Như một thông lệ, sự kiện bắt đầu một ngày mới của người Hà Nội là “tắc đường”. Vào lúc 8h, trên đường đến nhà họa sĩ Nguyễn Khắc Chinh, đoạn Đê La Thành kẹt cứng.Thôi thì ”Đây là Hà Nội, nên cứ phải từ từ”.

Nhà họa sĩ ở đường Giang Văn Minh, gần đó có nhà hát Kim Mã rất ít khi đỏ đèn. Mà cái nhà hát này nổi tiếng nhờ việc xây chưa xong đã phải sửa chữa vì lún, nứt.

Ngõ 61 Giang Văn Minh. Bề ngoài con phố khá bắt mắt với đầy cửa hàng cửa hiệu, nhưng dọc theo ngõ là con mương rất ô nhiễm. Thấy có người chụp ảnh, một bác nói: “Chú chụp ảnh rồi đưa lên báo chí giúp bà con, chứ con mương này bốc mùi lên ảnh hưởng bà con chúng tôi lắm”.

Họa sĩ Nguyễn Khắc Chinh mở cửa đón khách, anh ở số nhà 24, ngõ 61.

Trong xưởng vẽ của Chinh có bao nhiêu là tranh.

Một căn phòng chừng 30m2 mà đầy ắp những tranh. Chinh thông báo: mình sắp làm một triển lãm mới…

Triển lãm gần đây nhất của Nguyễn Khắc Chinh là triển lãm nhóm “Đời nay” tại Gallery Mai. Chinh bảo, anh làm việc như công chức nhà nước. Ngày nào cũng bắt đầu vẽ từ 8h sáng đến tận 11h trưa, nghỉ ngơi đến 13h chiều rồi vẽ đến 6-7h tối… Có những hôm hăng quá vẽ đến tận 1h sáng. 5 tháng nay rồi như thế, gần như không có ngày nghỉ.

Chinh sinh ngày 11. 8. 1984, tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Hà Nội năm 2006. Từ khi còn học trong trường, Chinh đã tham gia tranh cho triển lãm. Triển lãm sớm nhất là năm 2003. Sau 6 năm ra trường, năm nào Chinh cũng tham gia vài ba cuộc. Vài hôm tới đây Chinh sẽ có một triển lãm cá nhân tại Singapore…

Đây là một số tranh mà Chinh dự định sẽ mang đi triển lãm lần này, tên tranh cứ tạm dịch tiếng Việt thế nhé… Emty soul 3 (Tâm hồn trống rỗng 3), 120 x 160cm, Oil on canvas, 2009.

Flower gardent (Vườn hoa), 128 x 128cm, Oil and acrylic on canvas, 2012.

Looking for happy (Tìm kiếm hạnh phúc), 150 x 165cm, 2011, oil on canvas, 2011.

Looking for real face (Tìm gương mặt thật), 128 x 128cm, oil and acrylic on canvas, 2012.

Peace of space (Hòa bình của không gian), 150 x 165cm, 2011, oil on canvas, 2011.

The Lips (Môi), 128 x 128cm, Oil and acrylic on canvas, 2012.

Đứng trong xưởng, nghe có điệu nhạc Chầu Văn phát ra từ chiếc máy tính. Chiếc giường duy nhất trong phòng cũng kiêm luôn là bàn làm việc. Sách “gối đầu giường” của Chinh đây. Rất nhiều sách hội họa và thiền học. Chinh nói anh rất thích đọc Osho….Thấy có cuốn “ Áo nghĩa thư”, một cuốn kinh tối cổ của Ấn Độ, một cuốn sách khó nhằn.

Căn nhà này là Chinh thuê, có hai tầng. Tầng trên là xưởng vẽ. Tầng dưới là phòng của chị gái và anh rể…

Hai chị em thuê căn nhà này đã hai năm. Ở dưới nhà là cái bếp khá đơn sơ phục vụ cuộc sống hàng ngày.

