Tranh cổ Nhật Bản: Bắt cá trê bằng quả bầu, và kỹ nữ đánh đập cá trê

Đi và Ở

Tin tức

Nghệ sĩ

Soi học

Bài mới đăng

Bàn luận

Nhân phim đam mỹ bị cấm, nghĩ về tình tri kỷ

Chỉ anh hùng mới có tri kỷ, không có tình bạn giữa kẻ cướp.

Trường phái

Tranh cổ Nhật Bản: Bắt cá trê bằng quả bầu, và kỹ nữ đánh đập cá trê 23. 12. 16 - 7:59 am

Hieniemic st

Tranh cá trê (nemazu-e) là một chủ đề của ukiyo-e. Bài này sẽ giới thiệu hai bức tranh cá trê với hai chủ đề phụ về trê, vốn thịnh hành và hay gặp trong hội họa khắc gỗ thị dân Edo thế kỷ 18, 19, chủ yếu vì yếu tố hài hước và giải trí của chúng.

1. Utagawa Kunisada, Bắt cá trê bằng quả bầu (Hyoutan nemazu, tranh trê bầu).

Đây là bức trong bộ “Các điệu múa shosagoto theo các bức tranh nổi tiếng” của Kunisada. Utagawa Kuniyoshi là họa sĩ ukiyo-e bậc thầy, thuộc họa phái Utagawa, sống cùng thời và cùng họa phái với Hiroshige. Khác với Hiroshige chuyên về phong cảnh, Kuniyoshi chuyên vẽ tranh chủ đề võ sĩ trong huyền thoại và lịch sử, và trở nên cực kỳ nổi tiếng với thể loại này.

Đây là tranh nemazu-e về chủ đề số 1: trê bầu. Trê bầu là một chủ đề ăn theo bức “Biều niêm đồ” (nghĩa là “Tranh trê bầu“) nổi tiếng (bảo vật quốc gia) của Thiền sư Josetsu (Như Chuyết, một Thiền sư người Trung Quốc sống ở Nhật). Bức tranh của Josetsu không phải ukiyo-e mà là tranh mực tàu.

Trích đoạn “Biều Niêm đồ” của Như Chuyết. Phía phần trên bức tranh (không thấy) còn có 31 bài thơ. (Các bạn bấm vào hình để xem bản to)

Chủ đề tranh là công án Thiền của Tướng quân Ashikaga ban cho Josetsu: làm sao để bắt con cá trê bằng quả bầu. Cả quả bầu lẫn cá trê đều là hai thứ trơn tuột. Trên bức tranh gốc này có 31 bài waka tán thêm về công án này, có những bài dịch ra đại loại như:

“Bắt trê bằng bầu là một ý hay, nhưng còn cách hay hơn là lấy dầu bôi thêm vào bầu cho trơn.”

“Nếu bắt trê bằng bầu rồi thì hãy nấu thành canh. Nếu rồi không có cơm thì hãy nấu cát lên ăn cùng.”

Chi tiết bắt cá trê

Trở lại với bức tranh của Kuniyoshi, chú khỉ bắt trê thật ra là một diễn viên Kabuki. Biết được điều này vì tranh nằm trong bộ về Shosagoto, một màn múa của tuồng Kabuki, hầu như không thoại, thể hiện kỹ năng diễn xuất của diễn viên và phục trang lộng lẫy của đoàn kịch. Tranh được chọn vì vẻ mặt hài hước của cả trê lẫn khỉ.

Chi tiết mặt khỉ và mặt trê

2. Không rõ tác giả, Cá trê lớn gây động đất ở khu Tân Yoshiwara.

(Các bạn bấm vào hình để xem bản to)

Ngoài tranh “trê bầu”, còn có tranh “trê động đất”.

Truyện cổ Nhật kể rằng có một con cá trê lớn (ō-nemazu) sống ở dưới lòng đất và thường gây ra động đất. Thần sấm Takemikazuchi-no-mikoto đã dùng một cọc đá dài (và to), gọi là kaname-ishi, để đóng xuống đầu con trê. Phần nhô lên của cọc đá này hiện ở đền Kashima thờ Thần sấm (xem phụ lục).

Tuy nhiên, mỗi khi thần về Izumo dự hội, con trê lớn lại trồi dậy để đi phá phách, gây động đất khắp nơi.

Tranh vẽ cảnh người dân ở khu đèn đỏ Yoshiwara (ở Edo, đã nói ở bài trước) tóm được con trê lớn và đang tẩn nó. Người dân ở đây gồm cả trai tráng thị dân lẫn kỹ nữ trẻ đẹp. Con trê thì tỏ vẻ mặt tí tởn, vì càng được kỹ nữ đụng vào người nó càng khoái (đúng chất hài hước của thị dân, khác kiểu thẩm mĩ tiết chế của võ sĩ).

Chi tiết mặt cá trê sung sướng dù bị đánh

Một con cá trê con cũng bị tẩn

Tuy nhiên, từ đằng xa, có một nhóm người đang chạy tới, có vẻ để giải cứu con trê. Họ là đám thợ xây, những người sẽ thu lợi nhờ việc con trê gây động đất làm đổ nhà sập cửa.