Quả không hổ danh Nhà Sàn

Đi và Ở

Tin tức

Nghệ sĩ

Soi học

Bài mới đăng

Bàn luận

Nhân phim đam mỹ bị cấm, nghĩ về tình tri kỷ

Chỉ anh hùng mới có tri kỷ, không có tình bạn giữa kẻ cướp.

Nghệ sĩ Việt Nam

Quả không hổ danh Nhà Sàn 27. 05. 10 - 10:47 am

Bài và ành: ATESCA

Tối 25 tháng 5, SOI B đã có dịp đến xem và nghe art talk #8 về triển lãm “Kẽ/Gap” của nghệ sĩ Trần Nam diễn ra tại Nhà Sàn Đức, đâu đó khu Bưởi.

Nhà Sàn nằm khuất một góc giữa một khu dân cư vô cùng dễ chịu và thoáng đãng tại Vĩnh Phúc, Ba Đình, Hà Nội. Băng qua một đám tắc đường “kinh niên” tại Thụy Khuê, Hoàng Hoa Thám, đi rất vòng vo và hỏi khá nhiều người mới đến được địa chỉ nổi tiếng này.

Từ balcon Nhà Sàn nhìn ra một khu tập thể yên bình kiểu thời những năm 80

Đến nơi, đã thấy có khoảng hơn chục người tụ tập ở sân. Đặc sản chủ nhà mang đãi khách cũng “mộc” như chính Nhà sàn vậy: đậu luộc và dưa chuột chẻ, nước đóng chai tinh khiết.

Nào nào nào, nhận ra ai đây không: họa sĩ Trương Tân và nghệ sĩ Nguyễn Mạnh Hùng

Đám đông lần này ở Nhà sàn “hầm hố” hơn rất rất nhiều so với đám đông ở Viện Goethe hôm sắp đặt ánh sáng của Herbert Cybuska. Buổi nói chuyện đáng lẽ bắt đầu lúc 5h chiều, nhưng vì tắc đường, mọi người đến muộn nên khoảng 6h kém mới bắt đầu.
Thành phần tham dự, khoảng 30 người, có đến quá nửa là Tây (Tại sao? Tại sao?), do đó có một bạn phiên dịch (bạn nói tiếng Mỹ tốt kinh hoàng, đến khi bạn nói lại tiếng Việt tôi mới dám chắc bạn là người Việt). Bạn cũng hoàn toàn không phải tay mơ trong vấn đề nghệ thuật (bạn để tóc kiểu Elvis Presley, nắm bắt và dịch cực kì trôi chảy các ý tưởng nghệ thuật tinh tế của người đặt câu hỏi và người trả lời – tác giả Trần Nam – SOI B chưa bao giờ thấy một người dịch tốt như thế ở bất cứ buổi biểu diễn nghệ thuật nào).

Bạn phiên dịch mặc quần soọc, đang mải mê tranh luận với đạo diễn Nguyễn Trinh Thi

Buổi nói chuyện bắt đầu bằng một số giới thiệu về các triển lãm sắp đặt trước đây của Trần Nam. Theo tác giả thì chất liệu cho sáng tác của anh đến từ những trải nghiệm cá nhân, những xúc cảm và phản ứng cá nhân giữa anh và một nhóm rất nhỏ những người có vai trò quan trọng trong đời sống của anh, chứ anh ít quan tâm đến những gì diễn ra ngoài xã hội.

Kẽ là triển lãm sắp đặt thứ ba của tác giả. Trần Nam quan sát thấy có những góc khuất và bị quên lãng trên cơ thể mình (những kẽ tay, kẽ ngón, kẽ gấp…), anh đã quay video dạng macro những chuyển động của chúng lại từ trước, nhưng mãi cho đến khi tham quan Nhà Sàn mới nghĩ ra được cách trưng bày và thể hiện những gì mình quay được: anh làm những tổ tò vò cho những “kẽ” của anh, vì tổ tò vò theo anh là hợp với không gian nhiều góc khuất của Nhà Sàn. Trong những tổ đó, các video chuyển động của các “kẽ” chiếu liên tục.