Hôm nay 17. 8, mùng 1 tháng Bảy âm. Chinh mời tôi về quê đi lễ, dự tiệc cúng ông hoàng Bảy. Thực ra phải mười mấy hôm nữa mới chính ngày, nhưng thế lại rơi vào đúng ngày Chinh đang ở Singapore làm triển lãm, cho nên Chinh làm lễ sớm. Tôi quả là may, vì thực sự tôi chưa bao giờ được dự tiệc như vậy, vả lại đây cũng là cơ hội quay về đất Hà Tây quê lụa mà lâu lắm rồi chưa có dịp quay lại.

Quê Chinh ở Hoài Đức, Hà Tây cũ, một vùng đất đẹp có tiếng từ ngày xưa, nơi có rất nhiều đình chùa.

Từ Hà Nội về đến quê Chinh khoảng 24 km. Phần lớn trên đường đi là những dãy phố nối tiếp những dãy phố. Quả thực, tốc độ đô thị hóa nhanh đến chóng mặt, tôi gần như không còn nhận ra một chút ký ức gì mặc dù vẫn con đường này tôi vẫn đi hơn mươi năm trước, trong những lần trốn học đi chơi…

Một ngôi miếu nhỏ nép dưới tán cây như thế này ngày càng trở nên hiếm hoi.

Thỉnh thoảng vẫn gặp những mái đình và kề bên là những khu đô thị mới.

Ao được lấp đi để làm nhà. Đường biến thành ao.

Mùng 1. Các cụ đang sắp lễ tại một miếu bên đường. Một chút ký ức còn sót lại.

Trước khi đến làng của Chinh thì phải qua làng Sơn Đồng. Đây là cổng tam quan của làng Sơn Đồng. Thật may mắn là nó chưa được tân trang nên vẫn còn giữ được hồn cốt. Đi qua tam quan này liền gặp một cổng nữa để vào chùa. Cổng này đã được làm mới với cánh cửa sắt to vật đầy đe dọa.

Làng Sơn Đồng nổi tiếng trong các làng nghề ở Hà Tây (cũ) có nghề sơn, tạc tượng Phật và làm đồ thờ cúng….

Làng của Chinh là Cát Quế. Làng này chỉ cách núi Chùa Thầy khoảng 3km. Làng Cát quế có nghề làm miến, mặc dù cũng đã thay đổi nhiều từ làn sóng đô thị hóa. Đất làng chật chội hơn, có những lúc phải báo động vì ô nhiễm do làng nghề gây ra. Tuy vậy những gì của truyền thống vẫn còn. Điển hình là đầu mỗi xóm vẫn còn một ngôi miếu chung.

Đây là cái miếu của xóm nhà Chinh, nó được xây lại và lợp bằng ngói xi măng, cạnh đó có cái giếng làng nổi tiếng một thời ở xứ Đoài. Vì không còn ai dùng đến nên nó được bảo vệ bằng những chấn song sắt. Thế là coi như đã đi vào lịch sử rồi đấy.

Trước khi về nhà, chúng tôi được Chinh thết món lòng rất đặc trưng ở làng. Lòng non, dồi và tràng được luộc chín cho vào bát to với nước dùng nóng hổi cùng với hành, giá trần. Loại lòng này được chấm với muối tiêu chanh, ớt (không nên dùng mắm tôm nhé). Cái đặc biệt của món này là luôn nóng mà vẫn giữ độ giòn… Đây cũng là một kinh nghiệm nữa để thưởng thức món lòng lợn luộc. Quán ăn này do hai vợ chồng người bạn học cũ cấp ba của Chinh mở ra. Tôi tròn mắt khi nghe Chinh vẫn dùng đặc giọng thổ ngữ của vùng Hoài Đức khi nói chuyện với bạn. Hóa ra cái truyền thống vẫn bám rễ khá mạnh.

Ngõ vào nhà Chinh. Cũng lại một con ngõ dài và hẹp. Còn sót lại vài ngôi nhà cổ bên cạnh những ngôi nhà tầng mái tôn.

Chinh gọi mẹ ra giới thiệu khách.

Nhà của Chinh, vẫn một ngôi nhà khá điển hình với cách bày biện như cách đây nhiều năm.Thật ấn tượng với màu tường quét ve xanh.Có lẽ cái hiện đại nhận thấy ở ngôi nhà này là mảng trần nhựa để che đi ngói lợp của ngôi nhà ba gian.

