Văn & Chữ

Đừng dùng sai để tiếng Việt nghèo đi 26. 02. 16 - 7:35 am

Nguyễn Kim

Thầy đồ dạy chữ Nho trước thời Pháp thuộc. Ảnh toàn bài từ trang này

Xin nêu một vấn đề để cùng nhau suy nghĩ về một số từ ngữ bị sử dụng không thích hợp. Đây là vấn đề đã được đặt ra từ lâu bởi nhiều người, và câu trả lời là ngôn ngữ nào cũng có sự thay đổi, có những chữ mới sinh ra và những chữ không còn dùng sẽ bị biết mất.

Thiết nghĩ những từ ngữ nào hay, đúng, chính xác và trong sáng thì ta dùng, quảng bá. Những từ ngữ làm mất đi sự trong sáng, phong phú hoặc làm thô tục hóa tiêng Việt thì ta không nên sử dụng hay phổ biến. Ngôn ngữ luôn có sự thay đổi. Nhưng ta chỉ nên chấp nhận thay đổi theo chiều hướng tiến hóa. Những thay đổi có tính cách thoái hóa thì cần phải loại trừ. Việc gìn giữ sự trong sáng, phong phú và thanh tao của tiếng Việt chính là bổn phận của những người làm công tác văn hóa, mà các đài truyền thanh, truyền hình các cơ quan báo chí đóng vai trò tiên phong.

Tôi không đặt vấn đề những chữ được dùng trước 1975 hoặc sau 1975. Trước 1975 nếu sai ta cũng nên loại bỏ: thí dụ như “antibiotic” trước 75 gọi là “trụ sinh”, cái này sai ! “kháng sinh” mới đúng. Trước 75 môn vẽ trong ngành kỹ thuật có tên “kỹ nghệ họa” đây là cách nói theo tàu, giống như “Dân Chủ Đảng” thay vì “Đảng Dân Chủ”. Sau 75 dùng chữ “vẽ kỹ thuật” tôi cho là hợp lý hơn. Nói vậy để chứng minh rằng không có vấn đề trước hay sau 75 mà chỉ có vấn đề đúng hay sai, hay hoặc dở.

Một lớp học chữ quốc ngữ.

Hẳn chúng ta không thể phủ nhận việc ngôn ngữ Việt Nam đang bị ai đó hữu ý hay vô tình phá hoại, làm cho nghèo nàn đi. Việc này rất nhiều bậc trí thức có lòng với văn hóa dân tộc đã phân tích nhiều. Tôi không dám lạm bàn hơn, chỉ xin nêu lên những thí dụ điển hình về việc dùng sai tiếngViệt, phá hoại sư trong sáng, phong phú của ngôn ngữ chúng ta:

– Bây giờ ở trong nước, cái gì họ cũng dùng chữ “hoành tráng” từ ngôi nhà, ngọn núi đến bữa ăn, đám rước, buổi lễ. Riết rồi người ta sẽ bỏ những chữ vốn rất hay, rất phong phú trong ngôn ngữ việt dùng để miêu tả một cái gì đó to lớn: thí dụ tòa nhà nguy nga, tráng lệ; bữa tiệc linh đình, sang trọng; ngọn núi hùng vĩ;… nếu cái gì cũng “hoành tráng” thì chỉ trong vài chục năm nữa những tĩnh từ này sẽ đi vào quên lãng. Có phải tiếng Việt đang bị làm cho nghèo đi không?

Tại lớp học bình dân học vụ sau 1945 của người Dao, Hòa Bình

– Chữ “kịch tính”: chữ “kịch” gợi cho người ta ấn tượng cái gì không thật, là cái gì đó được dàn dựng (thí dụ: nó đóng kịch). Thú thật, khi nghe câu: “một trận bóng đầy kịch tính” tôi cứ nghĩ rằng đó là một trận bóng được dàn xếp tỷ số trước (hay bán độ). Tiếng Việt mình đâu có thiếu từ trong sáng hơn, rõ ràng hơn và hay hơn nhiều: trận đấu hào hứng, ngoạn mục, hấp dẫn, căng thẳng, nghẹt thở …. Thay vì nói “trận đấu đầy kịch tính”, quý vị nói “trận đấu vô cùng ngoạn mục” tôi bảo đảm không ai là không hiểu, (Nhưng tôi sẽ không phản đối nếu quý vị nói “một phiên họp đầy kịch tính”!)

