Joan Semmel: Nỗng sư nữ quyền

Đi và Ở

Tin tức

Nghệ sĩ

Soi học

Bài mới đăng

Bàn luận

Nhân phim đam mỹ bị cấm, nghĩ về tình tri kỷ

Chỉ anh hùng mới có tri kỷ, không có tình bạn giữa kẻ cướp.

Trường phái

Joan Semmel: Nỗng sư nữ quyền 15. 05. 11 - 8:32 pm

Barbara Pollack – Lê Quảng Hàm phỏng dịch

Triển lãm “Joan Semmel”, từ 13.4 đến 21. 5. 2011, tại Associates Alexander Gray, New York

Trong thế giới nghệ thuật, hầu hết các nghệ sĩ nữ quyền của những năm 1970 thường bị kẹt vào cái “vỏ bọc thời gian” (time capsule), và thế là người ta cứ mãi giữ ấn tượng về thành công ngày trước của họ mà bỏ qua những nỗ lực mới nhất. Vì vậy, thật không hổ danh khi nhà buôn Alexander Gray vừa mới khai trương tại khu Chelsea phòng triển lãm với các tác phẩm mới nhất của nghệ sĩ lão bà Joan Semmel (đã ngoại bát tuần), nhà tiên phong của chủ nghĩa nữ quyền.

Triển lãm này cho thấy Semmel dù cũng mắc kẹt với hương xưa của cụ nhưng vẫn phong độ lắm. Hầu hết những tranh mới nhất của lão bà hấp dẫn bởi chính hình tượng cơ thể cụ, không kiêng dè, sắc bén, như liều thuốc giải độc cho căn bệnh tự yêu mình (narcissism). Trong bộ ba Triptych (2009), người xem chứng kiến nữ nghệ sĩ hiện ra hoàn toàn khỏa thân với ba tư thái. Gương mặt bà lão khá khiêu khích nêm chút tự hào, cho dù về mặt hình thể rõ ràng “cố mẫu” không còn xuân nữa, đúng ra thì “từng trải hơn”. Mà quả thật, lão bà nom vẫn còn ra dáng lắm.

Bộ ba “Triptych”, 2009, Joan Semmel

Chẳng cớ gì lão bà Semmel phải e sợ cho những hành vi táo bạo hay tuổi tác cao ngất của mình, chẳng hạn như qua hai bức vẽ cận cảnh khuôn mặt bà lão, rất chi tiết (sợ gì nhăn nhúm). Trông chúng tràn đầy nhục cảm, vừa lộ “chất”, lại cũng “mập mờ” khi “lộ sáng”, và cũng rất đời. Trong bức tranh Chuyển (Transformation) vẽ năm 2010, bà tạo nên hiệu quả “bóc trần” kép. Thật khó có thể phản bác một điều: khó khăn gia tăng gấp bội khi bạn thể hiện tác phẩm kiểu này ở chặng cuối trên nẻo đường miên viễn cuộc đời.

Joan Semmel và bức “Chuyển” (Transformation, 2010)

Trong khi loạt tác phẩm này có thể sánh với những hình ảnh mang tính biểu tượng của John Coplans chụp cái cơ thể lão hóa nhúm nhăn của ông, thật chí lý nếu coi hội họa của Semmel không phải là một bình luận về cái già nua, mà là một phần mở rộng vòng cung rực lửa nghệ thuật của bà trong hơn 30 năm qua. Một trong những tác phẩm kinh điển (Gợi tình vàng, Erotic Yellow) được vẽ từ những năm 1970 với màu sắc đầy xúc cảm đậm dâm tính không úp mở, có tả một bàn tay đang rờ tới “trung khu nhạy cảm”, một thủ pháp thể hiện quan điểm nữ quyền mạnh mẽ của nữ nghệ sĩ.

Gợi tình vàng (Erotic Yellow) vẽ năm 1973, Joan Semmel

Và nay, đã là năm 2011 rồi, chúng ta lại chứng kiến tác phẩm Nu na Nu nống (Crossed Legs”), trong đó, cũng bàn tay ấy, giờ đây thật mảnh mai, với nhiều tĩnh mạch, đang ve vuốt cặp đùi. Tác phẩm cũ và tác phẩm mới dường như đối nghịch nhau, dễ làm tổn thương công chúng khi buộc họ phải “vào vòng thân mật” với chủ đề, mà như thế, có lẽ không hẳn đã khiến khách thưởng lãm thoải mái.

“Nu na Nu nống” (Crossed Legs), Joan Semmel

Ba thập kỷ trước, các phê bình gia từng nhận xét rằng tác phẩm của Semmel là “một cái nhìn lộn phộc, chòng chọc.” Triển lãm mới tinh lần này của lão bà cho thấy rõ ràng nữ nghệ sĩ lão thành đã đẩy bung ranh giới mô tả cơ thể nữ theo lối cổ truyền, tháo cũi sổ lồng cho những nữ sĩ cực thoáng khác, như Marilyn Minter hay Lisa Yuskavage chẳng hạn.