Những trận vô danh trong quân sử: Song thành Nogales năm 1918

Đi và Ở

Tin tức

Nghệ sĩ

Soi học

Bài mới đăng

Bàn luận

Nhân phim đam mỹ bị cấm, nghĩ về tình tri kỷ

Chỉ anh hùng mới có tri kỷ, không có tình bạn giữa kẻ cướp.

Soi học

Những trận vô danh trong quân sử: Song thành Nogales năm 1918 09. 09. 22 - 2:32 pm

Sáng Ánh

Tôi đến Nogales có một bận, hình như là vào năm 1983 hay 1982.

Tôi không nhớ gì nhiều, có lúc vợ tôi cầm lái đi lạc mấy con phố Mễ bên trong. Tuy khí hậu là khô cằn sa mạc nhưng chẳng hiểu sao hôm đó đường lại lụt và nước lên đến nửa bánh xe tuy là xe cao hai trục. Cô lài mãi mà không ra khỏi khu lụt và dừng lại hỏi đường ra bằng tiếng Anh thì anh công an giao thông Mễ khinh khỉnh “Ở bên đó lâu quá rồi về nước hết biết nói tiếng Spain hay sao!” vì cô vợ tôi ngó giống Mễ và anh nhầm tưởng là người đồng hương Mexico ! Vào dạo đó đường ranh Mỹ-Mễ đã hết sức là rõ rệt và như là không hàn gắn được ngay tại thị xã song sinh hay là thị xã phân hai này.

Nogales là một thị xã chia làm đôi giữa hai nước và đường biên giới là con lộ chính gọi là đường Quốc tế. Lề Bắc của con đường đó là của bang Arizona (Hoa kỳ) và lề Nam là Nogales của bang Sonora (Mexico). Cho tới 1918 không có tường chia và không có rào cản và trước đó nữa thì qua lại tự do như ta băng qua bất kỳ một con lộ lớn ở bất kỳ một thị xã nào thôi. Bạn có thể là người Mexico bên này đường, bảo con sang bên kia đưa cho bà nội người Mỹ mấy cái tacos, tiện mua cho mẹ chai sữa và mang về. Hay bạn là trẻ con Mỹ phía phố Bắc, mỗi sáng lại đi học trường cấp I ở bên này phố Mễ.

Nogales trong thập niên 1920, sau trận đánh song thành và đã có bức tường ngăn chia. Ảnh ở đây

Giai đoạn 1910-1920 là thời kỳ nội chiến và cách mạng Mexico, vô cùng bất ổn. Hoa kỳ mang tiếng là đứng ngoài thì đứng ở miệt Bắc, nhưng có lúc can thiệp và gửi cả quân sang lùng tướng nổi loạn Pancho Villa để tiêu diệt nhưng không thành (1916-1917).

Năm 1917 là cao trào của chủ nghĩa quốc gia tại Hoa kỳ khi nước này bỏ thế trung lập để tham gia Đệ nhất Thế chiến theo Anh-Pháp chống lại Đức-Áo-Hung. Vào đầu tháng 1. 1917, một mật điện của bộ Ngoại giao Đức gửi cho Mexico bị tình báo Anh bắt được và giải mã. Mật điện này rủ Mexico theo phe Trung Âu và hứa hẹn cho Mexico lấy lại một phần đất của họ bị Mỹ chiếm trong chiến tranh 1848 là các bang Texas, New Mexico và Arizona.

Tháng 3. 1917, ngoại trưởng Đức Zimmermann công nhận mật điện này có thật khiến dư luận Mỹ căm phẫn và tháng 4 Hoa Kỳ tuyên bố tham chiến tại Âu châu.

Như vậy biên giới Mỹ-Mễ trở thành một loại giới tuyến thù nghịch. Phía Hoa Kỳ lập chốt ở phía Bắc ngoài thị trấn Nogales và quy định người Mỹ vào thị xã phải có giấy thông hành và kiểm soát hàng hóa họ mang đến. Việc này gây khó khăn cho một thị xã sống về thông thương, trao đổi hàng hóa và trao đổi nhân lực giữa hai bên biên giới. Quy định mới cũng gây khó khăn cho người Mexico sang Hoa kỳ lao động kiểu sáng đi chiều về. Tuy chưa có tường ngăn nhưng Mỹ đặt quân ở giữa lộ kiểm soát qua lại và hàng hóa, dọa ngưng cả xuất nhập thực phẩm.

Trong năm 1917, một nhân viên hải quan Mễ băng qua biên giới bị bắn chết. Sau đó người con tật nguyền và câm điếc của một cựu thống đốc bang Sonora cũng bị bắn chết lúc ngớ ngẩn đi sang đường, tức là vượt biên giới, khiến dư luận Mễ bất bình thêm.

Cột mốc biên giới trước trận đánh và lúc tường ngăn chưa được dựng, bên trái là Mỹ và bên phải là Mexico, ảnh ở đây

Vào chiều ngày 27. 8. 1918, một thợ mộc Mễ mang một gói hành lý cồng kềnh qua đường biên. Hải quan Mỹ bảo trở lại cho họ khám khi anh đã qua đường rồi. Hải quan Mễ bảo đứng đó không cho anh trở về Mỹ. Anh này chưa biết tuân lệnh ai đây thì một binh sĩ Mỹ đứng gác tại đó nổ súng. Có thể chỉ để dọa thôi nhưng anh nghe thấy bèn nằm lăn ra đất tránh. Hải quan Mễ tưởng anh thợ mộc bị bắn bèn rút súng ngắn bắn chết người lính Mỹ đó. Hải quan phía Mỹ rút súng ra bắn chết hai nhân viên hải quan Mexico này. Người dân Mexico thấy đì đoàng bèn vác súng trong nhà ra nã sang phía Mỹ. Trận đánh Song thành Nogales bắt đầu.

