Gẫm & Bình

Lạc lối nụ hôn? 06. 04. 13 - 6:45 am

Nguyễn Tri Phương Đông

 

Một bức ảnh bán khỏa thân của một thiếu nữ từng ồn ào với việc chuyển giới, tràn đầy dấu môi hôn trên ngực, kỹ thuật chụp chỉn chu xuất hiện. Giữa bao hình ảnh sinh sôi ngày ngày trên thị trường truyền thông và giải trí Việt, nó cũng hơi khác thường? 

Từ khía cạnh ý tưởng, thì hơn thế: thực sự bất thường.

Vòng quanh nụ hôn

Cái hôn, từ trước lúc được gọi là nụ, đã là điểm khơi nguồn nhiều cảm xúc.

Hôn nhau trên môi là một biểu hiện vật lý của tình cảm, hay tình yêu giữa hai người (Wikipedia). Hôn lên cơ thể người, hay ‘đối tượng’ khác, ngoài môi, có thể thô thiển hơn, hoặc tinh vi hơn. Thường là cả hai.

Dù là một cử chỉ, nhưng nụ hôn diễn ra từ sự chưng cất, ấp ủ tinh thần của những người hôn (nhau). Và tùy thuộc vào nhiều thứ của các mối quan hệ, văn hóa, bối cảnh, vị trí hôn,… mà cái nụ này mang ý nghĩa xã hội, văn hóa khác biệt.

Đấy là nụ hôn thực tế.

Nụ hôn nói đến trong ảnh đang được xem là nụ hôn nghệ thuật. Ở đâu? Ở đây.

Trên ngực cô Giang

Đã là hình phụ nữ trần thì mười mươi là gợi cảm. Nhưng gợi gì, cảm gì từ đây?

Bức hình này đem đến sự thanh tao? – Không phải!

Bức hình khơi gợi nhục dục! – Chưa chắc?

Vậy thì là gì? – Nếu bạn không thấy ý mình trong hai câu trên, hoặc bị pha trộn ít nhất hai cảm xúc trên, có thể bạn quan tâm đến những dòng này:

Có hai cách hiểu về ý tưởng trong ảnh này: một: bất thường, và hai, cao cường.

Xin nói về cách hiểu thứ hai trước – cao cường

Sẽ là một cách kể chuyện khát vọng tình ái qua dấu môi khác thường – những dấu môi son trên ngực cô Giang này, là dấu môi của đàn ông. Thật lạ chứ?

Nhưng ý niệm này chưa đạt được, vì dấu môi cho thấy, là dấu môi son phụ nữ, cũng như không có các tín hiệu thuyết phục rằng dấu môi đó là của đàn ông, hoặc chuẩn bị cho việc hiểu rằng, đàn ông bôi son môi trong tình huống này là việc bình thường. Giả như ý này thành công, đây là lần đầu tiên, dấu môi son được sử dụng như biểu tượng nụ hôn đàn ông, hoặc một giới khác nữa – một ý lạ!

Và khi cố hiểu ý tưởng là hoài niệm về giới tính trong tình cảnh nhân vật cụ thể này, thì vẫn chưa gợi lắm, dù là một nét thoáng.

Thực tế, ý tưởng này được xem là “tuyên ngôn đầy tính nhân văn, nhân bản“; “Không cần chờ đợi các tình yêu khác, yêu chính bản thân, bản năng và con người thật của mình đã đủ “mãnh liệt” lắm rồi“… (lời giới thiệu trong bài)

Thành ra, khó cho rằng đó là một ý tưởng cao cường.

Vậy thì tạm hiểu theo cách một, là bất thường. Tại sao?

Căn cứ vào bài giới thiệu, có thể hiểu ý niệm thực hiện ảnh là: Trải qua nỗ lực thay đổi thân phận, cô gái yêu mình mãnh liệt hơn. Tạo hình những dấu son môi lên cơ thể diễn đạt những nụ hôn, tượng trưng cho khát vọng yêu chính bản thân của cô ấy.

Tả thực và ước lệ hiếm khi có mặt chung trong khai triển một tác phẩm nghệ thuật thị giác. Bỏ qua kỹ thuật ảnh, hãy xem chỉ với nụ hôn và ngực trần, họ đã pha trộn chúng như thế nào:

Diễn đạt ý tưởng bằng thủ pháp ước lệ – (nghĩa là tượng trưng, biểu thị – nghĩa bóng):

Nụ hôn là một biểu hiện quan trọng của tình yêu, cùng cảm xúc gợi dục. Dấu son môi là đồ họa biểu trưng cho việc đó.

Trong ảnh, cùng với khuôn mặt trang điểm sáng mà không trong, là 22 lần hôn trên ngực, trên tay với mọi phương, hướng, chiều, nhòe, và tỏ. Nỗ lực này đã tạo nên trạng thái loạn xạ, hối hả, phấn khích, mãnh liệt. Hẳn đó là ấn tượng về nhục dục.

