2. Sự ra đời chính thức của khoa nghệ thuật thử nghiệm trong môi trường Học viện từ những năm 2000
Sự hình thành và ra đời của khoa nghệ thuật thử nghiệm ở Học viện Nghệ thuật CAFA gắn liền với tên tuổi của nghệ sĩ Lv Sheng Zhong (Lã Thắng Trung).
Vốn là một nghệ nhân cắt trổ giấy truyền thống điêu luyện, ông đã có những tìm tòi, thể nghiệm từ rất sớm vào những năm 80, đưa nghệ thuật trổ giấy truyền thống thành một chất liệu để thực hành nghệ thuật thử nghiệm. Với motif “Tiểu hồng nhân” ông đã làm rất nhiều các biến thể trong các sắp đặt tương tác của mình. Có thể nói cùng với Xu Bing, ông đã trăn trở để tìm ra cách đưa nghệ thuật thử nghiệm trở thành một khoa chính thức được công nhận trong Học viện sau này.
Tác phẩm cắt giấy của Lv Sheng Zhong
.
Phòng triển lãm tranh cắt giấy của Lv Sheng Zhong
Một tác phẩm cắt giấy công phu của Lv Sheng Zhong
Với chủ trương lấy nền tảng bối cảnh văn hóa nghệ thuật đương đại đa nguyên trên toàn cảnh quốc tế, đồng thời lấy yếu tố bề dày văn hóa truyền thống thâm hậu của Trung Quốc làm bệ đỡ, khoa nghệ thuật thử nghiệm do Lv Sheng Zhong khởi xướng ngay từ đầu đã sớm tìm được sự khác biệt trong cách thức đào tạo với các khoa nghệ thuật khác vốn có truyền thống hình thành từ lâu đời. Hoàn toàn không có một chuyên ngành nào cụ thể được đào tạo của khoa, tất cả các lớp đều được học theo xưởng và phương pháp học tập chủ yếu là rèn luyện tư duy, khả năng nghiên cứu, thiết lập các phương án nghệ thuật đồng thời biết cách trình bày và bảo vệ các phương án đó. “Nghệ thuật phương án” chính là một “đặc sản” của khoa vào các đợt triển lãm cuối kỳ. Mỗi một “phương án nghệ thuật” sẽ được đóng thành sách hoặc in và dán lên tường như một bản thiết kế, người xem sẽ không xem tác phẩm cụ thể một cách thông thường, mà sẽ thưởng thức bằng cách ngồi xuống nghế và đọc các “phương án” nghệ thuật được đóng thành sách cẩn thận.
Các “nghệ thuật phương án” được đóng thành sách.
Với phương pháp thực hành và tiếp cận nghệ thuật thử nghiệm như trên, các giáo sư đã buộc các sinh viên của mình phải dành hết kỹ năng và tâm trí vào công việc quan trọng và mấu chốt nhất của một tác phẩm nghệ thuật thử nghiệm đó chính là ý tưởng. Tất cả các chất liệu phương pháp thi công cụ thể sẽ bàn đến sau khi có điều kiện để biến ý tưởng thành tác phẩm thật. Hoàn toàn không có sự phân biệt cao thấp gì về chất lượng tác phẩm thông qua chất liệu và phương tiện tiến hành. Chỉ còn sự sâu sắc và hấp dẫn của ý tưởng làm nên giá trị của tác phẩm. Chính vì thế hoàn toàn không có chuyện “hiểu nhầm” giữa phương tiện và mục đích sáng tạo nghệ thuật, để coi việc sử dụng video, máy ảnh, hay sắp đặt, trình diễn… thì được gọi là nghệ thuật thử nghiệm.
Rất nhiều tác phẩm hay của sinh viên được bắt đầu với chất liệu bút chì, và giấy. Cụ thể như dự án “Giải phẫu các bức ảnh báo chí nổi tiếng” khi tác giả dùng bút chì và tẩy vẽ cắt lớp các nhân vật trong các bức ảnh báo chí nổi tiếng. Thậm chí hai bức ảnh “Em bé Napalm” và bức ảnh “Tướng Loan” trong chiến tranh Việt Nam cũng đã được sử dụng một cách khéo léo.
Dự án “Giải phẫu những bức hình báo chí nổi tiếng” của sinh viên Khoa Nghệ thuật thử nghiệm. Trong ảnh là hình cô gái Napalm.