Vậy trận đánh này có gì đáng để nói đến?

Nó chỉ là một hục hặc đường biên Mỹ-Mễ. Phía Mỹ có Trung đoàn 35 trấn đóng Nogales, cầu viện Trung đoàn 10 Kỵ binh ở cạnh. Trung đoàn này vượt biên và theo Mỹ thì chiếm được hai cao điểm bên ngoài thị xã phía Mexico để uy hiếp. Theo Mễ thì họ bị chặn lại ở xóm chân đồi. Ngay sau đó có ngưng bắn giữa hai bên, trừ ông thị trưởng Nogales Mễ chạy ra đường phất khăn tay trắng thì bị Mỹ bắn chết và thế là ông không được tham gia thương thuyết. Tổng kết trận này Mỹ chết 5 lính và 2 thường dân. Mễ chết 30 lính và 100 thường dân trong đó có 3 em gái nhà không có máy sấy quần áo và mang đồ ra đường phơi cho khô nên lãnh đạn. “Tao đã nói mày rồi, thà để đồ ướt mà sống còn hơn phơi được khô mà lãnh đạn! Entiendes? Có hiểu không!”. Quân Mỹ là lực lượng chính quy chuyên nghiệp, phía Mễ là dân quân dáo mác vì lực lượng võ trang trung ương còn mải lùng phe cách mạng trong nội chiến và chinh chiến ngoài thành.

Nogales ngày nay với bức tường ranh biên giới trên đường Quốc tế, ảnh Kendal Blust ở đây

Ảnh chụp ngày 2. 2. 2019 của Jonathan Clark, trang này, cho thấy quân đội Hoa Kỳ đặt thêm kẽm gai vào hàng rào biên giới trên phố Nelson ở trung tâm Nogales, phần thuộc Arizona. Bên phải là Nogales của Mexico

Thế chiến thắng này có gì là đáng nhớ?

Theo một số sử gia quân đội Mỹ thì trận đánh này là cuộc tấn công duy nhất trong thế chiến của… nước Đức vào lãnh thổ Hoa Kỳ và bị anh dũng đảy lui. Trung tá Fred Herman chỉ huy Kỵ binh 10 có kể là ông nhận được một bức thư của một cựu thiếu tá phe phiến loạn Mễ giấu tên. Thư này cho biết có hai cố vấn Đức đến Nogales mộ binh và huấn luyện lính Mễ dùng để xâm lăng Hoa Kỳ dự tính vào ngày 25. 8. 1918. Hai cố vấn này sau đó tử trận, được chôn cất rồi Mỹ lại phải đào xác lên để lục soát, thấy có nhiều tài liệu tiếng Đức mang trên người. Tuy nhiên khi phái đoàn quân đội Mỹ điều tra về trận đánh thì trung tá Herman không hề nói đến chuyện này. Ông chỉ kể chuyện này ra trước ủy ban Quốc hội của Thượng nghị sĩ Albert Fall. Ông Fall chống việc Mexico muốn quốc hữu hòa tài nguyên dầu hỏa của nước họ nên phải tìm đủ cách để nói xấu và gây áp lực!

Đại để, 104 năm về trước, Mexico là một loại Iran-Iraq-Lybia đủ thứ tội, kể cả tội dùng Đức để xâm lăng chiếm nước Mỹ trong trận Song thành Nogales. nhưng âm mưu này được một người tốt bụng nặc danh tố cáo và do đó chặn đứng kịp thời. Dĩ nhiên chuyện xác hai cố vấn Đức không bao giờ tìm thấy, các tài liệu tiếng Đức thì cũng như vũ khí hủy diệt của Saddam Hussein thôi, tuy cho đến ngày nay vẫn có nguồn cho rằng đó là trận đánh độc nhất giữa quân “Đức” và quân Mỹ tại ngay lãnh thổ của Hoa Kỳ.

Bài tương tự:

- Địa lý dễ thuộc: Eo nào nhỏ bằng eo Bosphorus?

- Địa lý dễ thuộc: Bánh bao đến từ đâu, từ Ai Cập?

- Địa lý dễ thuộc: Dubai (vốn) là gì? Hejaz là ở đâu?

- Sử dễ thuộc: Từ cuộc cướp thành Constantinople 1204 tới lời xin lỗi 2004

- Sử-Địa dễ thuộc: Vua Musa cầm cục vàng soi lối

- Sử-Địa dễ thuộc: Nên tin lời em bé ngây thơ?

- Da đen và lịch sử Phi châu: thế Ai Cập da gì?

- Những trận vô danh trong quân sử: Song thành Nogales năm 1918

- Sử Địa dễ thuộc: Từ thánh Maurice đến chung cư St Moritz ở Sài Gòn

- Sử-Địa dễ thuộc: Biến cố “tiểu tiện” 1952 tại Macau

- Sử-Địa dễ thuộc: Đêm 31 tháng 12 năm 406, “chúng” đã đến Pháp xin tỵ nạn