Ngợi ca tình yêu chính mình bằng nhục dục, có phải là ý định? Khát vọng yêu mạnh hơn được diễn tả qua số lượng nhiều nụ hôn hơn, là việc của tả thực. Và như thế, việc khái quát tấm tình này, cần phải thông qua một loạt cách thức như vị trí, số lượng, sự sắp đặt chủ đích các nụ hôn, cùng bối cảnh,… mới có thể tạo nên không khí của sự thanh tao, tinh tế, cô đọng.

(Nhóm?) tác giả dàn chụp ảnh này đã chuyển cái lúng túng trong cách thể hiện pha trộn của họ qua người cảm thụ, làm người xem không gọi tên cảm xúc của mình được. Vì chúng không đồng bộ về cách diễn giải hình ảnh.

Diễn đạt ý tưởng bằng thủ pháp tả thực – (nghĩa là miêu tả, cụ thể – nghĩa đen):

Khuôn ngực đầy ắp dấu nụ hôn nói lên tình “yêu chính bản thân”?

Đã bao giờ bạn hình dung việc ai đó tự hôn lên người mình không. Hình ảnh này liên tưởng đến điều gì? – Nếu bất thường mà cũng hiểu được, thì đây cũng vẫn là hình ảnh đại diện cho một thẩm mỹ mạnh mà không lành. Cách diễn đạt dấu môi hôn dạng này không tả nổi bản năng yêu như đã nói.

Tiếp theo, nếu những nụ hôn kia không phải của chính cô Giang, thì hình ảnh này đã diễn đạt đẹp đẽ sự lăng loàn điển hình. Tạo hình cung cách hôn giường chiếu kiểu này, không phải cách diễn đạt nghệ thuật, của nghệ thuật cộng đồng, và cũng không phải là sự tìm tòi táo bạo đang ở biên giới ảnh khỏa thân nghệ thuật. Mà hẳn hoi là thứ nghệ thuật khác.

Có nhiều cách biểu thị tình yêu, nhưng với những môi hôn như trong hình, ấn tượng mặc nhiên là những dấu nụ hôn của phụ nữ. Lên trên ngực một phụ nữ khác. Là cô Giang – Một lần nữa, không bình thường về ý. Cô ấy đã được là chính mình rồi mà? Hay hóa ra, chuyển giới, rồi mới yêu được người đồng giới? Khát vọng tình ấy thực ra, ra sao?

Ý tưởng này đang đi về đâu vậy?

Một tình huống kẹt xe tại giao lộ ý tưởng!

Nhóm tác giả tự gom các mâu thuẫn lại, rồi để tuột trong chơi vơi. Dường như họ thiếu bình tĩnh trước ý định bán khỏa thân, nên loay hoay với 22 nụ hôn vô hướng (dù, thực ra là nhiều hướng), mà không khai thác cơ hội trình diễn ngôn ngữ nhà nghề, bày tỏ một ý đồ nghệ thuật thực sự và có chủ đích, dù chủ đích gì. Đúng hơn, là trước đó, họ đã lập luận chưa đủ, để tiên lượng và kiểm soát ý tưởng này?

Vì thế, hiệu quả chung, thoạt thấy choáng, hay theo cách nói quen là “ấn tượng”, hóa ra dưới bình thường: bất thường!

Tôi tin rằng đây là một ví dụ đáng lưu tâm về kỹ năng thiết lập, xử lý ý tưởng cho những ai theo đuổi một nghiệp chưa hề dễ dãi, là sáng tạo.

Trước khi nó dấy nên nguồn cảm hứng lập ý, tạo ảnh cho các mạng thèm hit, của những người trẻ khát khao mới bằng mọi hướng.

Sống như ai muốn?

Thế giới ta sống phát triển được nhờ sự khác biệt. Không điều đẹp tươi nào có thể đến nếu thiếu vắng ý tưởng có nghĩa, sáng tạo thực sự, nỗ lực tử tế. Những người tham gia duy trì thẩm mỹ thường trực của thị trường bằng ý tưởng chuyên nghiệp, nhất là giải trí và truyền thông trân trọng lợi nhuận, luôn ý thức rõ điều này, bởi sự lây truyền cùng sức ảnh hưởng của nó. Theo dòng bùng phát truyền thông và mạng xã hội, giá trị tiêu khiển của hình ảnh đã gia tăng hơn trước, năng lực mê hoặc nhà nghề hơn, khiến nhiều người trẻ thiếu tự chủ thẩm mỹ hơn. Cổ động qua vẻ long lanh hào nhoáng, hướng sự nhìn đến cái lấp ló, những hình ảnh dạng này đang từng giờ ve vuốt thị nhìn ngoài da cho người tiêu dùng thẩm mỹ, ngày càng khiến những người tạo ra nó à ơi hơn với các ý tưởng đinh, hay đỉnh của mình trong guồng áo cơm của họ.

