Gẫm & Bình

Thế thì, tôi cũng muốn làm nghệ sĩ đương đại 22. 08. 10 - 10:44 am

Dạ Thảo Phương

(SOI – Bài viết này đã đăng trên Tuổi Trẻ sáng chủ nhật, 22. 8. 2010, tuy nhiên đó là bản đã biên tập. Đây là bản đầy đủ, và theo Soi thì thú vị hơn… gấp đôi, dù chỉ hơn nhau vài chữ (quan trọng) 🙂

*

Sắp đặt và trình diễn của Việt Nam, nghệ thuật trình diễn tại châu Á
Tuấn Mami, Nguyễn Phương Linh, Nguyễn Hồng Ngọc
13 – 15/08
Exhibition hall 1, Tokyo Metropolitan Art Space
Ikebukuro, Tokyo

 

Cuối tuần vừa rồi, tôi đi xem trình diễn của nghệ sĩ Nguyễn Anh Tuấn tại Metropolitan, Tokyo. Trình diễn được làm trong một gallery nhỏ, cùng với hai tác phẩm sắp đặt của hai nghệ sĩ Việt Nam khác (Hồng Ngọc và Phương Linh). Vì là tác phẩm trình diễn duy nhất trong khán phòng, nên đương nhiên trình diễn của Nguyễn Anh Tuấn thu hút sự chú tâm của người xem hơn cả.

Khán phòng không lớn, nhưng đầy ắp người xem. Ai nấy đều hết sức chăm chú.

Mở đầu trình diễn, Nguyễn Anh Tuấn và một thanh niên khác ngồi trên hai chiếc ghế được làm bằng những khối gỗ chồng lên nhau, giữa hai người là một cái ống dài và to. Hai người đeo khẩu trang, rồi ghé miệng vào ống, thở. À, quên, dưới chân ghế Nguyễn Anh Tuấn ngồi có đề dòng chữ “Thở vào“, và dưới chân ghế kia thì đề “Thở ra” bằng tiếng Anh và tiếng Nhật.

Sau 10 phút: Xin đọc lại đoạn trên từ “Nguyễn Anh Tuấn…” đến “thở”.

Sau 20 phút: Xin đọc lại đoạn trên.

Sau 30 phút: Xin đọc lại đoạn trên.

Sau 60 phút: Xin đọc lại đoạn trên.

Được khoảng 30 phút, trình diễn có một biến chuyển duy nhất: gương mặt Nguyễn Anh Tuấn bắt đầu ròng ròng mồ hôi, có lẽ do anh không quen với không khí oi ả, độ ẩm cao của những ngày hè này tại Tokyo. Sự bồn chồn, hoang mang ngày càng hiện khá rõ trên gương mặt một nửa khán giả (nửa còn lại đã lặng lẽ rời phòng từ trước đó). Một số người quay sang thì thào hỏi nhau: “Thế cứ chỉ thở mãi như thế này thôi a?”. ” Bao giờ thì kết thúc?”. ” Lâu quá nhỉ…”

Xin nhấn mạnh là, khán giả Nhật nổi tiếng về khả năng lịch sự và kiên nhẫn, có lẽ là nhất thế giới.

Một số khán giả trẻ lần lượt lên thay vị trí cho người thanh niên ngồi thở cùng Nguyễn Anh Tuấn. Họ cũng tò mò muốn xem thở kiểu “trình diễn đương đại” của Nguyễn Anh Tuấn rút cục thì lạ hơn thở bình thường như thế nào? Muốn trải nghiệm mấy phút được làm “nghệ sĩ đương đại”? Hay để đổi tư thế cho đỡ tê chân? Ít nhất thì họ cũng đã tạo ra được một điều mà Nguyễn Anh Tuấn không tạo được ra ở trình diễn của mình: Một sự thay đổi nào đó ngõ hầu giảm bớt chút xíu cảm giác nặng nề, nghèo nàn đơn điệu.

Trời, chỉ cần làm thế này mà cũng được gọi là nghệ sĩ trình diễn đương đại, thì tôi cũng muốn làm lắm! Chỉ hai giây, trong óc tôi đã vụt ra một chuỗi ý tưởng “trình diễn đương đại”, kiểu: Ngủ (cứ nằm trước các khán giả và đánh một giấc), ăn (vừa nhai, vừa phải giữ một bộ mặt lạnh lùng nhưng mồ hôi túa ra như thể đang có một trận chiến bên trong), hắt xì, đọc sách, làm tình, vân vân…

Kiểu làm trình diễn thế này cần nhất là phải chuẩn bị được những phát biểu hoành tráng, sâu sắc về ý tưởng nghệ thuật của tác phẩm (Nếu làm ở Việt Nam mới sợ các nhà báo tò mò đến hỏi han, chứ nếu làm ở Nhật, họ sẽ tế nhị đến mức tránh cho mình việc này, khỏi lo).

