Văn & Chữ

Học dịch với Gấu: Pearls before Breakfast (phần 1)

SOI: Hôm nọ các bạn đã đọc bài của Sáng Ánh, kể lại câu chuyện Joshua Bell chơi nhạc ở ga điện ngầm, nhân có vụ toilet Sochi. Sáng Ánh có cho link gốc, và bài này từng được Phạm Tuấn Anh (Gấu) dịch hồi 2007. Soi xin phép người dịch được post lại, giữ […]

Ý kiến - Thảo luận

8:14 Saturday,15.2.2014

Đăng bởi:  admin

@ Mai: Tiếp tục đến cụm "a snazzy, sequined idea"  mà everyone nêu đi Mai.
Cảm ơn Mai rất nhiều.


0:57 Saturday,15.2.2014

Đăng bởi:  Mai

Trước mặt các cao thủ võ lâm, mình xin khép nép đưa ra cách dịch khác ở những chỗ bạn everyone ý kiến với anh Gấu.
 
1. indeterminate, oddly fungible titles: những chức danh mơ hồ, muốn hiểu kiểu quái gì cũng được (Mình nghĩ chữ fungible ở đây là nghĩa thứ 2 và 3 trong từ điển bạn everyone đã trích dẫn, flexible, interchangeable). Phương án này dịch được chữ "odd".
2. In a banal setting at an inconvenient time, would beauty transcend?
Chữ transcend ở đây mình sẽ dịch là "thăng hoa". Cả câu là: Trong một khung cảnh tầm thường và vào một thời điểm không thuận tiện, liệu cái đẹp có thăng hoa nổi không?
Rất mong anh Gấu và Soi và các bạn cho ý kiến để mình học hỏi. Bản thân mình thấy bài dịch của anh Gấu rất trọn vẹn, hài hước rồi, mình chỉ góp 2 xu trên tinh thần vui vẻ, cùng học hỏi như chị Soi đã nói thôi
 

22:12 Friday,14.2.2014

Đăng bởi:  admin

@ everyone: Vì Gấu cũng rất bận và khó có thể trả lời từng chữ, nên bạn cứ nêu các thắc mắc của bạn ra cho mọi người cùng tham gia, khi nào Gấu vào được thì trả lời. Hết loạt bài mà Gấu vẫn chưa trả lời thì Soi sẽ tổng hợp lại những câu chưa trả lời để bạn ấy cho một bản tổng hợp luôn. Chứ bây giờ everyone đưa ra một câu, đợi Gấu trả lời rồi mới chịu hỏi câu tiếp, không thì thôi, thì vô hình chung gây ra cho những người khác cảm giác cái việc học này chỉ có mình everyone học, những người khác có bàn vào ra cái gì bạn cũng coi là số 0 :-)

Tiếng Việt là tiếng mẹ đẻ, chúng ta nói với nhau thôi mà còn có lúc sai, hiểu nhầm nhau, nữa là tiếng nước người. Cùng học thì nên giữ cho tinh thần vui vẻ; đường có vui mới đi được xa; đừng như truy bức, giận dỗi khi người khác chưa kịp trả lời, làm mất cả vui bạn nhé.

Vậy đó, everyone cứ hỏi nhé, mọi người cứ thảo luận. Gấu cũng cố gắng thu xếp hễ rảnh thì vào trả lời các bạn giúp Soi. Nhắc lại, cuối đợt, Soi sẽ tổng kết những gì mà Gấu chưa trả lời kịp, và chúng ta sẽ có bản hoàn chỉnh, như Gấu đã nói.

Thân mến,


 

21:17 Friday,14.2.2014

Đăng bởi:  everyone

đọc lời đồng viên của SOI và anh Gấu tôi mới dám viết tiếp. Như đã nói, tôi mong chờ anh Gấu giải đáp thắc mắc về "bốc đồng lấp lánh" trước khi tiếp tục.

