Gẫm & Bình

Làm sao vừa nói dối vừa vẽ đẹp đây? 13. 06. 10 - 7:28 am

SOI HN

Với một chủ đề khá kêu mang tính cập nhật khá nóng: Đô thị hóa ngoại thành; bằng một lời khởi đầu giới thiệu cho triển  lãm đầy đao to búa lớn với giọng văn như vừa trích ở nghị quyết Đảng bộ một phường nào đó mới nhập về thủ đô: “Xây dựng và quy hoạch đô thị mang tầm dân tộc và thời đại luôn luôn đòi hỏi cao ứng sử văn hóa – văn minh cao với đô thị…vv…nông dân sớm biến thành thị dân còn nhiều bất cập”. (Lê Quốc Bảo, Chủ nhiệm CLB Mỹ thuật); triển lãm Trẻ thường niên do Hội Mỹ thuật tổ chức đã khai mạc chiều 9.6 với sự tham gia của 40 họa sỹ (trẻ) tại nhà triển lãm 16 Ngô Quyền – phòng triển lãm chính thức của hội Mỹ Thuật Việt Nam.

Với tất cả yếu tố trên, cùng sự tham gia hùng hậu của các tác giả trẻ đều là hội viên hội Mỹ thuật, ai mà dám nghi ngờ tính chuyên nghiệp và tính đại diện của nó nào. Thế mà vô tình ghé qua khi các họa sỹ treo tranh, SOI không tin lắm vào cảm giác của mình, đành phải quay lại “tái kiểm chứng” trước giờ khai mạc, tránh sự phân tâm của màn chào hỏi, bắt tay. Kết quả là: Vẫn một cảm giác trống rỗng một cách nặng nề.

Không phải sự trống rỗng mang lại từ thông điệp nghệ thuật, mà sự trống rỗng của sự thiếu đi khát vọng. Điều này không phải vì bức tranh này kém, bức tranh kia dở. Điệu này toát ra từ tinh thần của 40 bức tranh, tượng, sắp đặt đặt cạnh nhau. Nó mang tới một cảm giác đầy liên tưởng đến chứng bệnh ”đột biến gien Lamin A…” hay chứng già trước tuổi, rồi lãng mạn hơn là những bong bóng xà phòng bay lơ lửng lấp lánh ánh cầu vồng và biến mất trong nháy mắt.

Tất cả những cảm giác trên lẫn lộn trong lúc xem tranh, bao trùm bởi một nỗi lo lắng mơ hồ, khiến cho tôi có tâm trạng bồn chồn phải lùi lại và không dám ngắm kĩ một bức tranh cụ thể nào, đến mức cứ thế mỗi lúc mỗi lùi ra xa hơn, dạt vào cả một góc. Từ góc nhìn đó, tất cả các bức tranh bỗng liên kết lại với nhau thành một tiếng nói cảnh báo về sự trống rỗng, sự vô cảm và sự ảo tưởng. Chả tìm thấy mấy sự ngây thơ, cái khát vọng chân thành của tuổi trẻ.

Mà đúng thôi, làm sao có ngây thơ và khát vọng được, khi một chủ đề đao to búa lớn mang tính thời đại một cách cơ hội đến nhường kia, những bức tranh mang đến cũng được cố gẩy vào một chút dính dấp nhằm minh họa cho chủ đề cơ hội ấy. Cuối cùng vẫn chỉ là cơn tìm kiếm hình thức nằm ở bề mặt. Nó cảnh báo một lớp họa sỹ trẻ đang thực sự bối rối trước thừa mứa thông tin nhưng thiếu năng lực tiếp cận, trước đòi đòi hỏi phải cách tân, cải cách liên tục của “cái chủ nghĩa hiện đại” đang biến thành một thứ hình thức lập lờ. 

Trong khi đó, một hiện thực ngồn ngộn của cả một lớp nông dân đang đổi thay để hòa nhập với làn sóng đô thị đang phát triển vội vàng với bao hệ lụy: đớn đau, tụt hậu, vênh váo, hãnh tiến. Sự bơ vơ của đám nông dân mất đất, sự thèm khát điên dại của chủ nghĩa tiêu dùng mang đặc tính tiểu nông. Sự tiếc muối cuộc sống êm đềm đã mất…vv. Tất cả những cái đó, ta thấy gì qua triển lãm này nào?

