Đi & Ở

Lịch sử Hoàng Gia Anh: Có người La Mã, có Bê Đê, trước khi có vua25. 07. 13 - 7:37 am

Pha Lê

Kate vừa sinh hạ một hoàng tử, khiến báo chí các nước  um hết cả lên. Nếu mọi thứ diễn ra suôn sẻ, cậu bé sẽ trở thành người kế vị tương lai của nước Anh (sau bố và ông). Nếu chỉ có thế mà thiên hạ xuýt với xoa thì quá chán! Lịch sử của Hoàng Gia Anh có nhiều điều vô cùng thú vị; nhân dịp Kate sinh hạ hoàng tử, xin “chộp ngay cơ hội” để viết loạt bài về lịch sử Hoàng Gia Anh – một đề tài tôi khoái từ rất lâu nhưng chưa có “cớ” để làm.

Hoàng tử William và Kate trong ngày cưới. Nhưng từ đâu mà nước Anh có một Hoàng gia đình đám như ngày nay?

Những bài thế này sẽ không dài dòng, chứ dài là đọc rất buồn ngủ. Tuy nhiên, học ít nhưng vẫn phải học đến nơi đến chốn; muốn biết một cách tương đối tường tận về Hoàng Gia Anh là chúng ta phải thăm dò thời kỳ “trước khi có vua” một chút: ông vua đầu tiên (của cái nơi sau này thành Anh quốc) là ai? Vì sao có vua? Vua từ đâu chui ra?

Xin cám ơn một ông Bê Đê

Đùa thế thôi cho nó giật gân đúng mốt, chứ ông này tên viết đúng là Bede, sống vào khoảng 673-735 năm sau Công Nguyên. Ông là một thầy tu, và là một dịch giả rất giỏi; Bede yêu lịch sử nên cất công sưu tầm, dịch thuật, ghi chép các sự kiện xưa của nước Anh, rồi soạn ra nhiều sách sử vô cùng giá trị. Xứ sương mù gọi ông là “Cha đẻ của lịch sử Anh Quốc”. Thời của Bede, nước Anh rất loạn, người nào cũng lo giữ đầu nên chẳng ai chịu ghi chép gì; nếu không có ông là chúng ta sẽ mù tịt về những gì diễn ra ở Anh vào thời xa xưa. Ông cũng là người dùng hệ thống thời gian BC (Before Christ – trước Công Nguyên), và AD (Anno Domini – Công Nguyên, dịch chính xác là “Năm của Chúa”); các sử gia (lẫn dân chúng) về sau cũng dùng cách chia thời gian giống Bede, nên phải cảm ơn ông Bede cái đã.

Tác phẩm “Chương cuối cùng”, J. Doyle Penrose, 1902. Họa sĩ vẽ cảnh ông Bede (ông lão bên trái, sau này trờ thành Thánh Bede) đang dịch chương cuối của kinh Phúc Âm của Thánh John (có 4 bản Phúc Âm trong đạo Thiên Chúa là bản của Thánh John, bản của Thánh Luke, bản của Thánh Mark, và bản của Thánh Matthew). Ngồi cạnh Bede là cậu học việc.

Thế Bede viết gì?

La Mã, Anglo-Saxon, và vị vua đầu tiên của Anh

Lúc ăn lông ở lỗ, nước Anh cũng trải qua thời kỳ đồ đá, đồ đồng, đồ sắt… như mọi quốc gia khác; thời kỳ này chẳng có gì đặc biệt, trừ chuyện dân Anh bắt đầu xây stonehenge vào năm 3100 trước Công Nguyên, còn lại thì cuộc sống nói chung là bình bình.

Ảnh chụp stonehenge từ trên cao (ảnh của National Geographic). Có nhiều giả thuyết về stonehenge, một phần vì chưa ai biết chắc làm thế nào mà người xưa có thể vác đá từ một nơi rất xa đến chỗ xây dựng, rồi còn chồng được từng tảng to oạch lên nhau một cách vuông vức. Có sách còn nói stonehenge là chỗ đậu phi thuyền của… người ngoài hành tinh, nhưng đa số các nhà khoa học công nhận rằng đây là nơi tổ chức lễ hội, đón mặt trời.

Đến năm 650 BC, tộc người Celts (Celtic) kéo đến lãnh thổ nước Anh, và phát triển văn hóa Celts. Nhưng cuộc sống vẫn còn theo kiểu bộ lạc, bầy đàn, chưa có vua theo nghĩa của từ vua. Chủ yếu chỉ có “vua” theo kiểu thủ lĩnh bộ lạc, mỗi bộ lạc cai trị rải rác trên nước Anh.