Một điểm quan trọng nữa là phải lựa được khán giả. Tốt nhất là khán giả Nhật Bản, những người có thói quen lịch sự đến nỗi dẫu động đất cũng không dám/ nỡ rời khán phòng (trừ phi trình diễn làm họ chán đến nỗi sợ hơn cả động đất thì không kể). Cứ làm độ mấy trình diễn thế này, chẳng mấy chốc mà CV nghệ thuật sẽ dài ra…

Vì những người đi cùng đã bỏ ra ngoài cả và bắt đầu gọi, nên tôi cũng đành đứng dậy, không thể ngồi thi gan cùng những khán giả lịch sự nhất. Vừa bước ra đến cửa thì vang lên những tiếng vỗ tay kiểu Nhật – à, cuối cùng thì trình diễn cũng kết thúc.

Sau buổi trình diễn, tôi có trò chuyện với một người Nhật chuyên tổ chức các sự kiện văn hóa nghệ thuật. Vị này lúc lắc đầu rồi bảo:

“Trình diễn này… lạ nhỉ”.

“Lạ là sao ạ?”, tôi hỏi lại.

“À, suốt cả tiếng đồng hồ mà cứ ngồi thở như vậy hoài, không có gì biến đổi… Nghệ thuật trình diễn đương đại của Việt Nam là như vậy sao em? Thật hoang mang quá!”.

“Hồi ở Việt Nam em cũng đi xem nhiều trình diễn đương đại,” tôi nói. “Không phải cái nào cũng như thế này đâu ạ”.

“Nhưng với những người Nhật không có điều kiện biết nhiều về nghệ thuật đương đại Việt Nam, họ sẽ nghĩ đây là kiểu trình diễn của nghệ sĩ đương đại Việt Nam. Trời, được tài trợ 3 tháng ròng để thực tế ở Nhật, rồi kết thúc bằng một trình diễn báo cáo thế này. Hoài quá”.

Trước khi vào xem trình diễn của Nguyễn Anh Tuấn, tôi có trò chuyện với một số người cũng làm công việc tổ chức các festival nghệ thuật quốc tế và đề cập đến khả năng giới thiệu một số nghệ sĩ của Việt Nam sang Nhật trình diễn. Họ đều biết rất rất ít, nếu như không nói là chưa biết gì về nghệ thuật đương đại của Việt Nam, và đến xem trình diễn của Nguyễn Anh Tuấn như một sự tiếp cận. Tất cả những người này đều đã bỏ ra ngoài khi trình diễn của Nguyễn Anh Tuấn mới đi được nửa chặng.

Thôi, nghĩ đến đây thì tôi xin được rút lại mong muốn làm nghệ sĩ trình diễn kiểu này. Tuy theo thiển ý của tôi, làm những “trình diễn” kiểu này quả là quá dễ, nhưng lại có nguy cơ mang tiếng lây cả nhiều nghệ sĩ làm việc thật sự khác ở quê nhà, phải tội.

*

Bài và ảnh: Dạ Thảo Phương

*

Bài liên quan:

– Thế thì, tôi cũng muốn làm nghệ sĩ đương đại
– Tuấn Mami thì thở, còn Phương Linh thì nghĩ

Bài đã đăng

• Ballet Kẹp Hạt Dẻ: Giáng Sinh mới có, năm nào cũng phải xem - Willow Wằn Wại (20/12/2023)
• HỎA MÙ NFT VIỆT: lạm thuật ngữ, lạm danh xưng, lạm định giá - Ace Le (15/08/2021)
• Điệu nhảy chết người (phần 2):
  Múa bụng mỗi người một phách - Willow Wằn Wại (11/08/2021)
• “XEM ĐÊM” để thấy những điều không thấy được trong ánh sáng ban ngày - Phó Đức Tùng (15/07/2020)
• Về SKETCH phác thảo, SKETCH ký họa, và SKETCH+ - Hải Kiên (13/06/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 5: Đám cưới - lui lược dịch từ trang của Sotheby’s (21/02/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 4: Buổi triển lãm ở New York - lui lược dịch từ trang của Sotheby’s (28/01/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 3: Buổi diễn tại Luân Đôn - Lui dịch từ Sotheby’s (10/01/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 2: Mổ tử thi trong trường Y - Soi lược dịch từ trang của Sotheby's (04/01/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 1: Young Sen rời quê - Soi lược dịch từ trang của Sotheby's (26/12/2019)

» Xem tiếp...