Sau phần trình bày của Trần Nam, có một khoảng im lặng khi chờ câu hỏi. Câu hỏi đầu tiên, rất thú vị, đến từ một người nước ngoài, anh hỏi liệu những video của Nam có mang ý nghĩa tình dục nào không. Câu trả lời: “Có”. Bản thân những chuyển động của Kẽ, theo tác giả, mang tính dục thậm chí còn “cao hơn cả những bộ phận thật”.

Nghệ sĩ Nguyễn Mạnh Hùng đặt một số câu hỏi về hướng đi trong tương lai của tác giả.
Trần Nam trả lời rằng tác phẩm của anh phụ thuộc vào xúc cảm và trải nghiệm của cá nhân anh, nên sẽ rất ngẫu hứng và anh cũng không muốn bó buộc mình vào một loại hình thể hiện nào cụ thể cả. Tuy nhiên, anh cũng chia sẻ về ý tưởng tiếp theo của mình, về ‘một con lật đật quá mệt không muốn đứng dậy nữa’, tuy nhiên phần chi tiết cụ thể chưa rõ ràng.

Mạnh Hùng, Trần Nam, và Trương Tân

Vấn đề kĩ thuật thể hiện tác phẩm được đặt ra bởi họa sĩ Trương Tân là phần “đinh” trong buổi nói chuyện này.
Những đối thoại heated ( “nóng”) như vậy, theo SOI, là điều đáng được mong chờ và cũng … đáng sợ nhất trong tất cả các cuộc nói chuyện nghệ thuật.
Họa sĩ đưa ra một số nhận xét mà theo nghệ sĩ Trinh Thi là “cực kì tinh tế” về triển lãm của Trần Nam: những “kẽ” – hay những “con vật” đó, được “cho ra ở riêng” để có cuộc sống của mình, nhưng chúng vẫn bị bó buộc vào những khung hình chữ nhật. Cuộc sống riêng do đó vẫn tù túng, nặng tính sắp đặt và không trọn vẹn.
Hơn nữa, những “con vật” chuyển động ở cùng một tốc độ, làm người ta nghĩ “tất cả chỉ là một con mà thôi”, và theo Trương Tân thì nếu thế, chả cần phải mất công quay nhiều “con” và đặt vào đến cả chục cái tổ tò vò làm gì, vì chỉ cần xem một tổ là đủ.
Đặc biệt, ý kiến đóng góp của anh đôi chỗ có phần trở nên “bạo liệt” khi người dịch “cả gan” đưa ra nhận xét rằng “đấy chỉ là một lỗi kĩ thuật nhỏ”. Trương Tân tỏ ra khá bức xức, vì theo anh, “đứa trẻ con cũng biết vẽ nhưng không thể gọi nó là họa sĩ; “Nếu chỉ có ý tưởng mà không thể hiện được nó theo ngôn ngữ đặc thù thì anh cũng không thể tự gọi anh là nghệ sĩ”. Tóm lại, theo Trương Tân, đấy là một lỗi không hề nhỏ.

Nghệ sĩ Trương Tân trong sáng tối của Nhà Sàn

Đến phần này thì người phiên dịch tuyệt vời của chúng ta cũng không thể dịch theo kịp, và các vị khách nước ngoài của chúng ta sau gần một tiếng nghe nói chuyện đã bắt đầu đứng đậy ra về hàng loạt. (Cứ động tới “kĩ thuật” là có người ngán).
Tuy nhiên “nhân vật chính” của chương trình và các nghệ sĩ Việt Nam đến tham gia đều ngồi nghe với sự chăm chú và theo tôi là tinh thần cầu thị cao độ. Đó là một điều cực kì đáng nói trong buổi tối hôm đó. Quả không hổ danh “gia đình Nhà Sàn”, những nhận xét không chút nương tay nhưng vẫn được đón nhận từ mọi phía một cách hết sức tích cực – một môi trường màu mỡ cho những nghệ sĩ nghiêm túc với nghề.