Trường phái

Tranh cổ Nhật Bản: Tsukioka Yoshitoshi và ba bức tranh trăng 06. 01. 17 - 7:33 am

Hieniemic

Tsukioka Yoshitoshi có thể coi là họa sĩ và nhà chế tác tranh in ván gỗ bậc thầy theo lối cựu truyền cuối cùng của Nhật Bản. Khi ông bước vào giai đoạn cuối của sự nghiệp cũng là lúc cuộc Minh Trị Duy Tân đang tăng tốc. Trong khi các họa sĩ ukiyo-e khác đang đổi mới phong cách thì ông vẫn tiếp tục giữ bút pháp cũ, với những chủ đề cổ. Tuy vậy, không phải cứ cổ là hỏng, bằng sáng tạo và tư duy nghệ thuật của mình, ông đã đem lại cho những chủ đề ukiyo-e cổ một khía cạnh tự sự mới lạ và ít gặp. Ông có thể được xem là “ánh chớp vinh quang cuối cùng” của ukiyo-e cựu truyền thời Minh Trị (John Stevenson).

Tsukioka Yoshitoshi nổi tiếng nhất với bộ tranh trăng, không biết vô tình hay hữu ý vì tên ông cũng có chữ “trăng” (tsuki). Đó là bộ “Trăm vẻ trăng”, đã có nói đến với bức tranh Tào Tháo ngắm trăng ở núi Nam Bình. Trăng trong bộ tranh là một motif lặp lại, đóng vai trò khung nền, là người chứng kiến những sự kiện lịch sử, những câu chuyện nhân sinh. Bài này sẽ giới thiệu thêm 3 tranh của bộ:

1. Trăng trên núi Kê Minh

Khúc đâu Hán Sở chiến trường

Tích này là tích “Tứ diện Sở ca”. Trương Lương bên phe Hán, vào một đêm, ông lên núi Kê Minh mà cất tiêu thổi Sở nhạc, cho quân lính hát vang Sở ca. Quân Sở lương cạn, nhớ nhà, ý chí chiến đấu không còn, bèn đào ngũ. Ngày hôm sau, quân Hán chiếm được thành Cai Hạ. Hạng Vũ phải tự vẫn ở sông Ô.

Nếu nhìn kĩ sẽ thấy bản in này của bức tranh làm rất kĩ. Các họa tiết trên áo Trương Lương như nổi bật lên khỏi mặt phẳng tranh. Màu tím của tay áo rất tươi. Gió từ đằng sau thổi đến và Trương Lương, với tư cách của người thắng trận, đang hiên ngang cất tiếng tiêu thổi khúc ca quê nhà của quân địch.

2. Ta chờ đêm nay từ đêm trăng mồng ba

Đây là bức cuối cùng trong bộ tranh. Ở đây, Matsuo Basho, trên một chuyến hành trình của mình, với bộ trang phục của một cư sĩ Phật giáo, đang đứng lại trò chuyện với hai người nông dân uống trà (không phải rượu, vì có ấm trà rõ ràng) thưởng trăng bên vệ đường.

 

Tiêu đề tranh là một bài haiku ngắn, có lẽ của Basho, vì trên tranh có ghi chữ 翁 (okina, đây là chữ “ông“, thường là tên do Basho tự gọi mình).

三日月の 頃より待ちし今宵かな
mikazuki no
koro yori machi shi
koyoi kana

Từ đêm trăng mồng ba (trăng lưỡi liềm)
Ta đã chờ
Đến đêm trăng hôm nay.

3. Trăng vào đêm cõng mẹ lên núi

Người đàn ông trong tranh cõng mẹ già lên núi để làm gì? Đây là cảnh trong một câu chuyện cổ của Nhật nói về tục lệ Ubasute, tức là việc bỏ người già lại ở nơi hoang vắng (núi cao), mỗi khi làng lâm vào cảnh hạn hán hay mất mùa, đói kém.

Tục lệ này được kể nhiều trong các câu chuyện cổ, chuyện Phật giáo, không chỉ ở Nhật mà còn ở cả Việt Nam hay Trung Quốc. Trong cổ tích phương Tây cũng có chi tiết tương tự khi cha và mẹ kế của Hansel và Gretel đưa hai bé vào rừng bỏ mặc khi làng mất mùa.