– Chữ “khả năng” bây giờ người ta dùng rất bừa bãi, thay cho chữ có thể, có triển vọng. Xin đưa ra vài thí dụ: “Sau khi thất nghiệp, anh ta có khả năng không còn khả năng trả tiền nhà” . Hoặc: “Tờ vé trúng độc đắc có khả năng không còn giá trị” (hai câu này nghe có trúc trắc không ?). Còn câu này: “Ông A có khả năng làm tổng thống” nghĩa của nó phải là: “Ông A có đủ tài để làm tổng thống” . Nhưng không, hiện giờ trong nước hiểu câu ấy là: “Ông A có triển vọng làm tổng thống”

– Chữ “chất lượng” trong nước dùng sai: “quality” là “phẩm”; “quantity” là “lượng” . Bởi vậy chữ quality tiếng việt phải nói là “phẩm chất” mới đúng.

– Chữ “đá” : nghĩa của từ này là một vật liệu vô cơ, cứng có sẵn trong thiên nhiên . Nó chưa bao giờ mang ý nghĩa một thực thể nổi lên giữa biển. Nếu bảo sáng chế để làm phong phú thêm thì sẽ không thuyết phục nếu sang chế chữ “đá” để sau này cho những chữ như “đảo”, “cù lao”, “hòn”, “bãi”… đi vào quên lãng . Xin quý vị khách quan đánh giá trong các chữ sau đây chữ nào hay và chỉnh hơn: đá Chữ Thập, bãi đá Chữ Thập, cù lao Chữ Thập, đảo Chữ Thập. Dùng chữ “đá” thay chữ “đảo”, e rằng với đà này họ sẽ dùng chữ “nước” thay cho chữ “sông”: bây giờ có “đá Chữ Thập” mai kia sẽ có “nước Đồng Nai”.

– Dùng chữ cầu kỳ: thay vì “Người mẹ cố tình dìm nước giết con” thì lại cầu kỳ, kiểu cách: “Người mẹ cố tình dìm nước gây tử vong cho con”.

Lớp học tại Sài Gòn

Còn nhiều, nhiều lắm, tôi chỉ nêu một vài thì dụ. Xin quý vị làm truyền thông hãy cố gắng bảo vệ, duy trì sự trong sáng, phong phú của tiếng Việt mình vốn đã thoái hóa một cách hết sức thảm hại.

Quý vị đừng lo nói không giống trong nước thì người ta không hiểu. Cứ cho là có những chữ có người không hiểu, nhưng nếu đó là đúng, là hay thì cũng nên học thêm thay vì cứ nhắm mắt dùng những chữ sai . Khi dùng và quảng bá chữ sai là ta vô tình tiếp tay cho kẻ muốn phá hoại tiếng nước ta.

*

SOI: Đây là cmt của bài “Nghĩa của tiếng Việt: Phù tang và Câu lạc bộ“. Soi xin đưa lên thành bài để các bạn dễ theo dõi và thảo luận.

Chia sẻ:

Bài đã đăng

• Truyện ngắn: CÔ Y TÁ - Từ trang Jenskaya Mudroch (Sự thông thái của phụ nữ) - Trần Hiên st và dịch (25/11/2023)
• Truyện ngắn: NHẬT KÝ - Galina Dakharova - Trần Hiên sưu tầm và dịch (13/11/2023)
• Truyện ngắn: TRÁI TIM LẠ - Truyện ngắn của Irina B. - Trần Hiên sưu tầm và dịch (12/10/2023)
• Truyện ngắn: THỪA KẾ - Truyện ngắn của Tachiana V. - Trần Hiên sưu tầm và dịch (28/09/2023)
• Truyện ngắn: CHO ĐI VÀ NHẬN LẠI - Truyện ngắn của Svetlana Yufereva - Trần Hiên dịch (22/09/2023)
• Bữa tối tử tế: Gà luộc năm 2000 - Thạch Duy (30/12/2022)
• Nghĩa của tiếng Việt: Tên các nguyên tố hóa học trong tiếng Việt - Cùng học tiếng Việt (31/01/2021)
• Về một chữ ký của Tạ Chí Đại Trường - Nhã Nam (22/09/2020)
• "Thi pháp nhập môn" - giấy dòn acid, thông điệp còn nguyên - Nhã Nam (31/07/2020)
• Căn phòng “dâm tình và chết chóc”
  Phần 3 – Từ giường báu tới màn châu - Willow Wằn Wại (07/04/2020)

» Xem tiếp...