20:55 Friday,14.2.2014

Đăng bởi:  Gấu

Tôi nói rất chân thành là tôi có cảm giác biết ơn khi mọi người dành thời gian đọc và chỉ lỗi cho tôi. Cái gì trả lời được ngay tôi xin trả lời ngay, cái gì cần nghĩ thêm tội xin phép trả lời sau. Cảm ơn bác everyone và các bác nhiều. 

20:31 Friday,14.2.2014

Đăng bởi:  admin

@everyone: Bạn Gấu đã nói gì về chuyện không tiếp tục đâu :) Gấu lẫn SOI cũng chẳng vì thế mà tự nhiên... giận, hay nghĩ rằng bạn đánh giá gì cả. SOI thích các cuộc tranh cãi, bàn luận (văn minh) để qua đó mọi người học hỏi được nhiều. Ai thấy lời giải đáp nào có lý thì cứ việc đưa ra, SOI thấy có sơ hở thì SOI "lợi dụng" để mọi người cãi lại, cuối cùng mọi người nhận được câu trả lời hoàn hảo hơn. 
Bạn cứ thẳng thắn trao đổi, không có gì phải lo cà!

20:05 Friday,14.2.2014

Đăng bởi:  everyone

Thưa mọi người, tôi không dám bàn gì cao siêu, chỉ nêu những thắc mắc mong anh Gấu, ở trình độ phiên dịch viên cao cấp, giải đáp. Tôi biết trình độ tiếng Anh và tiếng Việt của tôi chưa giỏi, nên xem đây là cơ hộ tốt và...miễn phí để tiếp thu kiến thức.
Nếu anh Gấu không muốn tiếp tục nữa vì lí do cá nhân, tôi xin tôn trọng quyết định của anh Gấu và ngừng tham gia tại đây.
Mong SOI hiểu rằng tôi không đánh giá gì trình độ của SOI, chỉ vì tôi muốn công bằng và thẳng thắn với anh Gấu, trong việc giải thích phương pháp và chiến lược dịch.
Xin cảm ơn.

18:20 Friday,14.2.2014

Đăng bởi:  mở ngoặc

Nói chung, ai đã từng dịch thuật đều biết là không nên dịch kiểu bám từ vì vừa chưa chắc đúng, vừa khô khan khó tiêu, vừa tốn aspirin của độc giả : )  Cũng như xem tranh vậy, sau khi đã dí mũi vào các chi tiết thì cũng phải lùi ra xa xa mà ngắm tổng thể và cảm nhận ..  Còn nếu dịch kiểu bám từ (mot-à-mot) thì có lẽ các robot làm chuẩn hơn chúng ta, hay ít nhất các dịch gia nên giải nghệ vì đã có Google và các lọai từ điển online lù lù ra kia rồi : ) Nên việc chuyển ngữ, nhất là trong lĩnh vực văn học nghệ thuật cực khó, nó đòi hỏi rất nhiều thứ. Trước tiên không chỉ thạo ngôn ngữ đó, mà còn phải hiểu được văn hóa của ngôn ngữ đó. Bởi riêng một từ đã có nhiều nghĩa rồi, chưa kể khi đặt vào trong một câu lại có ý khác, rồi nào nghĩa chìm nghĩa nổi nghĩa lênh đênh ... Không ai biết hết tất cả các từ (trừ từ điển hay Google), nhưng nói thẳng đến Google cũng pó tay luôn, vì có nhiều câu, từ nghĩa như vầy, các từ điển chuyên ngành cũng bảo thế,  nhưng ngòai đời sống nó lại được hiểu theo nghĩa khác.. nhất là khi ngôn ngữ luôn biến hóa và phát triển.
Bạn Gấu dịch trong 10-12 tiếng là giỏi đấy, chứ tôi thì đôi khi cả tuần hay cả tháng , nhất là đối với các bài dài và họ sử dụng các thuật ngữ khó. Nhiều khi, chỉ cần trong bài nêu 1 cái tên thôi là đằng sau đó dính cả rừng thông tin chóng mặt rồi, đừng nói chạm đến các thành ngữ, các câu quote này nọ ... Nên nhiều khi dịch xong rồi, nghỉ vài hôm nạp năng lượng rồi lại soi lại, rồi lại nghỉ cho đỡ hoa mắt, rồi lại soi lại, nên là bài ngắn thường cứ 1 tuần, bài dài cả tháng. Đấy , đấy , vờ bênh Soi với Gấu tí thôi, thực ra là đang lo, thế nào cũng sắp đến lượt mình lên .. thớt đây ; )))
Nói chung dính đến dịch thuật là cứ xác định từ nhũn não tới não nhũn : ))) nói thế là còn hơi lãng mạn đấy, he  ; –) Cha nào nghĩ ra cái tháp Babel cũng đểu thật : )))
Nhưng cũng rất cảm ơn Everyone đã thẳng thắn đặt câu hỏi, để tất cả chúng ta cùng đựợc học với nhau một cách thú vị. Nhân tiện đúng ngày Valentine, xin gửi lời chúc Tình yêu tới tất cả các bạn. Biết đâu đấy, nhờ tình yêu mà chúng ta (dù ì ạch)  cũng leo được tới đỉnh Babel ??? 