Ảnh tướng Loan hành hình chiến sĩ Việt Cộng trên đường phố Sài Gòn
.
Đã có rất nhiều “phương án” tiếp cận nghệ thuật hết sức bất ngờ từ những bài tập và sáng tác của sinh viên khoa nghệ thuật thử nghiệm. Dự án dùng nghệ thuật cắt giấy truyền thống của Trung Quốc để làm tượng chân dung tự họa của Li Hong Jun hay các sắp đặt biến hình từ giấy của Li Hong Bo là những ví dụ điển hình của việc kết hợp di dản văn hóa dân gian truyền thống vào các tác phẩm thử nghiệm đương đại. Tất cả các chất liệu, phương tiện, thủ pháp đều được phép sử dụng trong các sáng tác của khoa nghệ thuật thử nghiệm, từ nhiếp ảnh, video, sắp đặt, trình diễn…, cho đến các chất liệu truyền thống như sơn dầu, đồ họa truyền thống, điêu khắc, Trung Quốc họa… đều có thể trở thành phương tiện để truyền tải các ý tưởng sáng tạo.
Tác phẩm điêu khắc chân dung tự họa từ giấy của Li Hong Jun
.
.
Sắp đặt biến hình từ giấy của Li Hong Bo
Tác phẩm từ giấy của Li Hong Bo
Dự án làm đồ giả cổ bằng gỗ từ những vật dụng hàng ngày như lò vi sóng, bình đun nước sôi, tách cà phê…
Các bạn có thể xem video tác phẩm video art của sinh viên khoa nghệ thuật thử nghiệm, tại đây
Có thể nhận thấy rất rõ yếu tố “truyền thống” và “đương đại” được kết hợp rất nhuần nhuyễn trong các sáng tác của sinh viên. “Đương đại” về ý tưởng và hình thức khi ẩn chứa bên trong các tác phẩm là những thực hành về nghệ thuật khái niệm. “Truyền thống” khi sử dụng chất liệu từ văn hóa truyền thống cũng như những di sản văn hóa không chỉ của nền văn hóa Trung Hoa nói riêng mà còn cả những di sản về văn hóa, di sản để lại từ lịch sử của các nên văn hóa khác, các dân tộc khác. Từ đó thể hiện được sự hội nhập với bối cảnh văn hoá nghệ thuật đương đại đa nguyên trên toàn cảnh quốc tế.
Tinh thần “thử nghiệm” được lan tỏa trong các khoa của môi trường Học viện
Nếu chứng kiến không khí nghệ thuật trong Học viện nghệ thuật những năm 90 mới thấy sau mốc năm 2000 (sau khi khoa nghệ thuật thử nghiệm và nhiếp ảnh đa phương tiện được thành lập) đã có sự khác biệt và thay đổi rõ rệt trong quan niệm cũng như cách tiếp cận nghệ thuật của sinh viên nghệ thuật.
Trước năm 2000 mặc dù không khí nghệ thuật của xã hội Trung Quốc cũng đã khác trước rất nhiều song nghệ thuật thử nghiệm dường như vẫn chỉ là khái niệm bên ngoài Học viện.
Sau năm 2000 cùng với sự lớn mạnh về kinh tế cũng như nghệ thuật đương đại Trung Quốc nhất là từ sau sự ra đời của khoa nghệ thuật thử nghiệm, dần dần các khoa khác trong trường cũng đã chứng kiến nhiều sự thay đổi rõ rệt trong quan niệm về chất liệu của tất cả các khoa.
Tác phẩm sắp đặt bằng gương của sinh viên
Sinh viên có xu hướng thử nghiệm, tìm tòi những cách biểu đạt mới, dám mạnh dạn đưa ra nhiều ý tưởng táo bạo và thường kết hợp nhiều chất liệu nhiều phương thức tiến hành khác nhau, dẫn đến dần dần ranh giới phân biệt chuyên ngành giữa các khoa cũng thu hẹp đáng kể. Sinh viên gần như có thể sáng tác các bài tập và tốt nghiệp bằng tất cả các hình thức miễn sao phải giải trình được ý tưởng để có thể thuyết phục được các giáo sư. Dường như đã có một sự cởi trói về quan niệm sử dụng chất liệu cho tất cả các khoa ở trong trường. Mục tiêu phát huy tính sáng tạo độc đáo và khả năng tư duy độc lập của sinh viên đã được ưu tiên đặt lên hàng đầu.