Truyện cổ kể: Khi người đàn ông đưa mẹ già lên núi, bà bẻ cành cây dọc đường rải xuống đất. Khi lên đến đỉnh, bà mẹ dặn dò, con về nhớ đi theo đường cây rải để khỏi lạc. Anh xúc động vì tình thương của mẹ, bèn cõng mẹ trở về nhà.

Và trăng trên cao, như mọi lần, vẫn bình thản chứng kiến mọi việc.

*

Tranh cổ Nhật Bản:

- Tranh cổ Nhật Bản: Utagawa Hiroshige với “Đồng lúa ở Asakusa và hội Torinomachi”

- Tranh cổ Nhật Bản: Tsukioka Yoshitoshi với “Tào Tháo ngắm trăng lên sau núi Nam Bình”

- Tranh cổ Nhật Bản: Utagawa Hiroshige với “Pháo hoa ở Ryōgoku”

- Tranh cổ Nhật Bản: Bắt cá trê bằng quả bầu, và kỹ nữ đánh đập cá trê

- Tranh cổ Nhật Bản: Tsukioka Yoshitoshi và ba bức tranh trăng

- Tranh cổ Nhật Bản: cảnh công viên Ueno trong tranh sắc đỏ aka-e và tranh sắc xanh aizuri-e

- Tranh cổ Nhật Bản: Tsukioka Yoshitoshi với “Trăng ở phố đèn đỏ”

- Tranh cổ Nhật Bản: Utagawa Hiroshige và “Anh đào đêm ở Phố giữa của Yoshiwara”

- Tranh cổ Nhật Bản: hai bức về anh đào đêm và chút phụ lục về Geisha

- Tranh cổ Nhật Bản: Tawara Tōda mang ba món quà từ Long cung thành trở về

- Tranh cổ Nhật Bản: tích Benkei trộm chuông chùa Mii

- Tranh “cổ” Nhật Bản: “tân bản họa” với mỹ nhân của Itō Shinsui

- Tranh “cổ” Nhật Bản: Mỹ nhân “cũ” và mỹ nhân “mới”

- Tranh cổ Nhật Bản: “Sóng lừng” của Hokusai

- Tsukioka Yoshitoshi (bài 1): Vẽ samurai gặp quỷ

- Tsukioka Yoshitoshi (bài 2): 14 tuổi vẽ trận hải chiến

- Tsukioka Yoshitoshi (bài 3): Vẽ dũng tướng để nhớ một thời đại

- Tsukioka Yoshitoshi (bài 4): Người tài máu me và sa đọa

Bài đã đăng

• KÈN GÕ - cái hay và cái bực mình của một đêm nhạc không đàn dây - Willow Wằn Wại (13/08/2022)
• Ký họa: Xe xe cộ cộ - Candid (14/11/2019)
• Tranh shinhanga: Kawase Hasui –
  họa sĩ của những cảnh bình yên - Hieniemic (28/04/2017)
• Tranh cổ Nhật Bản: “Sóng lừng” của Hokusai - Hieniemic (23/04/2017)
• Tranh “cổ” Nhật Bản: Mỹ nhân "cũ" và mỹ nhân "mới" - Hieniemic (05/04/2017)
• Tranh “cổ” Nhật Bản: “tân bản họa” với mỹ nhân của Itō Shinsui - Hieniemic (26/03/2017)
• Tranh cổ Nhật Bản: tích Benkei trộm chuông chùa Mii - Hieniemic (17/03/2017)
• Tranh cổ Nhật Bản: Tawara Tōda mang ba món quà từ Long cung thành trở về - Hieniemic (06/03/2017)
• Tranh cổ Nhật Bản: hai bức về anh đào đêm và chút phụ lục về Geisha - Hieniemic (20/02/2017)
• Tranh cổ Nhật Bản: Utagawa Hiroshige và “Anh đào đêm ở Phố giữa của Yoshiwara” - Hieniemic (10/02/2017)

» Xem tiếp...