16:27 Friday,14.2.2014

Đăng bởi:  candid

Hoá ra Soi là crazy fan của Gầu ;))

13:44 Friday,14.2.2014

Đăng bởi:  SiêuNoob

Khâm phục tình yêu của Soi và chúc mừng Gấu. Thôi giờ mình phải đi mua bông hoa để tối làm lành với vợ. Chúc cả nhà vui vẻ.

13:38 Friday,14.2.2014

Đăng bởi:  admin

SiêuNoob: Mình hiểu ý bạn rồi :-) tức là "a banal setting" cộng thêm "at an inconvenient time" là trở lực mà cái đẹp liệu có vượt qua, vượt lên được không, đúng không bạn?

Mình bênh Gấu thế này đúng không nhé, hay Gấu cũng thấy là sai nốt :-):

Nếu cái beauty ấy transcend cái "banal setting at an inconvenient time" ấy thì mình không cãi làm gì nếu các bạn dùng theo nghĩa "go beyond the limits of" hay "overcome". Nhưng đây là "In a banal setting at an inconvenient time" (có chữ "In" ở đầu nhé) thì mình nghĩ là chữ transcend ấy đi xa hơn và được hiểu ngầm là vượt qua được rồi để làm cái gì tiếp? Để đến với khán giả chứ sao nữa. Nói cách khác và để bao trùm được ý này là "được truyền tải".

Hy vọng là mình không nói sai, kẻo lại có thêm bằng chứng là mình quá mù quáng vì tình như Gấu đã bảo :-)

Cảm ơn Siêu Noob và Everyone.


 


 

13:02 Friday,14.2.2014

Đăng bởi:  SiêuNoob

Soi hiểu nhầm ý mình rồi. Ý mình không phải là chủ động hay bị động trong truyền tải, mà là bản thân từ truyền tải nó không diễn đạt được từ transcend Soi ạ. Ban everyone cũng có nêu ý này rồi đấy :).

12:58 Friday,14.2.2014

Đăng bởi:  admin

SiêuNoob: Soi nghĩ là lấy cụ thể cái đẹp trong thế giới của nghệ thuật, thì cái đẹp ấy là sản phẩm của con người, có người làm ra (tranh, tượng...), có người chơi (nhạc...) thì nó mới truyền tải được. Không có người thực hiện thì nó không "được hình thành" và sau đó là "được truyền tải". Cái đẹp này, nhắc lại, trong trường hợp cụ thể là nghệ thuật, không phải cái tự thân có, bản thân nó là bị động, được làm ra, làm ra rồi có đến được với người khác hay không còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố (micro hỏng, tắt điện... là toi, chẳng hạn). Kiểu gì nó cũng bị động. Cho nên dịch như các bạn là "cái đẹp truyền tải được không" hay dịch như Gấu "cái đẹp có được truyền tải không" theo Soi là như nhau về mặt nghĩa, nhưng Soi thiên về cách dịch của Gấu hơn.


