Nghệ sĩ Việt Nam

Mong cô yên nghỉ ở cõi vĩnh hằng 19. 01. 12 - 5:53 pm

Phạm Huy Thông

 

Nghệ thuật tạo hình Việt Nam trong năm Tân Mão gặp nhiều mất mát, từ sự đóng cửa hoặc co cụm kinh doanh của một số Gallery vốn là chỗ dựa lưng cho nhiều họa sĩ, đến sự ra đi của những tên tuổi quan trọng… Những ngày gần đây, các họa sĩ trong nước gọi điện hỏi loanh quanh lẫn nhau về sự ra đi của cô Huỳnh Bội Trân. Tôi không nắm được nguồn tin chính thức nên rất hoang mang, trước khi rời Singapore chỉ kịp nghe thông báo về việc cô bị đột quỵ khi đang họp bàn lên kế hoạch cho một dự án nghiên cứu mỹ thuật sắp tiến hành ở Hà Nội.

Các cú điện thoại bạn bè hỏi chéo nhau ngày càng dồn dập, càng thấy tin xấu mà mình không muốn tin dường như là sự thực. Hôm nay đọc được thông báo đăng trên Soi, tôi mới dám thuyết phục mình vậy là cô Bội Trân đã đi thật rồi. Nhiều dự án nghiên cứu đang được cô tiến hành và rất nhiều dự án khác cần sự tham gia của cô.

Tôi là đứa sinh sau đẻ muộn nên mới được biết cô Bội Trân không lâu. Lần đầu tiên gặp cô là năm 2007 khi cô về nước trợ giúp các curator của Bảo tàng Nghệ thuật Singapore chọn họa sĩ cho triển lãm Post Đổi Mới. Cô Bội Trân làm việc cẩn trọng, bài viết có sự logic và tính tỉ mỉ của nghiên cứu khoa học. Gắn bó với mỹ thuật Việt Nam, nhưng cô Bội Trân giữ được khoảng cách đúng đắn của người làm nghiên cứu với đối tượng, tránh được cái bẫy cả nể dẫn đến phe cánh mà nhiều người làm phê bình trong nước tuy không muốn nhưng vẫn không tránh được.

Triển lãm Nam Bang do cô Bội Trân giám tuyển diễn ra ở Casula Power House cũng là một sự kiện gây dấu ấn. Triển lãm quy tụ nhiều nghệ sĩ Việt trong nước và hải ngoại. Bản thân cái tên Nam Bang cũng hàm chứa nhiều ý nghĩa. Nam Bang nghĩa đơn giản nhất là vùng đất ở phía Nam. Nhưng “Bang” trong tiếng Anh còn có nhiều ý nghĩa khác, chẳng hạn như là từ tượng thanh gợi tả tiếng nổ vọng về từ quá khứ khói lửa, hay gợi đến nghĩa chỉ một mảnh đất nhiều nắng lửa, luôn bị bóng ma chiến tranh giày vò ức hiếp. Triển lãm Nam Bang có nhiều tác phẩm nói về cuộc chiến đã qua, với một tư thế nhìn lại quá khứ để các nghệ sĩ hàn gắn hiện tại, nhưng bản thân triển lãm, trong quá trình tổ chức lại bị chính lòng hận thù chưa nguôi cản trở. Cô Bội Trân sau này đã kể với tôi về những căng thẳng khi đối đầu với đám đông biểu tình trước cửa triển lãm hay những đấu trí chính trị xung quanh đó. Vẫn còn đó trong lòng người Việt khắp năm châu sự hiểu lầm và sự tẩy chay từ những con người vốn xưa kia đã không cùng chiến tuyến. Triển lãm Nam Bang không liên quan đến tôi, nhưng những bài học kinh nghiệm tổ chức mà cô Bội Trân kể lại cho tôi thấy, ở bất cứ nơi nào, khi nghệ sĩ muốn cất lên tiếng nói chân thực, nghệ sĩ và những người tổ chức nghệ thuật không được ngại ngần đấu tranh với những rào cản. Đó là nguồn động viên để tôi làm công việc của mình.

