Đăng bởi:  Nguyễn Đình Đăng

@Candid:
Theo danh sách các loài chim Việt Nam tại đây, thì bách thanh và khướu là thuộc hai họ khác hẳn nhau. Bách thanh thuộc họ Bách thanh (Laniidae), như đã dẫn trong các cmt trước. Còn khướu thuộc họ Hoạ Mi (Timaliidae).

Đăng bởi:  admin

Anh Đăng ơi, cảm ơn anh rất nhiều,
Thân mến,

Đăng bởi:  candid

Có lần em nói chuyện với anh bạn chơi chim thì thấy bảo chim bách thanh chính là chim khướu. Còn bách thanh bán rong là một loại chim khác bị nhuộm để đánh lừa. Em search thấy thông tin thế này. 
http://www.aquabird.com.vn/forum/showthread.php?t=8999&page=1

Đăng bởi:  Nguyễn Đình Đăng

Admin ơi,
Cmt trước của tôi chỉ muốn nói rằng dùng lập luận cái lưỡi trong tiếng Tây cũng có nghĩa là ngôn ngữ để gán cho tiếng Ta rằng "thiệt" cũng đồng nghĩa với "thanh" là không có cơ sở.
Hiện tôi biết có con shrike = bách thiệt điểu = con chim lắm lưỡi (đừng nhầm với con khướu nhé) mà sang ta bị gọi chại thành bách thanh như đã dẫn trên các trang Wiki và YouTube.
Bây giờ câu hỏi là trong số các con bách thiệt = bách thanh đó, có loài nào có tiếng hót trầm bổng đáng được gọi là bách thanh hay không? 
Theo danh sách các loài chim Việt Nam thì họ Bách thanh trên thế giới có 31 loài, Việt nam có 5 loài đó là
1) Bách thanh vằn 
2) Bách thanh mày trắng hay Bách thanh nâu 
3) Bách thanh nhỏ 
4) Bách thanh đầu đen hay Bách thanh đuôi dài 
5) Bách thanh đen hay bách thanh lưng xám
Trong 5 loài đó chỉ có con bách thanh vằn (click vào tên để thấy hình) (Lanius tigrinus = Tiger shrike = bách thiệt hổ = trĩ nhi bách thiệt 稚児百舌, tức bách thanh bé nhỏ) là thấy ghi có tiếng hót gồm ba kiểu to (loud): tat-tat-tat, líu lo (warbling), và láy nhẹ (soft trilling).
Có thể nghe tiếng hót yếu ớt của con này tại đây. 
 

Đăng bởi:  admin

Anh Đăng ơi, sao anh không nghĩ tới khả năng có hai con, một con bách thiệt và một con bách thanh? :-) Con bách thanh vì có khả năng quý hóa quá nên đã bị tóm hết đến mức tuyệt chủng, chỉ còn để lại danh tiếng. Còn con bách thiệt vừa xấu hơn, khả năng hót cũng kém hơn thì tồn tại đến ngày nay, đủ để làm hoen ố cái danh của con bách thanh kia? Chứ còn ông bà mình nếu đã mất công dịch bách thiệt, thì dịch luôn là trăm lưỡi hoặc lắm lời, việc gì phải dịch thành bách thanh, chẳng Việt hóa tí nào hả anh? :-)

Đăng bởi:  Nguyễn Đình Đăng

Langue (Pháp), tongue (Anh), lingua (Ý) , язык (Nga) đều có 2 nghĩa là 1) lưỡi và 2) tiếng, ngôn ngữ.
Nhưng sang tiếng Tàu thì khác:
舌 (thiệt) là cái lưỡi. Cái lưỡi dùng để nói, nên người nào nói nhiều gọi là nhiêu thiệt 饒舌, hay diễn nôm là người lắm mồm mặc dù ai cũng biết rằng về mặt giải phẫu học người ta chỉ có một mồm thôi.
言 (ngôn) là nói
Ghép hai chữ Hán 言(ngôn) với 舌(thiệt) thì được 話(thoại) có nghĩa là lời nói.
Còn 言語 mới là ngôn ngữ, và không có cái lưỡi nào trong 2 chữ Hán này cả.
Vì thế con chim bách thiệt 百舌 (không phải bách thanh) mà diễn nôm là con chim lắm lưỡi, hay con chim lắm điều [chứ không phải lắm giọng (thanh) theo nghĩa có giọng hót phong phú âm sắc âm vực].
Ông bà mình nói đâu phải cái gì cũng đúng. Ví dụ: “Trông mặt bắt hình dong”. Áp dụng cái này mà đi  bầu cử, cứ “Hoan hô bầu cử tự do, anh/chị nào đẹp mặt ta cho vào hòm” thì nguy.
 

