Nghệ sĩ thế giới

Over The River = che Vải sông Thị 28. 08. 10 - 9:01 pm

Lê Quảng Hàm, st và biên dịch

 

 

Dự án Over The River, dịch nôm là “che Vải sông Thị”, có phải là âm mưu của “nghệ sĩ” Vedan toan lấy vải thưa che vết tích dòng sông thối Thị Vải quê ta ?

Xin thưa rằng không. Đó là một dự án nghệ thuật bối cảnh kỳ vĩ của Christo và Jeanne-Claude dự kiến triển khai trên dòng sông trong mát Arkansas tại bang Colorado, Hoa Kỳ.

 

Từ ý tưởng đến lập dự án

Ngay trong thời gian triển khai dự án “bó vải” cầu Pont Neuf tại Paris năm 1985, cặp vợ chồng nghệ sĩ của “nghệ thuật bối cảnh – môi trường” nổi tiếng thế giới Christo và Jeanne-Claude (bà mới mất tháng 11. 2009) đã nảy ra ý tưởng che phủ sông ngòi. Bắt đầu từ năm 1992, dự án nghệ thuật có tên gọi Over The River được hình thành cụ thể với các kế hoạch chi tiết.

Tại Mỹ, hầu hết các con sông đều bắt nguồn từ dãy núi Rocky (Rocky Mountains), một số chảy về phía đông, một số chảy về phía tây, đến tận biển Thái Bình Dương. Trong dự án Over The River, con sông được chọn phải có các bờ vách dựng cao để có thể chăng ngang các đoạn dây cáp thép, bên bờ có xa lộ chạy dài theo triền sông và con nước cũng cần êm ả.

Trong ba năm liền, 1992, 1993 và 1994, cứ vào dịp tháng tám là Christo và Jeanne-Claude lại di chuyển hàng chục ngàn kilomet trong vùng Rocky Mountains cùng với các cộng tác viên để chọn lựa địa điểm và lên kế hoạch tỷ mỉ cho dự án.

Sau những chuyến đi thăm dò trên 89 con sông thuộc rặng núi Rocky vắt qua bảy tiểu bang, họ đã tìm được sáu địa điểm khả dĩ. Mùa hè năm 1996, trong chuyến khảo sát cuối cùng đến 6 địa điểm đã chọn được, các nghệ sĩ đã quyết định chọn con sông Arkansas ở Colorado. Trong các tháng 6 và 9. 1997, tháng 6. 1998 và tháng 6. 1999, nhóm dự án đã tổ chức lắp dựng thử nghiệm tại một số địa điểm ở Canada và Colorado.

Công việc xây dựng dự án được thực hiện rất kỹ lưỡng, bao gồm thiết kế dự án tổng thể, quy hoạch, phác thảo hình học, thiết kế kết cấu, lập kế hoạch lắp đặt, lập bản đồ địa hình, bản đồ không ảnh, chuẩn bị hồ sơ có tư vấn pháp lý và xây dựng dự thảo báo cáo đánh giá tác động môi trường.

 

 

Phác thảo dự án

Theo dự án đề xuất, muộn nhất là vào năm 2013, trong vòng 2 tuần liền, trên sông Arkansas, nghệ sĩ và cộng sự cùng hàng ngàn nhân công thuê tại chỗ sẽ căng cố định các tấm vải đặc biệt tráng bạc theo chiều ngang tại một độ cao nhất định so với mặt nước; cấu trúc và bố cục của các mái che có thể thay đổi tùy theo cấu hình và chiều rộng cụ thể của từng địa điểm được chọn trên con sông này.

Dàn dây cáp bằng thép được neo vào vách đá cao hai bên bờ sông sẽ tạo nên các xà đỡ cho những tấm vải căng qua sông. Những tấm vải dệt tráng bạc này được khâu đính với nhau và căng lên, tạo những dải sóng vải lung linh cách mặt nước ở những độ cao khác nhau.

Mái sóng vải này có hình dạng phong phú và lung linh ánh sáng nhờ những khúc gián đoạn ở những nơi nó gặp cầu, núi đá, cây cối…

Những khoảng trống rộng rãi từ cách từ hai rìa của chiếc mái vải khổng lồ tới các bờ sông sẽ tạo nên một sự tương phản, cho phép ánh sáng mặt trời có thể rọi sáng xuống dòng sông từ cả hai phía.

Lướt trên mặt nước, những người cưỡi bè, đi mảng, bơi xuồng hay những người chèo thuyền kayak trên sông Arkansas ngước lên sẽ trông thấy bầu trời xanh, những đám mây trắng và những ngọn núi nhấp nhô qua tấm mái bạc khổng lồ. Tấm mái vải tỏa ra thứ ánh sáng mơ màng, làm nổi bật đường viền của những đám mây, những ngọn núi và các thảm thực vật xung quanh.

