Hercules (phần 1): Bóp chết rắn khi còn trong nôi. Bú sữa trộm mà ra dải Ngân Hà

Những ai chăm chỉ thuộc bài, giờ đã đến lúc học về các tích dài hơn, nhiêu khê hơn. Để bắt đầu, hãy tìm hiểu tích liên quan đến một nhân vật quen thuộc, luôn được nhiều người yêu mến, cho nó dễ xơi: tích về Hercules.

Tượng Hercules, bản copy của La Mã, có niên đại từ thế kỷ thứ 2 Công Nguyên. Bản gốc từ thời Hy Lạp thể nào cũng bằng đồng.

Hercules là tên La Mã, tên Hy Lạp là Heracles, nhưng tên La Mã phổ biến hơn nên tôi dùng nó cho tiện.

Như bao tích Hy Lạp dài dòng khác, tích về Hercules không bắt đầu từ Hercules, mà từ mẹ của Hecules. Bà là công chúa Alcmene của xứ Thebes, và cũng là cháu của người hùng Perseus. Hai ông anh của bà này bị người xứ Taphia giết, nên lúc vua cha gả Alcmene cho dũng sĩ Amphitryon, bà nhất quyết bắt chồng phải đi trả thù cho anh của mình trước khi cho phép chồng “động phòng”.

Yêu sách này luôn hữu hiệu, thế là Amphitryon khăn gói tới xứ Taphia, Alcmene ngoan ngoãn ở nhà chờ. Chờ đến lúc Amphitryon sắp về thì… ông dê xồm Zeus xuất hiện. Ông biến thành chồng của Alcmene, nói rằng mình đã trả thù xong, và thế là Alcmene mang thai Hercules.

Ngay lúc Zeus vừa hô biến lên đỉnh Olympia, Amphitryon “thật” trở về (lăng nhăng như Zeus không sợ bị phát hiện), Alcmene không hiểu gì hết nhưng thấy chồng đòi yêu nữa thì bà tiếp tục chiều. Thế là Alcmene mang thai song sinh: một đứa của Zeus, đứa kia của Amphitryon. Lúc hai đứa chào đời, bà đặt tên cho thằng con của Zeus là Alcides, con của chồng là Iphicles. Ủa! Sao lại là Alcides, không phải là Hercules nhỉ? Tí nữa sẽ giải thích.

Tác phẩm “Hercules chào đời”, Jean Jacques Francois le Barbier, thế kỷ 18. Không thấy hoạ sĩ vẽ đứa em của Hercules, và trông mặt bà mẹ Alcmene rất… chán đời, chắc tại mệt sau khi sinh ra thằng con to tướng.

Đúng theo tích thì mãi sau này Alcides mới đổi tên thành Hercules, nhưng các hoạ sĩ hoặc không nhớ, hoặc cố ý đề tên “Hercules” cho tác phẩm để thiên hạ (và những ai không đọc tích nhiều) khỏi thắc mắc. Họ cũng “quên” luôn thằng em cùng mẹ khác cha Iphicles của Hercules, và tạc tượng/vẽ tranh mỗi vị thần sức mạnh này. Nhắc trước để mọi người biết vậy, và tôi cũng xài Hercules luôn cho rồi, chứ nhiều tên quá, đọc loạn cả mắt.

Trở lại với tích. Bà Hera sẵn tính ghen, thấy ông chồng mắc dịch của mình lại có thêm con mới, bà nổi khùng và cử hai con rắn đi giết Hercules lẫn Iphicles lúc cả hai chỉ chừng vài tháng tuổi. Nhưng khi hai con rắn mới bò vào cũi của hai anh em, Hercules tóm lấy chúng và siết cổ chúng chết.

Hoạ tiết trên chiếc bình thời 470 năm trước Công nguyên ở Hy Lạp cổ, vẽ cảnh Hercules bóp chết hai con rắn khi mới vài tháng tuổi. Vì đây là bình thời Hy Lạp nên đứa em Iphicles cũng có mặt, do Iphicles là người thường nên cậu sợ hãi bám lấy mẹ lúc anh trai đang giết rắn.

Ngoài những hình vẽ trên bình cổ này, đa số tranh/tượng về cảnh Hercules “bóp nát con rắn” toàn miêu tả Hercules solo, không có thằng em bên cạnh.

“Hercules giết rắn trước mặt Alcmene và Amphitryon”, tranh vẽ trên tường vào khoảng thế kỷ thứ 2, ở Pompeii. Bà mẹ Alcmene phát khoảng khi thấy thằng con giết rắn, còn ông bố nuôi Amphitryon đang có vẻ rất trầm tư, như thể tự hỏi “Phải con mình không đây?”. Chẳng thấy mặt ông em Iphicles đâu cả.

“Bé Hercules và con rắn”, tượng từ thời La Mã, khoảng thế kỷ thứ 2. Giống bức tranh tường ở Pompeii, Hercules trong tác phẩm này cũng solo, chắc do mấy nghệ sĩ chả biết nhét thằng em vô chỗ nào hết.

“Bé Hercules giết rắn”, Galeazzo Mondella, thế kỷ 16. Từ nhỏ Hercules đã oai nhỉ?

Sau vụ rắn riếc này, mẹ Alcmene hiểu ra rằng thằng con lớn của mình là con của Zeus, và thần Hera đang nổi khùng trên đỉnh Olympia. Sợ bị bà hoạn thư tạt nước mắm, Alcmene đem Hercules ra đồng hoang bỏ.

Thấy tội cho Hercules, Hermes bay xuống đồng ẵm Hercules lên đỉnh Olympia (có tích ghi rằng Athena mới là người đưa Hercules lên, vì Athena là thần bảo trợ cho các anh hùng). Hòng nịnh Hera và muốn Hera mủi lòng với Hercules hơn, Hermes đặt Hercules vào lòng Hera khi bà hoạn thư đang ngủ. Bà thần này có lẽ là ngủ khỏa thân, vì Hercules bấu lấy bầu vú của Hera và bú sữa, làm Hera choàng tỉnh.

Nhìn thắy thằng Hercules đang bú mình, Hera bực tức đẩy ra, nhưng sữa của bà cũng bắn thành dòng, tạo nên dải Ngân Hà (tiếng Anh là Milky way, Milk thì có nghĩa là “sữa” rồi).

Tác phẩm “Nguồn gốc của dải Ngân Hà”, Jacopo Tintoretto, 1575. Cách Hermes dí Hercules vô Hera trông hơi bị thô bỉ, và dải Ngân Hà biến từ sữa của Hera nhìn không hoành tráng mấy.

Tác phẩm “Sữa của Hera chảy thành dải Ngân Hà”, Rubens. Rubens vẽ cảnh sao và Ngân Hà đẹp, có điều hơi lạc đề, Hera như đang âu yếm Hercules giống Đức Mẹ đồng trinh âu yếm con.

Tuy vẫn ghét Hercules, nhưng Hera có vẻ nguôi ngoai hơn với thằng con riêng của chồng, nên Hermes bưng Hercules về với Alcmene và Amphitryon, bảo rằng Hera sẽ không ghen nữa đâu.

Nói vậy thôi, chứ ai cũng biết rằng cơn ghen của Hera nào đã dứt! Các bạn chờ tiếp kỳ sau nhé!

*
(Còn tiếp)