Chỉ là một cổng nhà cũ kĩ với mái ngói rêu phong với bút pháp đã bị  dùng mòn mỏi của hội họa Pháp đầu thế kỉ 20 được gán thêm hai chữ “bán nhà”lên bức tường như một vết bẩn chả ăn nhập. Nó như được viết vào vội vàng với sự tắc trách trước khi mang đến triển lãm nhằm mục đích chứng minh cho hội đồng duyệt là tôi đang đi đúng đề tài.

Một góc làng quê yên bình bằng sơn mài nhang nhác như tranh của các vị tiền bối cách đây nửa thế kỉ như Văn Bình, như Trần Đình Thọ…có thể được cho là một chút “thương nhớ đồng quê” đã mất. Thế nhưng nó được vẽ với một bút pháp vô hồn. Cũng chuối, cũng tre, cũng cổng, cũng vàng son lộng lẫy, nhưng vô hồn bởi sự điêu luyện đến khô cứng. Bức tranh nhiều tính mỹ nghệ, làm ta liên tưởng tới những bức tranh sơn mài mà các hội nghị vẫn tặng nhau.

Để phản ảnh công nghiệp hóa đang chiếm lấy làng quê ư. Vâng có ngay: vẫn hình ảnh những khối máy móc đồ sộ và vài hình anh công nhân. Nó khá điển hình cho cả một giai đoạn của một lớp họa sỹ thời “hiện thực xã hội chủ nghĩa” những năm 70, 80  khi khôn khéo kết hợp phong cách của họa sỹ Pháp chuyên vẽ công nhân Fernand Leger với hình ảnh giai cấp công nhân Việt Nam hăng say sây dựng chủ nghĩa xã hội. Kiểu cách này đã từng tạo thành một lối mòn của một lớp sinh viên trường Mỹ thuật. Nhiều khi lí do rất đơn giản: chính ông thầy nghĩ ra trò kết hợp khôn khéo này đang chấm bài trên cương vị giáo sư.

Cũng như vậy, một bức tranh khác, rất hợp với tiêu chí của Hội trong triển lãm này : những người phụ nữ nông dân mất ruộng đang đợi việc ở chợ lao động. Chủ đề đó được chuyển thể một cách sống sượng từ bút pháp của những bức tranh đã được lớp sinh viên đua nhau vẽ từ cách đây hai, ba mươi năm với hình ảnh những cô nông dân vạm vỡ, đang hăng say ra đồng trong ngày  hội mùa, rộn ràng cờ đỏ bay phấp phới.

 Rồi một bức khác, vẫn gam mầu ghi xám, nhấm nháy một chút màu tươi và vài cái loa phin đeo ở hông cũng đủ đương đại và là tấm vé hợp pháp cho việc tụ bạ vào cuộc ra mắt. Tôi thực sự không ngờ rằng cái gọi là truyền thống đó của trường Mỹ thuật nó lại sống dai thế, nó bám chặt đến tận bây giờ cho tới các lớp họa sỹ trẻ chắc mới ra trường không lâu. Thực sự tiếc, nếu các họa sỹ trẻ ý thức được điều này mà biến những bức tranh đó như những sự giễu nhại thì vấn đề đã khác. Những bức tranh này thực sự đờ đẫn chứ không phải muốn nói về sự đờ đẫn.