Đăng bởi:  pho duc tung

Hi Soi, là đùa thế thôi, Soi muốn gọi người ta là gì thì gọi. Mình đã có lần nói chữ là để làm sáng nghĩa, ai cũng hiểu Soi định nói gì thì ổn rồi, quan trọng gì chuyện con Bách thanh có biết hót hay không. Chẳng qua nhân chuyện tán phét thôi. Nhưng mà đặt là con Kỳ nhông cũng được nhỉ, con này rõ ràng có khả năng đổi mầu. Tuy tên có thể không kêu bằng con Bách thanh, nhưng nghe có vẻ đàn ông hơn.

Đăng bởi:  admin

Anh Tùng mến, Soi nghĩ chữ "lưỡi" ở nước ngoài còn có nghĩa là ngôn ngữ (thí dụ sách "Cours De Langue et De Civilisation Française" mà hồi bé Soi hay gọi là "lưỡi người Pháp"). Một con chim có 100 lưỡi, Soi có thể hiểu con chim đó hót 100 điệu hót, có thể hay, có thể dở, nhưng mà khác nhau. Còn 1 con chim có 100 lưỡi, nếu theo nghĩa đen thì Soi không hiểu được. Con bách thanh chắc chắn ông bà mình cũng biết khả năng của nó có thể thích nghi và thay đổi giọng, chứ không phải vô lý mà đặt tên bách thanh. Anh cũng mới mua chim có 2 lần, biết đâu gặp anh bán hàng bịp mà nghi ngờ luôn cái tên ông bà đặt? Soi chắc sẽ không thay tên bài cho đến khi tìm được con nào có khả nẳng tương tự. Chẳng lẽ lại gọi "William Dobell - con tắc kè của ngành hội họa"? :-)

Đăng bởi:  pho duc tung

Cám ơn anh Đăng, như vậy là rõ rồi. Và có lẽ Soi phải đổi tên con khác cho danh họa không thì oan cho người ta.

Đăng bởi:  Nguyễn Đình Đăng

"Shrike" bắt nguồn từ một từ tiếng Anh cổ sric có nghĩa là hét, vì giống chim này có tiếng hót the thé, rít lên (shriek = kêu thét, rít).  Tến gốc chữ Hán của con chim này là bách thiệt điểu (百舌鳥) có nghĩa là con chim có một trăm cái lưỡi (chứ không phải một trăm giọng). Nhưng khi sang tới Việt Nam thì cái con bách thiệt the thé đó đã được  cải danh thành con bách thanh (百声) - một sáng tạo thuần Việt.

Đăng bởi:  Em-co-y-kien

Ông cháu bảo làng-TA  có nhiều zống CON bách-thanh biệt tài nịnh-HÓT, chăm-phát-chăm-chúng-ý-lãnh-Hội, lãnh-Hội ca 1 thế nào CON nớ hót y-chang luôn, lại còn chế ra hàng chăm zai điệu khác để tôn vinh zọng lãnh-Hội, thế mới tài ???
các CON bách-thanh này ngoài biệt tài xơi-thịt (nhất là các zống chân-zài ???) còn có khiếu-zời-cho HÓT được tiếng-NGƯỜI, thế mới hãi.
Phải thú thật CHIM-làng-TA cứ-gọi-là nhất-quả-đất,
ạ!

Đăng bởi:  pho duc tung

Anh Đăng, em biết tên tiếng Anh của con bách thanh là Shrike, nhưng không biết Shrike có nghĩa gì không, vì tra oxford thì cũng chỉ nói shrike là con bách thanh, khác với từ Lanius tiếng Latinh có nghĩa gốc là đồ tể.

Đăng bởi:  Nguyễn Đình Đăng

Tên tiếng Anh của chim bách thanh là shrike.

Đăng bởi:  admin

@ Anh Đăng, anh Phó Đức Tùng: Hay quá! Nhân một tên bài mà Soi có được thêm bao nhiêu kiến thức về con bách thanh. Cảm ơn hai anh nhiều!

Đăng bởi:  pho duc tung

hi Soi
theo đúng từ điển thì Bách Thanh là một họ chim có chung gốc tên Lanius thuộc bộ sẻ, gồm rất nhiều loài. Bọn này nổi tiếng là có hành vi đặc biệt bắt mồi xiên vào gai cây để ăn dần, vì thế còn có tên là chim treo cổ. Không thấy đả động gì đến hành vi hót của họ này. Cũng không biết tên thông dụng tiếng Anh hay Đức của họ này là gì, có liên quan gì đến khả năng nói nhiều giọng không.
Ở Việt Nam, có một loài chim hơi giống con Khướu, nhưng to hơn, màu lông trắng có một chút đen, trông rất đẹp, được gọi là chim bách thanh. Con này ít thấy bán ở hàng chim cảnh, nhưng tất cả các hội bán chim trên xe đạp rong ở miền bắc đều có bán. Hội này bán các loại chim rẻ tiền, như họa mi mái, khướu mái v.v. cho người không biết gì nuôi chơi. Con bách thanh có lông đẹp, lại trắng, nên cũng hay bị họ phun phẩm thành sặc sỡ, đỏ, vàng, xanh da trời v.v. để bán. Ngày xưa có lần mình thấy chim này đẹp, hỏi tên là gì thì họ bảo là Bách Thanh. Hỏi sao lại gọi là bách thanh thì họ nói là bởi vì hót được trăm giọng, đúng như Soi nghĩ. Thế là mình mua một con, về nhà nó ăn thịt như thần, kêu keng kéc như con dở hơi, chẳng hót cái gì. Trên mạng không thấy ảnh chim bách thanh này, chỉ có các loài khác thuộc họ bách thanh, không biết có hót không. Nhưng ở miền bắc VN thì phổ biến chỉ có 1 loài bách thanh như mình nói, và chắc chắn không hót hay.