Không chỉ có riêng ở Bắc Kinh, thực hành nghệ thuật thử nghiệm đã trở thành một chuyên ngành chính thống ở tất cả các Học viện khác trên khắp Trung quốc, tiêu biểu như Học viện nghệ thuật ở Hàng Châu – nơi nổi danh với những trào lưu thử nghiệm tiền phong từ ngay những năm đầu thập niên 80…
Tác phẩm sắp đặt của sinh viên khoa Sơn dầu
Tác phẩm thử nghiệm của sinh viên khoa Đồ họa
Tác phẩm của sinh viên khoa Điêu khắc làm Quan Công biến hình từ 2 xe tải Đông Phong
Tác phẩm sắp đặt video của giáo sư Pan Gong Kai hiện đang hướng dẫn tiến sĩ ngành Trung Quốc họa ((ông hiện đang giữ chức Viện trưởng Học Viện nghệ thuật CAFA)
Với bài viết có tính chất khái quát này, tôi không có tham vọng để đi quá sâu vào từng diễn biến, từng thay đổi trong quá trình hình thành và phát triển nghệ thuật thử nghiệm ở Trung Quốc. Tôi chỉ muốn thông qua quan sát nghiên cứu và kinh nghiệm học tập của mình ở môi trường Học viện nghệ thuật CAFA có thể điểm qua những nét chính, những yếu tố thay đổi có tính then chốt, đồng thời cũng đưa ra những kinh nghiệm trong cách thức tiếp cận với vấn đề “truyền thống và di sản” trong các thực hành nghệ thuật thử nghiệm của các nghệ sĩ thành danh cũng như những sinh viên nghệ thuật Trung Quốc. Hi vọng phần nào có thể mang đến cho người đọc có một cái nhìn toàn cảnh về một ví dụ điển hình gần gũi với môi trường nghệ thuật cũng như môi trường xã hội Việt Nam, với mong muốn góp phần vào sự phát triển về nghệ thuật cũng như sự nghiệp đào tạo nghệ thuật của nước nhà trên một tiêu chí phù hợp với xu thế phát triển của thời đại.
7. 2013
*
Tên bài gốc là “Vị trí của ‘Truyền thống và Di sản’ trong các thực hành nghệ thuật thử nghiệm tại Học viện nghệ thuật CAFA”, đã đăng tại Tạp chí Nhiếp ảnh Mỹ thuật số 8- 2013. Vì bài dài, Soi xin cắt ra thành vài phần để có thể chèn được nhiều hình ảnh.
Chia sẻ:
Ý kiến - Thảo luận
20:28Sunday,15.9.2013Đăng bởi: Nguyễn Vũ
Đọc bài này, thấy có vẻ như Oreka ra được môt trong những nguyên do chính vì sao nghệ thuật đương đại của ông bạn Tàu lại tiến xa đến như vậy (cũng có nghĩa là nguyên do vì sao nghệ thuật đương đại ở ta lại ở giai đoạn chập chững lâu và ất ơ đến vậy!!!)
Đó là ngay trong môi tr ...xem tiếp
20:28Sunday,15.9.2013Đăng bởi: Nguyễn Vũ
Đọc bài này, thấy có vẻ như Oreka ra được môt trong những nguyên do chính vì sao nghệ thuật đương đại của ông bạn Tàu lại tiến xa đến như vậy (cũng có nghĩa là nguyên do vì sao nghệ thuật đương đại ở ta lại ở giai đoạn chập chững lâu và ất ơ đến vậy!!!)
Đó là ngay trong môi trường đào tạo kinh viện - về mặt lý thuyết đầy bảo thủ - các nghệ tương lai của Tàu đã được "đào tạo" từ rất sớm về mặt tư duy theo hướng đổi mới, sáng tạo.
Mà căn bản vì họ cũng có những ông thầy dạy có tư duy mới và sáng tạo. Suy cho cùng, cái gốc lại chính là những ông VIP trong hệ thống chính trị dám dùng những ông thầy ít nhiều gai góc như thế.
Một lý do khác nữa là sinh viên Tàu trong học viện phải trải qua quá trình cạnh tranh khốc liệt, sàng lọc từ rất sớm ngay từ trong trường, lượng biến thành chất, đúng điệu của Tàu là trong 3 ông thợ mộc thể nào cũng có một ông Khổng Minh!
Dù ghét nhưng phải thừa nhận là tụi Tàu gớm ghê thiệt.
Đó là ngay trong môi tr
...xem tiếp