Đăng bởi:  Hoa Nguyen

Không phải nhà phê bình nghệ thuật Phương Tây nào, hay bất cứ nhà phê bình nghệ thuật nổi tiếng nào cũng luôn luôn khách quan. Đôi khi, đọc một bài phê bình nghệ thuật , ta vẫn thấy lởn vởn đâu đó những ý nghĩ hết sức cá nhân. Vấn đề là, nhà phê bình có đủ thời gian để tìm kiếm các lý lẽ mà bẻ gẫy đầu các tác phẩm hoặc các nghệ sỹ, trong khi, các nghệ sỹ thì quá bận rộn nghiên cứu, sáng tác, đi chơi, uống bia hoặc tán gái - (có thể lắm chứ?!), không muốn mất thời gian vào việc mài kiếm mà đáp trả, khiến cho thiên hạ càng nghĩ rằng mấy anh phê bình này đúng cả. Tại sao tôi nói như vậy, bởi vì:
1/Jerry Saltz bắt đầu sự nghiệp viết lách của mình cho New York Magazine năm 2006 , được đề cử 3 lần giải Pulitzer cho phê bình nghệ thuật (tuy nhiên chưa có thông tin chính thức nào là đã đạt) và từng là tư vấn duy nhất cho Whitney Biennale năm 1995. Thành tích kể ra cũng đáng nể, đáng nể như thế thì cũng không cần phải chĩa bút vào Marina Abramovich làm gì.Vì:
2/Không ai trong giới mỹ thuật hay nghệ thuật đương đại mà không biết đến cái tên Marina Abramovich, dù gần đây, (có lẽ do tuổi già lẩm cẩm) bà tự nhận mình là "bà nội của nghệ thuật performance". Nói như Jerry Saltz rằng "Quái đản và tự coi mình là trung tâm như thế đấy, nhưng Nghệ sĩ giá lâm cũng cho ta thấy rằng, khi chủ nghĩa giật gân bước lên sân khấu chính, nó không cần phải quá màu mè, lòe loẹt, gây sốc và lố bịch. Ờ, có thể chỉ hơi lố bịch tí thôi" hoàn toàn không đúng trong trường hợp của Abramovich, nó sẽ đúng hơn với Tracey Emin, Billy Childish hay kể cả Damien Hirst về mặt hình thức , chứ không thể là là Marina Abramovich, người đã tốt nghiệp năm 1972 tại học viện mỹ thuật Zagreb, Croatia, có hơn 30 năm làm việc với nghệ thuật trình diễn, video art. Các tác phẩm của bà dựa trên khám phá về mối liên hệ giữa nghệ sỹ trình diễn và khán giả,sự giới hạn của cơ thể và các năng lực của ý thức. Các tác phẩm của bà là nghiên cứu nghiêm túc, tuy là, thường có các hình thức gây sốc cho khán giả lúc đầu. Và quan trọng hơn, trong sự nghiệp nghệ thuật của mình, bà đã có những tác phẩm dấu ấn cho nghệ thuật đương đại thế giới.Với tầm vóc như thế có lẽ bà chả cần phải gây sốc hay làm ai giật gân nữa.
3/Kết luận một điều gì, một ai, không nên chỉ căn cứ vào một sự kiện đang hiện diện, một nhà phê bình nóng vội thường hay có các kết luận bề mặt.Tác phẩm của Marina Abramovich mà tôi thích nhất chính là "performance" trên Vạn Lý Trường Thành năm 1988 với người yêu lâu năm, người bạn đồng nghiệp Tây Đức Ulay (2 người làm việc với nhau từ năm 1976 đến năm 1989). Sau một mối quan hệ có nhiều căng thẳng kéo dài họ quyết định chia tay, hai người sẽ đi gặp nhau từ mỗi đầu của Vạn Lý Trường Thành, Ulay bắt đầu từ Sa mạc Gôbi, Marina bắt đầu từ Biển Vàng, mỗi người đi bộ qua khoảng cách 2500km để gặp nhau và để chia tay nhau, kết thúc một mối tình. Sau này Marina đã nói về chuyến đi này như sau: "Chúng tôi cần một kết thúc chắc chắn... sau một khoảng cách đi bộ đằng đẵng để hướng tới việc gặp nhau.Nó rất nhân bản. Nó cũng kịch tích hơn, giống như một cuốn phim đang đến hồi kết… bởi vì, cuối cùng bạn thực sự cô đơn , cho dù bạn cố gắng làm gì". Một nghệ sỹ làm những tác phẩm trực tiếp và cá nhân như vậy, thường là những người rất mạnh.Đủ mạnh để làm những điều họ cảm thấy cần làm mà không quan tâm đến bất cứ ý kiến nào khác. Hay, nói một cách giang hồ hơn là những người này chính là hiện thân của tự do, tinh thần mà con người luôn khát khao.Họ ko khuất phục trước bất cứ rào cản nào. Bản thân Marina Abramovich xuất xứ từ một nước ngoại biên như Nam Tư và vươn lên vị trí hàng đầu của nghệ thuật đương đại thế giới, nội lực của bà phải rất mãnh liệt: cực đoan, mãnh liệt và cô đơn hết cỡ thợ mộc luôn.

4/Khi The Artist is Present có được sức tương tác lớn thế đối với khán giả (trên Facebook có 1 trang chia sẻ của các sitters , những người đã ngồi trước Marina trong thời gian triển lãm). Bản thân tôi nghĩ rằng, cái tên triển lãm ngụ ý về giá trị của nghệ sỹ trong thời hiện tại, cũng như con người ý thức về hiện tại mà mình đang sống, giản đơn như thế thôi và khả năng tỏa sáng của một cá nhân, ý niệm về sự tự do bát ngát, tự tại mênh mang trước một đám đông.Vậy thì, chỉ có thể nói, bài phê bình này của Jerry Saltz nhằm vào cái gì?! (Thái độ phủ nhận hoàn toàn các tác phẩm, miêu tả một cách bôi nhọ của Jerry, chỉ kể về các tiểu tiết thô lậu như "Người xem có thể chọn giải pháp đi ngang qua họ. Tôi chọn giải pháp đó, và thế là dương vật cọ ngay vào đùi." Đọc cả bài kị mãi không thấy được một tí chất xám phê bình nào.) Một tâm lý bất ổn trước cái xa lạ, không phân định được hay đánh vào một người đại thụ như Abramovich thì sẽ khiến thiên hạ nể nang mình hơn. Cái này chỉ có Jerry Saltz là rõ hơn ai hết, cũng có thể chỉ là hơi đố kị tí thôi. Ờ, có thể chỉ hơi đố kị tí thôi.