Khách bộ hành dọc những con đường nhỏ bách bộ hai bên bờ sông hoặc khách đi xe hơi và xe buýt trên Quốc lộ số 50 dọc bờ sông cũng sẽ có được những góc nhìn độc đáo để chiêm ngưỡng Over The River cùng mái vải lượn sóng cao trên mặt sông phản chiếu bao sắc thái  đa dạng của bầu trời.

 

Tám khu vực có che mái tách biệt nhau với tổng chiều dài là 9.4km vải tấm, mỗi phân đoạn mái che có chiều dài từ 500m – 4km. Các mái vải che sẽ được cố định ở độ cao từ 2,4 tới 7,6 mét so với mặt nước, tùy thuộc vào chiều cao của các triền đá ven sông.

 

 

Như với tất cả các dự án nghệ thuật trước đây của cặp vợ chồng nghệ sĩ, Over The River là dự án hoàn toàn do cá nhân các nghệ sĩ trang trải lấy, thông qua Công ty CVJ (do các nghệ sĩ điều hành) chuyên kinh doanh các ấn phẩm và dữ liệu của các dự án nghệ thuật: các bản vẽ phác thảo, tranh ảnh, mô hình, các bản in thạch bản và kể cả những tác phẩm của họ đã sáng tác từ những năm 1950-60. Các nghệ sĩ không nhận bất kỳ tài trợ nào khác. Các vật liệu của dự án sau đều có khả năng tái chế, trả lại cảnh quan cũ mà không để lại hậu quả tiêu cực cho môi trường sinh thái. Tính đến thời điểm hiện tại, Christo và Jeanne-Claude đã chi hơn 6 triệu đô-la cho các nghiên cứu môi trường, thiết kế kỹ thuật, xây dựng báo cáo tác động môi trường và tiến hành thử nghiệm sức chịu gió của những mái vải.

Trong khoảng hai tuần, công trình nghệ thuật sắp đặt Over The River sẽ cùng tham dự các hoạt động công cộng, giải trí khác (do chính quyền địa phương, các tổ chức lữ hành du lịch, các hãng thông tấn báo chí, các đoàn làm phim, v.v…phối hợp tổ chức) và nó thực sự hòa nhập vào đời sống tự nhiên của con sông này.

 

 

Hồi hộp chờ phán quyết

Từ 16. 7 đến 30. 8. 2010, trước khi ra quyết định có chấp nhận dự án hay không, Cục Quản lý điền địa của tiểu bang Colorado tổ chức các cuộc họp để lấy ý kiến dân chúng tại các khu vực có liên quan (tại Canon, Salida, Cotopaxi và Denver) về “Bản dự thảo Báo cáo Tác động môi trường” do nhóm dự án đệ trình.

Đa số dân cư trong vùng đều ủng hộ dự án, tuy nhiên những người chỉ trích (gồm cả các quan chức địa phương) vẫn bảo lưu ý kiến cho rằng nó thể hủy hoại ngành du lịch, nghề câu cá, môi trường sống của động vật hoang dã và tình trạng giao thông tại địa phương, mà theo nhóm dự án Over The River thì đó là những quan niệm sai lầm.

Ý kiến riêng của nghệ sĩ Christo: Dự án này có được hiện thực hóa hay không tùy thuộc vào dân chúng và chính quyền tiểu bang. Nếu họ không ủng hộ loại hình nghệ thuật công cộng tương tác lớn với đời sống cộng đồng và thiên nhiên này, việc triển khai dự án sẽ vẫn còn tiếp tục nằm trên bản vẽ.

Phải đợi đến hết ngày 30. 8. 2010, nghệ sĩ Christo và nhóm dự án Over The River mới nhận được phán quyết do Cục Quản lý điền địa Colorado.

 

Ý nghĩa và mục đích của dự án che sông

Ý nghĩa táo bạo và lớn lao trong tác phẩm sắp đặt bối cảnh của Christo và Jeanne-Claude chỉ có thể nhận thức trực tiếp – trải nghiệm nó và/hoặc mục sở thị tại chỗ.

Việc “bao gói” tạm thời những công trình kiến trúc và cảnh quan thiên nhiên là sự chộp giữ, đóng băng không gian và thời gian một cách nghệ thuật. Ngắm nhìn các công trình che phủ nổi gió trong những lớp “áo” vải, đón nhận ánh mặt trời phản quang, quan sát các bóng mây, bóng cây hay hình ảnh phản chiếu của các công trình xung quanh khác… người xem có thể cảm nhận được sự vận động âm thầm của không gian – thời gian.

Rồi khi những lớp bề mặt ấy được tháo gỡ, những chiếc “mặt nạ” rơi xuống, thiên nhiên và cảnh quan được hoàn trả vẻ nguyên sơ thân cũ. Mọi người trào dâng một cảm xúc về tự do cùng với ĐẤT (earth) và NƯỚC (water). Theo đúng nghĩa: các tác phẩm của họ vừa là sân khấu, vừa là nghệ thuật với bối cảnh là cả thế giới.