Đăng bởi:  Nguyễn Đình Đăng

(tiếp theo cmt trước và hết)
Wiki tiếng Việt có lai lịch của chim bách thanh tại đây: 
Họ Bách thanh 
Bách thanh nâu

Đăng bởi:  Nguyễn Đình Đăng

"Bách thanh" diễn nôm có nghĩa là "trăm giọng", hàm ý con vật nào mang cái tên này chắc phải phát ra được nhiều thứ tiếng. Nếu là con chim thì chắc tiếng hót của nó chắc phải có nhiều âm sắc, âm vực.
Vậy mà 3 video clips trên YouTube tại đây, tại đây, và tại đây đã làm tôi thất vọng về cả tài lẫn sắc của con chim có tên Bách Thanh. (Ngoại hình của nó không khác con chim sẻ mấy).
 

Đăng bởi:  admin

Bạn Tùng nói đúng rồi, bọn Soi cũng chưa biết mặt mũi con bách thanh như thế nào, toàn là nghe - trong những ví von không liên quan gì đến chim chóc thôi.

Soi sẽ cố tìm xem có tranh nào vẽ bách thanh không. xong nhờ Tùng và anh Đăng làm giúp bài về con chim tưởng-vậy-mà-không-phải-vậy này, nhé? Chi sợ các họa sĩ khi đã tiếp xúc và vỡ mộng với bách thanh rồi thì lại không còn ai muốn vẽ nữa để mà có tranh.

Đăng bởi:  pho duc tung

Soi dùng con Bách Thanh là một sáng tạo ngôn ngữ rất ấn tượng, giống như lá Diêu bông ấy. Nghe thì thấy rất rõ nghĩa định nói. Tuy nhiên anh Đăng thắc mắc cũng có lý, vì ngoài thực tế, cái con chim gọi là con Bách Thanh chẳng có nhiều giọng, mà hót như con dở hơi, chỉ có đẹp mã. Mình đã từng nuôi con này, không hiểu sao nó được gọi là con bách thanh.

Đăng bởi:  Nguyễn Đình Đăng

Cảm ơn Soi đã giải thích.

Đăng bởi:  Lê Hà

Vẽ đẹp quá. Ước gì mình được bác này vẽ chân dung :)

Đăng bởi:  admin

Anh Đăng thân mến! Mẫu tin gốc chỉ có thông báo vài dòng ngắn gọn ngày 24 tháng 9 là sinh nhật của họa sĩ William Dobell. Dịch giả và Soi đã tìm thêm thông tin để thành bài. Nếu tự Soi ví tác giả với con bách thanh hót bằng nhiều giọng thì Soi vẫn có thể so sánh bằng chính tiếng Việt, đâu cần phải căn cứ vào ngôn ngữ khác, đúng không anh?

Đăng bởi:  Nguyễn Đình Đăng

Soi và dịch giả có thể cho biết tên tiếng Anh của "con bách thanh" trong nguyên bản tiếng Anh của bạn là gì không? Trân trọng cảm ơn.

P.S. Cám ơn Soi đã cho menu font chữ đậm, nghiêng, và đặt link, cắt link trong ô cmt.

Đăng bởi:  admin

Anh Đăng ơi, thắc mắc của anh là vì sao gọi William Dobell là con bách thanh trong hội hoạ (dù rằng ở Úc không có loài chim này)? Soi nghĩ thì cũng như con rồng không có thật, nhưng người ta vẫn gọi "năm con rồng châu Á" đó thôi.  :-)

Đăng bởi:  Nguyễn Đình Đăng

1) Wiki giảng rằng bách thanh là tên một họ chim có danh pháp khoa học là Laniidae trong bộ Sẻ. Có điều không có thành viên nào của họ này sống ở Úc - quê hương hoạ sĩ William Dobell cả. Vậy thì không rõ lý do vì sao lại gọi William Dobell là con bách thanh trong hội hoạ. Dịch giả có thể giải thích điều này không?

2) Google còn cho biết một thông tin về William Dobell liên quan tới Việt Nam.

Năm 1961 tạp chí Time đã đặt William Dobell vẽ chân dung tổng thống Việt Nam Cộng Hoà thời đó là Ngô Đình Diệm. Xem tại đây (4/8/1961)
http://www.time.com/time/covers/0,16641,19610804,00.html