 


12:51 Friday,14.2.2014

Đăng bởi:  SiêuNoob

Đồng ý với bác everyone là cái từ "transcend" mà bác Gấu dịch là truyền tài thì e là không hết nghĩa.
Transcend làm em nhớ đến khái niệm transcendental existence để chỉ sự tồn tại của Chúa vượt ra ngoài thế giới trần tục của con người. Ở đây hỏi "would beauty transcend?" là hỏi liệu cái đẹp có vượt ra được khỏi bối cảnh không gian và thời gian tầm thường hay không. Tất nhiên là nếu vượt ra được khỏi bối cảnh đó thì cái đẹp sẽ đến được với công chúng, tức là được truyền tải. Nhưng còn hơn thế, vượt ra được có nghĩa là nói đến sự tồn tại khách quan của cái đẹp - ý này thì từ truyền tải không bao hàm được.

10:38 Friday,14.2.2014

Đăng bởi:  Gấu

Câu hỏi vừa xong của bác everyone thì tôi nghĩ là tôi đã dịch đúng.

Lý do bài này làm tôi thấy đặc biệt rung động khi đọc lần đầu là vì cách làm thí nghiệm kiểu này khá gần với (một) chuyên ngành tôi tạm gọi là có chút trình độ là thống kê kinh tế lượng. Cái cách người ta sắp xếp thử nghiệm này giống với cách người ta sắp xếp các thí nghiệm xã hội, kinh tế, hay là thử dược phẩm - là những thứ mà tôi có thể hiểu và nếu cần thì phê bình được. Như vậy là về mặt phương pháp thì tôi hiểu ngay người ta đang làm gì, ở mức mà nếu có tham gia cùng thiết kế thì tôi cũng có thể tự tin đóng góp ý kiến.

Lý do thứ hai là trước đó tôi cũng có quan tâm tìm đọc về quan niệm về cái đẹp. Trước khi ra khỏi Việt Nam tôi thấy chỉ phụ nữ Việt Nam là đẹp, sau này ra ngoài thấy phụ nữ nước nào cũng đẹp, kể cả những phụ nữ những nước trước đây tôi thấy còn chưa đẹp. Vậy cái đẹp (được) truyền tải như thế nào từ người đẹp đến tôi, và cái gì đã giúp cái đẹp vượt qua những trở ngại văn hóa và truyền thống Việt Nam để giúp tôi cảm nhận được những vẻ đẹp khác?

Chính thế nên trong văn cảnh như trong đoạn văn bác trích dẫn lại tôi thấy không quá quan trọng việc cái đẹp vượt qua rào cản để đến với tôi hay cái đẹp được người nghệ sĩ truyền tải đến tôi vượt qua rào cản. Xin cảm ơn bác.
 
 

10:27 Friday,14.2.2014

Đăng bởi:  Gấu

Em không dám đọc lại vì như đã nói cứ sợ tình cảm, kỷ niệm cũ quay lại ám ảnh mấy hôm. 
Nếu có cơ hội dịch lại em sẽ dịch là những chức danh cứ na ná nhau như trêu tức. Từ fungible không phải là từ thường gặp nên khi dịch chắc chắn em đã tra từ điển để biết nghĩa của nó là gì và cách dịch phù hợp là sao. Không hiểu sao mà lại dịch sai. 
 

10:10 Friday,14.2.2014

Đăng bởi:  everyone

Thưa với anh Gấu và SOI, tôi xin nêu thắc mắc tiếp theo như sau.
Bản gốc
In a banal setting at an inconvenient time, would beauty transcend?
Gấu dịch:
Trong một khung cảnh tầm thường và vào một thời điểm không thuận tiện, cái đẹp có thể được truyền tải hay không?
Theo tôi hiểu, "được truyền tải" là thể bị động, nhưng bản gốc là thể chủ động. Bên cạnh đó, tôi tra cứu nghĩa của "transcend" trong từ điển Merriam-Webster thì không thấy nghĩa tương đương với "chuyển tải"
Đặc biệt là có ví dụ "music that transcends cultural boundaries" , mà tôi cho rằng khá tương tự với "In a banal setting at an inconvenient time, would beauty transcend?"
Xin chờ hồi đáp của anh Gấu và SOI.
http://www.merriam-webster.com/dictionary/transcend
tran·scend
 verb \tran(t)-ˈsend\