Năm 55 trước Công Nguyên, đế chế La Mã bắt đầu dòm ngó Anh. Đối với họ, vùng đất này thật giàu có với nhiều quặng vàng, sắt, và đồng; mà chủ của xứ này lại là một đám mọi rợ (La Mã chỉ xem người dân La Mã là người văn minh, ai không phải La Mã đều là mọi rợ). Từ 55 BC đến 43 AD, đế chế của các Caesar đã chiếm trọn nước Anh, rồi đặt tên “Britannia” cho thuộc địa mới. Ngày hôm nay, Britain (Anh Quốc) là tên chính thức của xứ sương mù.

Nhưng người La Mã chiếm đất xong cũng chẳng thích cai trị gì nhiều (quản lý mệt chết), mà chỉ muốn… thu thuế và xây dựng. Thăm dò địa hình, người La Mã phát hiện rằng Britannia có một vùng rất thuận lợi để phát triển buôn bán, vì nơi đây có con sông vô cùng lớn chảy qua. Đó chính là sông Thames, dân La Mã bắt đầu gầy dựng thành phố mới tại đây, và đặt tên “Londinium” cho thành phố. London chính thức chào đời.

Mô hình thành phố London vào năm 85-90 AD, dưới chế độ La Mã, London bắt đầu có phố xá, bến cảng, và cầu. Mô hình hiện nằm tại Bảo tàng London.

Ngoài việc phổ biến luật lệ (truyền từ thời Hy Lạp) cho “đám mọi rợ”, người La Mã còn chỉ họ cách trồng rau, nhập giống rau, xây dựng hệ thống đường bộ, xây nhà tắm nước nóng công cộng (từ đó xây luôn hệ thống ống dẫn nước; giống dân Hy Lạp, dân La Mã chuộng sự sạch sẽ) và xây… toilet.  Họ không giết (hết) các vị vua của mấy bộ tộc Celts, mà cứ để cho các ông cai trị như cũ, rồi thu thuế (dĩ nhiên cũng có tí đánh nhau nọ kia, nhưng thôi kể ra nó dài dòng lẻ tẻ, đọc mệt lắm).

Chỗ nào đây? Chính là một nhà tắm công cộng người La Mã xây vào thế kỷ thứ nhất BC tại thành phố Bath, Anh Quốc (trước đó người Celts xây một cái đền nhỏ xíu ở đây, rồi người La Mã phá đền và xây thành nhà tắm). Bath may mắn có sẵn suối nước nóng tự nhiên, nên dân La Mã xây một nhà tắm rất hoành tráng, vững chãi. Bạn nào có dịp đến Anh thì làm ơn đừng mãi lẩn quẩn với Big Ben, chạy tới Bath ngắm cái nhà tắm này, kiến trúc rất khoa học mà rất cổ, nhìn thích mê ly.

Bản vẽ nhà tắm nước nóng La Mã ở Bath. Ngoài phòng tắm chính còn có phòng tắm tròn, phòng tắm nóng, phòng tắm lạnh, phòng… xông hơi. Vì đây là suối nước nóng tự nhiên nên người La Mã chỉ cần dẫn nước vào các phòng tắm nóng, không cần xây ống đun.

Còn phòng xông hơi thì sao? Họ xây hệ thống này dưới sàn (sàn được tháo ra để khách thăm quan ngắm cấu trúc dưới nền)

Công dụng của nó giống như trong hình vẽ trên, ở dưới là lò đốt củi, hơi nóng từ đó len lỏi làm ấm sàn và tường. Nói chung nước Anh “bị”La Mã đô hộ cũng không đến nỗi tệ.

Đến năm 400 AD, đế chế La Mã bắt đầu tịt ngòi, vì thiếu nhân lực để chém giết ở nơi khác nên họ rút toàn bô quân lẫn người từ Anh về quê hương, chấm dứt nền cai trị ở Britannia. Nước Anh hứng chịu một thời kỳ bạo loạn kéo dài khoảng 200 năm, khi các ông vua, các bộ lạc xâu xé lẫn nhau giành chủ quyền, để rồi tộc người Anglo-Saxon của xứ Scandinavia chiếm thế thượng phong vào khoảng năm 600. Năm 757, vị vua đương nhiệm của Anglo-Saxon tên Offa chiếm gần hết lãnh thổ nước Anh, đẩy người Celts về phía Tây.

