Gẫm & Bình

Chuyện cũ (bài 1): Về thiết kế và bày biện 21. 10. 15 - 7:33 am

Trịnh Lữ chép lại

.

Nhân có họa sỹ Lê Huy Tiếp nhắc đến việc họa sỹ Trịnh Hữu Ngọc là người đầu tiên giảng dạy trang trí nội thất tại trường Mỹ thuật Công nghiệp, và cũng muốn biết thêm về việc ấy, nên tôi xin lại được tiếp vài đoạn chuyện cũ về bố Ngọc.

Từ 1963 đến 1965, bố Ngọc được giao việc xây dựng và giảng dạy trang trí nội thất tại trường. Trong số giấy tờ còn lại, không có gì cho thấy ai hoặc cơ quan nào đã thu xếp việc ấy. Nhưng các giấy vở bản vẽ của bố Ngọc ghi chép về công việc này thì lại còn khá nhiều – từ những phác thảo ý tưởng và nội dung chương trình, cho đến hồ sơ thư từ qua lại với học sinh. Cẩn thận nhất là tập hồ sơ về học sinh. Mỗi người một tệp riêng, xếp trong một hộp bìa hồ sơ riêng biệt. Xem lại những giấy tờ ấy, mới thấy được bố Ngọc đã suy nghĩ và thực hiện công việc giảng dạy của mình như thế nào, đối với học trò ra làm sao.

Dưới đây là một vài bút tích của ông, tôi đã đánh máy lại:

VỀ THIẾT KẾ NỘI THẤT

Đừng hạ một cây gỗ năm bảy trăm tuổi – để dùng hàng tấn gỗ làm tủ che bụi cho vài chục cân quần áo, giấy tờ• để dùng hàng tấn gỗ làm bàn ăn bàn viết• để dùng hàng tấn gỗ làm sập để nằm.
Đừng nên dùng nguyên liệu theo tinh thần người làm ô-tô – 2 tấn thép chở 4 người – 200 cân – 10 cân thép chở 1 cân người.

Tiết kiệm nguyên vật liệu – có trải qua quá trình lao động sáng tạo mới biết giá trị của vật liệu – từ hòn đất nặn nên pho tượng, miếng sắt đúc thành lưỡi gươm quý – mỗi thứ mỗi lúc đều làm ta thấm thía sâu sắc giá trị của ý thức tiết kiệm vật liệu. Người có khả năng mặc áo lụa quần là đi lại cử động và vẫn giữ được nếp mới sạch – vì lí do gì mà đòi hỏi bàn ghế tủ giường phải có sức chịu đựng quá mức? Nếu dùng bàn ghế với ý thức dùng quần là áo lụa – thì cái bàn cái ghế sẽ thanh tú nhẹ nhàng biết mấy.

Xóa bỏ óc con buôn, thích phô trương khoác lác, bày hàng khoe của. Nhà ở cũng như người, có một mặt nhưng muôn màu muôn vẻ. Vẻ rộng rãi thoáng mát giản dị bình thường nhìn lên không phải thẹn với ai, nhìn xuống không để ai phải tủi, bao giờ cũng dễ mến dễ nhớ hơn vẻ kiêu xa cầu kỳ.

Thiên kinh vạn quyển – nếu chỉ dùng để nói có sách mách có chứng lòe bịp bà con thì cũng không tạo nên văn vẻ, như muôn nghìn màu sặc sỡ không tạo nên bức tranh, trăm nghìn chữ không tạo nên chất thơ. Âm thanh, cung điệu chưa phải là nhạc. Nhà chứa nhiều đồ quý giá chưa phải là nhà ở tốt.

Mục đích cuối cùng của nghệ thuật là tạo nên vẻ gì. Mục đích cuối cùng của văn hóa là tạo nên con người vẻ nào – con người biết ân sâu nghĩa nặng của nhân dân, đem hết tài lực phục vụ nhân dân, hay con người tài cao học rộng tự coi mình là tinh hoa của vũ trụ.

Cái nhà ở cũng vậy. Bày biện với động cơ phô trương khoe mẽ thì chỉ tạo nên vẻ mậu dịch bách hóa nô lệ hàng hóa. Bày biện theo đúng nhu cầu thực tế, có ý thức tổ chức khoa học, có tinh thần dân tộc, có tình cảm đại chúng…

BÀY BIỆN THẾ NÀO?

Ngày xưa điểm chính trong nhà là chỗ bày ban thờ – dù là vàng son lộng lẫy hay tre nứa thô sơ – cái nhà ở của người sống cũng vì cái điểm liên lạc với người chết ấy mà có vẻ một cái nhà mồ – cuộc sống do đó bị trói chặt với quá khứ, không có hướng tiến lên.

Chính là để trả lại cho ban thờ cái nét sống phong phú rộng rãi của nó, tước bỏ cái vẻ chết lặng thần bí cũ đi, mà ta vẫn giữ nó làm điểm chính trong nhà, nhưng biến cái điểm ấy thành trung tâm văn hóa. Ngày Tết Độc lập ta kết cờ cắm hoa, ngày sinh nhật Bác ta treo cái ảnh mới nhất của Người. Ngày kỷ niệm các bậc anh hùng, hay vĩ nhân, văn hào thế giới, ta đều treo ảnh để hoa. Đón anh em nước bạn thì ta treo cờ ảnh của chính phủ bạn. Tiếp bạn bè thân thuộc ta cũng có cách trang hoàng phù hợp với mỗi người. Những ngày giỗ kỵ trong gia đình cũng vậy, ta cứ làm minh bạch rõ ràng ngày nào của ai thì trong nhà ai trẻ con cũng biết. Không để ban thờ ở tình trạng cái quán vắng đón các thứ mà người lớn cũng chẳng biết gì rõ ràng; trẻ con lại càng vừa lạ vừa sợ, tiêm nhiễm thói duy tâm thần bí.

Bình cũ rượu mới, nếu ta có đủ nhiệt tình với cuộc sống mới, có quan hệ tốt với bạn bè, ta sẽ có đủ khả năng sáng tạo biến cái trung tâm văn hóa trong nhà ấy thành cái vẻ sống sinh động muôn màu muôn vẻ của một gian phòng nhỏ, mỗi ngày mỗi tốt, có một bộ mặt tươi vui mới mẻ.
*
(Còn tiếp)

Bài đã đăng

• Ballet Kẹp Hạt Dẻ: Giáng Sinh mới có, năm nào cũng phải xem - Willow Wằn Wại (20/12/2023)
• HỎA MÙ NFT VIỆT: lạm thuật ngữ, lạm danh xưng, lạm định giá - Ace Le (15/08/2021)
• Điệu nhảy chết người (phần 2):
  Múa bụng mỗi người một phách - Willow Wằn Wại (11/08/2021)
• “XEM ĐÊM” để thấy những điều không thấy được trong ánh sáng ban ngày - Phó Đức Tùng (15/07/2020)
• Về SKETCH phác thảo, SKETCH ký họa, và SKETCH+ - Hải Kiên (13/06/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 5: Đám cưới - lui lược dịch từ trang của Sotheby’s (21/02/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 4: Buổi triển lãm ở New York - lui lược dịch từ trang của Sotheby’s (28/01/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 3: Buổi diễn tại Luân Đôn - Lui dịch từ Sotheby’s (10/01/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 2: Mổ tử thi trong trường Y - Soi lược dịch từ trang của Sotheby's (04/01/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 1: Young Sen rời quê - Soi lược dịch từ trang của Sotheby's (26/12/2019)

» Xem tiếp...