: to rise above or go beyond the normal limits of (something)



 Full Definition of TRANSCEND

transitive verb

1
a :  to rise above or go beyond the limits of
 
b :  to triumph over the negative or restrictive aspects of : overcome
 
c :  to be prior to, beyond, and above (the universe or material existence)


2
:  to outstrip or outdo in some attribute, quality, or power

intransitive verb

:  to rise above or extend notably beyond ordinary limits


 See transcend defined for English-language learners »


See transcend defined for kids »


Examples of TRANSCEND

music that transcends cultural boundaries
She was able to transcend her own suffering and help others.
Her concerns transcended local issues.



 

9:27 Friday,14.2.2014

Đăng bởi:  SiêuNoob

Soi ơi theo mình muốn dịch đúng thì phải dịch đồng thời cụm "indeterminate, oddly fungible titles", chứ không chỉ "oddly fungible titles" đâu. Fungible là để chỉ bản chất có thể trao đổi ngang bằng của một loại vật chất/hàng hóa. Nhưng thường để "fungible" được thì vật chất, hàng hóa ấy phải "determinate", để có thể được cân đo, đong đếm chính xác. Vì các "titles" ở đây là "indeterminate" nên mới có "oddly fungible" vậy :).
Nhưng Gấu dịch cả cụm này thành "những chức danh khó hiểu như trêu tức" theo mình cũng rất hay đấy. Với con mắt của người ngoài "federal Washington", đặc biệt là dân làm nghệ thuật, thì những chức danh của dân công chức chính phủ rất mơ hồ/khó hiểu. Nhưng mà 10 ông analysts thì giống nhau cả 10 (rất khác với 10 ông violists). Chính vì thế mà khiến dân "non-federal" thấy kỳ quặc và như một sự giễu cợt vậy.
Ngu ý của mình cho cả nhà vui nhé :)).

5:10 Friday,14.2.2014

Đăng bởi:  admin

Laughing Cảm ơn Gấu. Cảm ơn everyone, Ý Nhi và S.A
Câu hỏi tiếp theo đây: vậy cụm từ "oddly fungible titles" có thể dịch như thế nào hả các bạn?
*
Nói thêm là hoàn toàn đúng như Gấu nói, khi tải từ Diễn đàn Thanh niên Xa mẹ về, Soi có xin phép Gấu, và Gấu trao cho Soi nhiệm vụ đọc dò lại, vì đây là bản vốn để post cho anh chị em diễn đàn ấy đọc nhanh mà vui, nên sẽ có những từ theo Gấu là phải chỉnh lại, đồng thời nếu thấy có gì sai thì bảo Gấu trước khi đưa lên. Soi cũng có đọc cẩn thận lắm nhưng không nhận ra lỗi đấy, nên nếu nói lỗi thì lỗi của Soi là to nhất :-). Ngoài ra từ phần 2 trở đi, sẽ có những cụm từ Gấu "phăng" cho vui (với anh em), Soi vẫn xin giữ nguyên, miễn là đúng cái tinh thần của gốc.

Một lần nữa cảm ơn các bạn nhiều.


 

23:52 Thursday,13.2.2014

Đăng bởi:  SA

@everyone
Con tôi về HN 1 mình, đứng ở bờ Hồ 10 phút mà không biết cách nào băng qua được đường, sau phải nhờ các bạn Tây ba lô đi ngang dắt sang hộ.
Dịch thuật là lưu thông giữa 2 văn hoá, không phải là đổi 1 USD thành 22.150 VND. Mục đích là sang được bên kia đuờng để còn thăm đền Ngọc Sơn bằng cách nào mà không phải:
Vẽ gạch trắng trên lộ
Đặt hai cái đen xanh đỏ hai bên
Có nút bấm để thay đèn cho người bộ hành
Thêm loa phát âm tít tít tít cho bộ hành khiếm thị
 
Thì mới là chính xác băng sang đường kiểu Mỹ chứ!
 