Có thể xem Offa như vị vua đầu tiên của xứ sương mù, và vùng đất ông ép dân Celts di cư tới trở thành xứ Wales.

Tượng vua Offa tại nhà thờ Lichfield. Nếu nói nghiêm khắc thì Offa chưa hẳn cai trị toàn bộ nước Anh, vì ông không chiếm được vùng phía Bắc, nhưng gần cuối đời thì con gái ông cưới vua phương Bắc, nên cứ coi Offa như điểm khởi đầu, và theo phả hệ Hoàng Gia Anh thì Offa là người đầu tiên họ điểm mặt chỉ tên, ông cũng là khởi điểm của “triều đại Anglo-Saxon”

Tuy người La Mã có công đặt tên cho nước Anh và thành phố London, các thị trấn/thành phố nhỏ ở Anh là do người Anglo-Saxon đặt tên. Nếu đuôi của thị trấn có những chữ như: ton, wick, worth, bridge, den, ham… thì đó là vùng do người Anglo đặt tên (ví dụ: Luton, Buckingham, Birmingham, Epworth, Alnwick…)

Bốn vị thần của Anglo-Saxon: Tiw, Woden, Thor, và Friya, trở thành 4 ngày trong tuần của tiếng Anh: Tuesday (thứ 3), Wednesday (thứ 4), Thursday (thứ 5) và Friday (thứ 6).

Vậy là nước Anh bắt đầu có chủ rồi, nhưng từ ông Offa (triều đại Anglo-Saxon) đến bà Nữ hoàng Elizabeth đệ Nhị (Nhà Windsor của Vương quốc Liên hiệp Anh) còn xa lắm, hẹn mọi người vào kỳ sau.

*

Về hoàng gia Anh:

- Nhóc 12 tuổi là thành viên chính thức của Hội Ảnh Hoàng gia

- Ai sẽ vẽ chân dung hoàng gia cho Kate Middleton? ARTINFO đề xuất 5 ứng viên

- Philip Treacy: mũ kiểu cọ cho
hoàng gia

- Một tuần săn tin em bé Hoàng Gia

- Lịch sử Hoàng Gia Anh: Có người La Mã, có Bê Đê, trước khi có vua

- Lịch sử Hoàng gia Anh: nhiều ông ‘chấm mút’ để có một ông vĩ đại

- Lịch sử Hoàng gia Anh: sau “vĩ đại” là “cừ khôi”

- Lịch sử Hoàng gia Anh: Vua Anh cũng giết nhau như vua Tàu

- Lịch sử Hoàng gia Anh: Vua thú tội gì?

- Lịch sử Hoàng gia Anh: Con hoang thì được làm vua

Ý kiến - Thảo luận

Bài đã đăng

• Giáng sinh tặng gì? Hãy tặng một túi cam vàng! - Pha Lê (17/12/2023)
• Oman-Kazakhstan (bài 11): Qua Kazakhstan kìa ai tiễn rượu vừa tàn - Đặng Thái (11/05/2023)
• Oman-Kazakhstan (bài 9): Ở Astana mọi thứ đều to đến bất thường - Đặng Thái (10/04/2023)
• Oman-Kazakhstan (bài 8): Bảo tàng, tượng thép dát vàng, khung to mà liệu đồ hàng có to? - Đặng Thái (09/03/2023)
• Oman-Kazakhstan (bài 7): Ở Thủ đô, không ai tin tôi là khách du lịch -  Đặng Thái (27/02/2023)
• Oman-Kazakhstan (bài 5): Chợ mà không có phụ nữ, cũng chẳng có ruồi - Đặng Thái (10/12/2022)
• Oman-Kazakhstan (bài 4): Chống Cộng sản thì làm thế nào? Thì xây điện, đường, trường, trạm! -  (04/12/2022)
• Oman-Kazakhstan (bài 3): Nghìn dặm qua hoang mạc, không thấy lạc đà mà thấy… rùa - Đặng Thái (28/11/2022)
• Oman-Kazakhstan (bài 2): Qua năm ải quan, đứng sáu tiếng - Đặng Thái (21/11/2022)
• Oman-Kazakhstan (bài 1): Vừa đổ xăng, vừa chạy giấy lại vừa học tiếng Nga - Đặng Thái (12/11/2022)

» Xem tiếp...