Với nghệ sĩ trẻ (hay ít nhất là tôi), cô Bội Trân luôn dành sự động viên, khích lệ nhưng cũng đưa ra những phê bình sâu sắc. Sau hạnh ngộ gặp gỡ qua triển lãm Post Đổi Mới, tôi thường xuyên khoe cô những tác phẩm mới và nhận được sự động viên và phê bình của cô. Chính cô đã đưa ra cảnh báo tôi khi bộ tranh Ghế Nhựa đang tăng về số lượng mà không chuyển biến về chất lượng từ đó thức tỉnh tôi làm việc đúng đắn hơn.

Uy tín trong chuyên môn, cô Bội Trân đã được mời làm người đề cử các tác phẩm Việt Nam tham dự Giải thưởng Signature Art Prize tổ chức ở Singapore. Họa sĩ Bùi Công Khánh, một trong năm họa sĩ Việt Nam được cô đề cử đã được vào sâu đến vòng cuối và tác phẩm của anh hiện đang được bày trong Bảo tàng Nghệ thuật Singapore (SAM). Đó là vinh hạnh cho Bùi Công Khánh và cũng là vinh hạnh cho nghệ thuật Việt Nam.

Triển lãm Giấc Mơ Lạ, tôi rất hân hạnh được mời cô làm giám tuyển và viết catalog. Khai mạc vừa qua thì sáng hôm sau cô bị đột quỵ. Tôi mất liên lạc và bây giờ đã biết nghệ thuật Việt Nam đã mất cô.

Tôi không đủ tư cách và hiểu biết để viết nhiều hơn về cô Bội Trân, chỉ thấy rằng thời gian ít ỏi mà tôi được biết cô, tôi thấy nghệ thuật Việt Nam đã một phần nhờ bàn tay cô để đi ra với thế giới nhiều hơn. Nghệ thuật của riêng tôi, nhờ sự phê bình của cô đã đến với công chúng rộng rãi hơn. Xin một vài lời bày tỏ lòng tiếc thương và chúc cô yên tâm an nghỉ ở cõi vĩnh hằng.

Bài đã đăng

• Thông báo Chương trình Triển lãm Summer Fest 2024 tại SOI ART CENTER Ha Long Bay - Thông tin từ Ban tổ chức (03/04/2024)
• LỤC QUỐC NHƯỢNG: “Tôi muốn dùng ít nhất mà nói được nhiều nhất!” -  (25/03/2024)
• Mở cửa cùng Tuấn Sư: “Không hiểu gì đâu, mặt trông ngu lắm!” - An Lê (20/12/2023)
• NGUYỄN ĐOAN NINH: Cười cười, Khóc khóc, Cười cười… - Vũ Lâm (14/04/2023)
• Vài cảm nghĩ nhanh sau khi xem triển lãm solo của Trần Quang Đại - Ace Le (10/04/2022)
• “Nàng Thơ trong tranh”: tại Hà Nội, mỗi nàng một vẻ - Ban Tổ chức (22/01/2021)
• "ĐI GIỮA HAI THẾ KỶ": lâu lắm mới có một khai mạc đông vui và nhiều cảm xúc đến thế - Bài: Tịch Ru - Ảnh: Tịch Ru, Dương Khánh Tùng và Đinh Ngân (28/10/2020)
• ĐI GIỮA HAI THẾ KỶ: một triển lãm quý của cô Mộng Bích - Họa sĩ Mộng Bích (09/10/2020)
• Duy Hòa: một cuộc tìm bắt bóng mặt trời - Ace Lê (03/10/2020)
• BÓNG MẶT TRỜI của Duy Hòa - Họa sĩ Duy Hòa (27/09/2020)

» Xem tiếp...