Rồi, lại khá nhiều đấy một số đông họa sĩ trẻ có vẻ hợp thời mà vẫn đúng phóc với tiêu chí, định hướng cũng “hợp thời” của Hội Mỹ thuật trong chiến lược tư duy “quản lý” mới. Điều này được cổ động ngay trong lời giới thiệu của nhà phê bình Lê Quốc Bảo: “… Không ít tác giả đã ‘Chơi’ hết mình trong nhiều hình thức tạo hình táo bạo và đúng với tiềm năng sở trường và hạn chế của thế hệ trẻ”.
Lạ ( chữ “chơi” trong nguyên văn được viết hoa, và tất nhiên tiếp theo vẫn kín kẽ, một sự kín kẽ với phẩm chất của  quan chức văn hóa). Sự hợp thời là gì: là sắp đặt, là trình diễn, là PopArt, là trừu tượng…vv.  Tóm lại dùng hình thức ấy để bộc lộ cái gì thì không quan trọng. Họ có vẻ rất hồ hởi khi chỉ cần dùng hình thức tân tiến ấy. Với họ, hình như chỉ cần đặt tên cho thể loại thì đã là đương đại rồi. Vác hình thức những tấm bia mộ với vành vải ở lễ tang với những lời giải thích lộn xộn với mục đích hình như chỉ muốn gây shock.

 
 
Hay vài hình vẽ ngệch ngoạc vội vàng và được viết đè lên tên của vài hãng thời trang như một minh chứng đương đại của dòng nghệ thuật Pop. 

Một cuộc đón dâu đa chủng tộc minh chứng cho sự hòa nhập quốc tế, trong đó có cái nón như một sự minh chứng cho việc hội nhập và sự hội nhập đó kèm thêm sự ô nhiễm không khí. Rất nôm na. Và cách tạo hình thì chả hơn gì một tranh biếm họa vẽ vội cho một tờ báo lá cải.

 
Thế rồi một sắp đặt định nói về sự bùng nổ thái quá của đô thị với những căn nhà trọc trời bằng ý tứ rằng trời đất đang lẫn lộn và có cái thang ( hình như nói về sự phải trèo). Thế nhưng hiệu quả gây tác động  thị giác thì rất kém. Nhìn đi nhìn lại, chả thấy đô thị này có vấn đề gì.

 
Lại phải dùng lời kết trong lời giới thiệu về triển lãm  của ông Lê Quốc Bảo để kết thúc bài viết này: “Dám phủ định và tự khẳng định mình – đó là quy luật của muôn đời của nghệ thuật. Tất nhiên cái đẹp ĐÍCH THỰC trong nghệ thuật luôn ở phía trước chúng ta nhất là đối với thế hệ họa sỹ trẻ”.
Tôi tự nhấn mạnh từ đích thực của ông Bảo vì chợt nghĩ rằng: Không thể có được một tương lai, một phía trước khi hiện tại chúng ta dùng sự dối trá, và nghệ thuật ĐÍCH THỰC  không có sự DỐI TRÁ.
Thế nhưng các họa sỹ trẻ có lỗi gì không. Tôi nghĩ là không. Họ sẽ tìm được nghệ thuật của chính mình bởi một ngày gần đây thôi, họ sẽ tự hiểu là họ đã được sản sinh ra trong một môi trường thích nói dối. Và chắc chắn, họ sẽ không thể chấp nhận điều đó. Và chỉ cần hiểu ra như vậy, nghệ thuật sẽ chắp cánh cho họ.

Chia sẻ:

Bài đã đăng

• Ballet Kẹp Hạt Dẻ: Giáng Sinh mới có, năm nào cũng phải xem - Willow Wằn Wại (20/12/2023)
• HỎA MÙ NFT VIỆT: lạm thuật ngữ, lạm danh xưng, lạm định giá - Ace Le (15/08/2021)
• Điệu nhảy chết người (phần 2):
  Múa bụng mỗi người một phách - Willow Wằn Wại (11/08/2021)
• “XEM ĐÊM” để thấy những điều không thấy được trong ánh sáng ban ngày - Phó Đức Tùng (15/07/2020)
• Về SKETCH phác thảo, SKETCH ký họa, và SKETCH+ - Hải Kiên (13/06/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 5: Đám cưới - lui lược dịch từ trang của Sotheby’s (21/02/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 4: Buổi triển lãm ở New York - lui lược dịch từ trang của Sotheby’s (28/01/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 3: Buổi diễn tại Luân Đôn - Lui dịch từ Sotheby’s (10/01/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 2: Mổ tử thi trong trường Y - Soi lược dịch từ trang của Sotheby's (04/01/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 1: Young Sen rời quê - Soi lược dịch từ trang của Sotheby's (26/12/2019)

» Xem tiếp...