 

23:48 Thursday,13.2.2014

Đăng bởi:  Gấu

Cảm ơn bác everyone đã hỏi. Tôi xin trả lời là chắc chỗ đó tôi dịch sai do nhầm lẫn fungible với một từ nào đó khác mà giờ thoạt nghĩ lại không thể nghĩ ra được ngay. 
Sai thì phải xin lỗi người đọc, đặc biệt những bác đọc kỹ như bác everyone. Vậy cho tôi xin lỗi. 
Lúc đó về hoàn cảnh là tôi dịch rất nhanh - bài có đâu 7000 từ thì phải - và tôi dịch trong thời gian rất ngắn, tổng đâu đó khoảng 10-12 tiếng, để hầu các bạn trên diễn đàn thanh niên xa mẹ chơi cho vui. Từ đó tới giờ quả thực tôi không đọc lại cả bản tiếng Anh và bản dịch tiếng Việt. Nhiều khi đọc cái gì mà mang đến nhiều cảm xúc quá tôi chỉ muốn đọc một lần thôi, đọc thêm lần nữa rất mệt óc, nên tôi nghi rằng trong bài còn phải có lỗi nữa chứ không phải không. Nếu thấy lỗi nữa thì mong mọi người lượng thứ.
Tôi có trình bày với chị Soi là đừng viết học dịch với Gấu nghe oai quá không cần thiết nhưng mà chị bị mù quáng vì tình yêu nên chị cứ kệ. Tôi thì lại chiều chị chứ tình thực không có muốn nhận đứng bậc trên thiên hạ như thế này bao giờ.
Cảm ơn chị Soi và các anh chị.

20:18 Thursday,13.2.2014

Đăng bởi:  everyone

Cảm ơn bạn Ý Nhi đã dành thời gian, công sức và nỗ lực để giúp mình giải đáp thắc mắc, nhưng mình vẫn mong chờ hồi đáp có sức thuyết phục hơn từ anh Gấu và SOI. Yêu bạn <3

16:19 Thursday,13.2.2014

Đăng bởi:  Ý Nhi

@Everyone: Mình nghĩ bạn gấu dịch thế vì fungible không đứng một mình, mà là oddly fungible. Một trạng từ (oddly) và một tính từ (fungible) đứng cạnh nhau như thế, nếu dịch sát nghĩa từng chữ ra tiếng Việt thì nó sẽ dài dòng và cứng. Không lẽ ghi "dễ biến chuyển một cách kì quặc"... nó làm cả câu vừa lê thê vừa chả tiếng Việt tẹo nào. Gấu lấy cái cảm giác, cảm xúc mà 2 từ tiếng Anh này đem lại để dịch, đây cũng là cách làm phổ biến, giúp câu cú văn vẻ hơn, và nhìn chung nó không làm trệch ý nghĩa của bản gốc.

11:54 Thursday,13.2.2014

Đăng bởi:  everyone

cảm ơn SOI và anh Gaup đã chia sẻ bài viết, thắc mắc đầu tiên của tôi như sau. 
Bản gốc:
These were mostly mid-level bureaucrats with those indeterminate, oddly fungible titles.
Anh Gaup dịch:
Những người này phần nhiều là những tay cạo giấy bậc trung với những chức danh khó hiểu như trêu tức.
Tôi tra từ điển Merriam-Webster thì "fungible" được giải thích bằng tiếng Anh như sau:

1
:  being of such a nature that one part or quantity may be replaced by another equal part or quantity in the satisfaction of an obligation <oil, wheat, and lumber are fungible commodities>


2
:  interchangeable


3
:  flexible 
 
http://www.merriam-webster.com/dictionary/fungible?show=0&t=1392266565
 
Mong anh Gaup và SOI chỉ dẫn cho tôi thấy sắc thái "trêu tức" của fungible từ đâu mà có.
 
Xin cảm ơn.

Tìm kiếm

Tiêu đề
Nội dung
Tác giả