Đăng bởi:  Đinh Hải Bằng

Gửi Trần Tuấn, giống hay không giống…

Có lẽ Huế là một nơi dù gần trên mạng vẫn là xa xôi trên địa lý, lẫn trong tâm tưởng những người quan tâm nghệ thuật (dù các nghệ sĩ ở Huế đã nỗ lực rất nhiều để trở nên một thứ đương đại đặc biệt – một thứ gì đó pha trộn giữa truyền thống lẫn thật phá cách).

Chính vì thế nên thư Trần Tuấn gửi người đọc, giải thích về sao anh chậm trễ đã không nhận được nhiều phản hồi.

Kể cả câu hỏi đầy tính thách thức của anh: “Riêng việc Mây biến thể có giống Khối U hay không thì tôi xin phép, nhờ ai đó soi kỹ và trả lời giúp tôi. Tôi xin hậu tạ một chầu cafe, hoặc sữa chua mật ong tại Then gallery cafe, nơi mà tôi đang làm một chân lon ton để kiếm sống,” cũng không thấy phản hồi hay bị ném đá, như trường hợp các nghệ sĩ ở hai trung tâm lớn của Việt Nam – Sài Gòn hay Hà Nội – nếu họ đặt ra như thế trên Soi, một nơi mà các dũng sĩ diệt Nhái vẫn rập rình từng giây phút.

Nhưng Trần Tuấn không nên vì thế - không thấy ai phản hồi, phản đối – mà nghĩ rằng Mây Biến Thể không giống Khối U.

Câu hỏi của anh em nghệ sĩ Thanh & Hải (ta có thể tin rằng, nếu người em hỏi thì câu hỏi đó cũng có trong não người anh, hoặc ngược lại) là cực kỳ chính xác và thẳng thắn.

Mây Biến Thể gần như là sinh đôi của Khối U, cả về mặt tạo hình lẫn chất liệu. Chính Trần Tuấn trong cuộc tọa đàm cũng đã thừa nhận điều này. Nếu lấy nguyên văn bài trên Soi (và cho đến nay vẫn không thấy Trần Tuấn cmt phản đối) thì anh đã nói: “thực ra đây là tác phẩm trùng về ý niệm và phong cách, chất liệu, còn ý đồ thì có khác bởi nó báo động và chuyển tải thông điệp bảo vệ môi trường có tầm vóc sâu rộng hơn”.

Nhưng người ta phải sửng sốt khi vài hôm sau, anh đã thách thức ai đó soi kỹ và trả lời giúp anh rằng hai tác phẩm giống nhau thế nào.

Nếu Trần Tuấn nói hai tác phẩm giống nhau hết, chỉ khác nhau về mặt ý đồ, thì có gì khác không khi ta vẽ hai bức trâu và người ngửa mặt nhìn trời, giống nhau hoàn toàn về mặt tạo hình, chất liệu, màu sắc, chỉ khác ở chỗ ý đồ: một bức dùng để quảng cáo cho quán thịt trâu nhúng hèm, còn một bức lại được Ủy ban Bảo vệ Trâu Bò dùng làm poster truyên truyền chống giết mổ?

*
Tôi, dù có nói thế nào, vẫn phải công nhận Mây Biến Thể của Trần Tuấn là đẹp, và ý đồ là hay: khi đặt trên hồ Tịnh Tâm, nhất là trong buổi chiều chạng vạng, tác phẩm làm người ta phải dừng mắt lâu hơn trên mặt hồ. Những giây dừng lại lâu hơn ấy sẽ có tác dụng rất lớn, vì chẳng phải mọi hành động lớn đều xuất phát từ những giây suy nghĩ thấu đáo hơn sao? Không có Mây Biến Thể, hồ Tịnh Tâm đã bẩn vẫn bẩn, càng không ai muốn nhìn. Cảm ơn Trần Tuấn và giám tuyển Trần Lương.

Dùng lại một ý tưởng cũ (về tạo hình, chất liệu) cũng chẳng có sao hết. Mất một năm để tính cách đưa cho một khối kim loại nổi đẹp trên mặt hồ cũng là một thời gian cần phải có. Nhưng thách thức “ai đó soi kỹ và trả lời” xem hai tác phẩm giống nhau ở đâu là một bước quá đà của Trần Tuấn. Nếu chính anh còn không thấy chúng giống nhau ở đâu, ta có thể tin tưởng rằng trong tương lai anh sẽ còn làm mấy chục cái Mây Biến Thể hay Khối U, đủ mọi kích thước, nhưng cùng hình dáng, vật liệu, cái thì dùng cho Hội Phòng chống U Bướu, cái thì dùng đánh động việc dùng thực phẩm biến đổi gien, cái thì dùng cho Hội nuôi Mực. Mục đích khác nhau thì tác phẩm thành khác nhau, có phải thế không thưa anh Trần Tuấn?

Và ta không khỏi buồn cười khi đến cuối bài Trần Tuấn nói về việc mình đang làm một chân lon ton tại cà phê Then để kiếm sống. Ba chữ “để kiếm sống” nghe như một khổ nhục kế hơn là một lời giễu cợt mà anh có ở đầu bài. Nghĩ mà thấy buồn, bản lĩnh của nghệ sĩ là thế này sao? Để người ta thương anh mà không “ném đá” lại à? Phẩm chất của dân tộc ta vẫn là nhân hậu, thương người. Là nghệ sĩ, có lẽ càng nên hiểu điều đó để khi cần có thể đem ra vận dụng.