Dự án Over The River không chỉ nhằm tác động tới cảm xúc thẩm mỹ, tình cảm của người xem, tới sự quan tâm của chính quyền và công chúng với môi trường, mà theo tác giả dự án, suốt giai đoạn chuẩn bị và nhất là trong hai tuần được hiện thực hóa tại địa phương, dự án nghệ thuật này sẽ huy động một lực lượng hùng hậu nhân công tại địa phương, thu hút một lượng du khách khổng lồ đổ về khu vực, nhờ đó, hàng triệu đô la sẽ được bơm vào nền kinh tế trong vùng.

Bên cạnh đó, việc quảng bá dự án công khai và rộng rãi trên quy mô tiểu bang, liên bang hay toàn cầu sẽ lưu ý mạnh mẽ công luận về những vấn đề quản lý môi trường, sinh thái, quy hoạch danh thắng hay sự phát triển (hay lạc hậu?) của các cộng đồng dân cư tại những khu đô thị hay vùng sâu, vùng xa, v.v… do đó, có thể còn đem lại những kết quả mỹ mãn khôn lường.

Nếu được hiện thực hóa, Over The River sẽ là một sự kiện “nóng” cổ vũ thêm cho những hoạt động nghệ thuật ngày càng phát triển ở tầm quốc tế của tiểu bang Colorado. Đây hẳn là món quà ý nghĩa mà các nghệ sĩ dành tặng cho tất cả mọi công dân Colorado mến yêu thiên nhiên và nghệ thuật.

 

Lý lịch trích ngang

Christo: tên thật là Christo Javacheff sinh tại Gabrovo, Bulgaria; được đào tạo tại Học viện Mỹ thuật Sofia từ 1953-1956, sang các nước Tây Âu từ năm 1957.

Jeanne-Claude (Denat de Guillebon): sinh tại Casablanca, Morocco trong một gia đình quân nhân Pháp; học tại Pháp và Thụy Điển rồi lấy bằng triết học và tiếng Latin tại Đại học Tunis.

Hai người gặp nhau 1958 khi Christo nhận vẽ bức chân dung người mẹ của Jeanne-Claude. Từ năm 1964 họ cùng với con trai sống và làm việc chủ yếu tại Mỹ.

Các dự án tiêu biểu đã thực hiện

• Wrapped Coast, Vịnh Little, Australia, 1968-1969: bao bọc một vịnh biển.
• Valley Curtain, Rifle, Colorado, 1970-1972: bao bọc một thung lũng.
• Running Fence, Hạt Sonoma và Marin, California, 1973-1976: dựng một trường thành bằng vải chạy dài tít tắp.
• The Pont Neuf Wrapped, Paris, 1975-1985: bó kín cây cầu 400 tuổi ở Paris.
• The Umbrellas, Japan – U.S.A., 1984-1991: cắm vô vàn những chiếc ô ven theo miền duyên hải.
• Wrapped Reichstag, Berlin, 1971-1995: đóng gói tòa nhà quốc hội Đức
• Wrapped Trees, Fondation Beyeler và Công viên Berower, Riehen, Thụy Sĩ, 1997-1998: bọc kín các cây lớn
• The Gates, Central Park, New York City, 1979-2005: những chiếc cổng có xà treo rèm vải nối tiếp nhau trên con đường quanh co hàng chục km trong công viên.

Có thể tham khảo các dự án của Christo và Jeanne-Claude tại địa chỉ www.christojeanneclaude.net).

Nguồn: AP, NYT, WP, OverTheRiver.org

 

*

Bài về nghệ sĩ Christo:

– Over The River = che Vải sông Thị
– Christo và Jeanne-Claude
– OVER THE RIVER gặp khó khăn: Nghệ thuật phải đọ với cừu 
– Big Air Package: Vĩ đại và tinh khiết

 

Bài đã đăng

• Vicente Blanco Mosquera: vẽ chuyện gì mà vui thế? - . (21/03/2024)
• Gazan Fathi Ghaben: sinh trong lều và ra đi uất ức trong lều - Từ Hyperallergic (29/02/2024)
• Robert Ryman: trắng tự nhiên nên dừng rất đúng lúc - Từ The New York Times (09/01/2024)
• Daniel Lind-Ramos: nghệ thuật như một củ hành lộng lẫy - Soi dịch (28/08/2023)
• Tác phẩm bị ăn vì người xem bị đói - Pug dịch từ CNN (03/05/2023)
• Xóa hết graffiti trong đường hầm: kẻ ngỡ ngàng, người nhẹ nhõm - Soi tổng hợp và dịch (29/01/2023)
• Tsukioka Yoshitoshi (bài 4): Người tài máu me và sa đọa - Candid (02/08/2022)
• Artemisia Gentileschi (bài 3): Tài năng xuất chúng suýt bị lãng quên - Willow Wằn Wại (07/07/2022)
• Artemisia Gentileschi (bài 2): Cắt đầu Holofermes phải cần thêm cô hầu gái - Willow Wằn Wại (24/06/2022)
• Artemisia Gentileschi (bài 1): Vì sao lại vẽ Judith cắt đầu Holofermes? - Willow Wằn Wại (21/06/2022)

» Xem tiếp...