Hai bức tranh Chinh vẽ từ thời sinh viên được treo ở góc nhà.

Chị và cháu đang học bài, mẹ Chinh chuẩn bị đồ lễ cho Chinh. Tất cả những đồ này cụ đã chuẩn bị từ hôm trước.

Chinh cùng bố. Khắc Chinh là con thứ năm trong gia đình có 6 người con. Gia đình chỉ riêng có Chinh là làm nghệ thuật… Đất chật, người đông. Cuộc sống khó khăn. Bố mẹ Chinh từng phải lên tận Lâm Đồng, đi “kinh tế mới” nuôi 6 anh em ăn học. Các con bây giờ đã lớn cả, họ quay lại về quê.

… Sang làng bên cạnh, nơi có điện thờ quen thuộc. Lúc này trời bắt đầu đổ mưa. Nghe tiếng loa trong làng thông báo về cơn bão số 5 đang bắt đầu tiến vào Quảng Ninh.

Bà đồng ở điện này là vợ anh Hiền (áo trắng, chủ nhà). Bà đồng tên Thơm.

Chinh đang sắp lễ.

Bắt đầu làm lễ… Khi Chinh đến, đã thấy bà đồng đang đọc những bài cúng. Lễ có thể kéo dài đến 3 tiếng.

Trời bắt đầu mưa to hơn, tiếng mưa ào ạt pha với lẫn tiếng chuông mõ và tiếng khấn vái rì rầm.

Chinh khá tự hào là người có niềm tin vào đạo Phật, đạo Mẫu; niềm tin đó giúp anh cân bằng với cuộc sống. Chinh rất thích đi lang thang một mình đi lễ các miếu chùa… Trước chuyến đi Singapore lần này, Chinh tranh thủ vừa về thăm quê lại vừa về làm lễ. Tất nhiên, trong những lời cầu khẩn cho bố mẹ, anh chị em, các cháu sức khỏe, may mắn là lời cầu mong cho chuyến đi triển lãm lần này được suôn sẻ. Nghe cô đồng hẹn rằng, sau khi đi Sing về, Chinh sẽ phải đi giả lễ cho ông hoàng Bảy ở đền chính thờ ông trên Bảo Hà, Lào Cai. Tịnh không được sai hẹn.

Sau lế cúng các ông Hoàng bà Chúa ở chính điện là lễ cúng các cô hồn chúng sinh. Lễ cúng thường dùng cháo, tiền vàng, áo quần và bỏng ngô. Nhưng bây giờ bỏng ngô được thay bằng các gói snack.

Dưới bếp mọi người soạn mâm để chuẩn bị cho bữa tiệc. Nhà trên, khách mời đã rục rịch đến.

Vào cỗ, câu chuyện ngày càng rôm rả. Có món rượu ngâm dừa rất thơm. Trong bữa tiệc, người thì kể về ai đó ở đầu làng vỡ hụi phải trốn, ai kia tưởng đại gia, ôm một mớ đất chia lô nay không bán được bị ngân hàng đến siết nợ. Rồi mọi người quay sang chúc Chinh đi triển lãm lần này có lộc…

Rời điện thờ, Chinh đến đền Mẫu đầu làng. Hôm nay mùng Một nên đền rất đông khách. Chinh chào hỏi khắp lượt. Toàn người làng nên biết nhau cả. Hóa ra thông tin Chinh đi triển lãm ở Singapore đã lan ra khắp cả.

Đền mẫu của làng.

Làm lễ tại chính điện.

Lễ ngoài sân đền.

Đền mẫu vẫn giữ được nét nguyên sơ, cổ kính. Cây đa cạnh đền khá to và rợp bóng cho cả khu chợ quanh đền.

Trên con đường quay về Hà Nội, vừa ra đến giữa cánh đồng thì cơn bão ập đến…

Gió to và lúc sau là mưa như quất vào người.

Về đến Hà Nội, cơn bão đã ngớt. Lại tắc đường. Tắc đường do có nhiều cây to bị đổ. Trong ảnh là một cây đổ chắn ngang đường Lò Đúc… Rồi hết bão, ngày mai trời lại sáng thôi…