Ý tưởng từ tác phẩm ảnh này là một ví dụ. Với nàng từng là chàng, cách hút đám đông hit (vào trang web) đắc địa, chỉ có thể là ngực – Hẳn là nhiều trong số người hiếu kỳ thích nhìn thấy ngực của “chàng” xưa giờ này ra sao. Thông điệp sinh ra ngay. Thế là cùng với dấu môi, Hương Giang đã “Love the way I am” – sống như mình muốn…

Sống như ai muốn?

Sự vô thưởng vô phạt đã bao la và tinh tế hơn!

Có thể chính các tác giả khi thực hiện cũng không xem nó là một tác phẩm nên chẳng kỹ lưỡng đến cùng một logic phát triển. Ý tưởng gợi này, dù từ đâu, cũng đã đến vô hướng.

Có thể chỉ với một đôi dấu môi son, với cách phác thảo cân nhắc, những gì diễn ra trên ngực cô Giang kia, dĩ nhiên, sẽ tạo nên một tác phẩm ảnh đáng xem kiểu khác.

Hơn là đáng nhớ, về lỗi kỹ năng, hay là về một bức ảnh lưng chừng khiêu khích.

Cùng thông điệp “Love the way I am”, bức ảnh này, (bạn thử xem lại một lần nữa!) đã đẩy số người yêu và ghét nó ra xa hẳn nhau, ít hẳn đi. Số rất đông còn lại, tôi đoán mò rằng, họ ở trong 2 nhóm chính: không cảm giác được về/ hoặc không còn quan tâm đến/ sự vô thưởng vô phạt đã quen thuộc này. Đã là những thứ thẩm mỹ liên đới, đang dần trở nên đáng ngại…

Tôi ngồi yên, rồi viết, xóa, sửa nhiều lần dòng chữ sau cùng này:

Tôi e là mình sai khi bắt đầu tin rằng đó đã là bức ảnh được nhớ, bởi nó khai sinh một thể loại mới tại Viêt Nam:

Ảnh ý niệm khiêu dâm.

 

– Nguyễn Tri Phương Đông
  Communication designer

 

*****

Từ câu hỏi: Bạn có ấn tượng, hay suy nghĩ gì về bức ảnh này?

1. thanh thoát, nghệ thuật
2. khêu gợi nhục dục
3. không rõ cảm xúc, không ổn
4. ý kiến của bạn?

Ý kiến nhận được từ một số bạn FaceBook của người viết:

“Bức ảnh đẹp, thanh thoát, nghệ thuật, nữ tính. Có lẽ tác giả đã lột tả được thông điệp. Tuy nhiên, theo tôi, nếu bớt số dấu son môi đi, hồn của bức ánh có thể sẽ toát lên hơn”
Thanh Tâm, giám đốc kinh doanh, Úc.

“Người mẫu có vẻ nam tính, vai hơi ngang, ý tưởng thể hiện rõ vẻ đẹp chuyển giới. Nhưng tôi không có cảm xúc gì hết, huhu!”
Trâm Anh K (nhà báo)

“Tôi thấy nó không thanh thoát, nghệ thuật, cũng không gợi dục. Nó có phần không rõ cảm xúc“.
(Chiêu Anh Long, giảng viên đồ họa)

“Trừ những vết son tạo cảm giác là lạ, bức ảnh khỏa thân kiểu này quá bình thường. Thú thật là nó không gây ấn tượng gì với tôi lắm, không tạo cảm giác khêu gợi nhục dục, và chẳng thấy nghệ thuật gì cả. Nhưng thông điệp thì rõ ràng ‘Hãy chính là bản thân mình’”
Katie Nguyen, SV khoa báo chí, trường ĐHKHXH và NV, TP.HCM.

“Tôi thấy đẹp, không phản cảm.”
(Lê Thiện Viễn, nhiếp ảnh gia)

Bài đã đăng

• Ballet Kẹp Hạt Dẻ: Giáng Sinh mới có, năm nào cũng phải xem - Willow Wằn Wại (20/12/2023)
• HỎA MÙ NFT VIỆT: lạm thuật ngữ, lạm danh xưng, lạm định giá - Ace Le (15/08/2021)
• Điệu nhảy chết người (phần 2):
  Múa bụng mỗi người một phách - Willow Wằn Wại (11/08/2021)
• “XEM ĐÊM” để thấy những điều không thấy được trong ánh sáng ban ngày - Phó Đức Tùng (15/07/2020)
• Về SKETCH phác thảo, SKETCH ký họa, và SKETCH+ - Hải Kiên (13/06/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 5: Đám cưới - lui lược dịch từ trang của Sotheby’s (21/02/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 4: Buổi triển lãm ở New York - lui lược dịch từ trang của Sotheby’s (28/01/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 3: Buổi diễn tại Luân Đôn - Lui dịch từ Sotheby’s (10/01/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 2: Mổ tử thi trong trường Y - Soi lược dịch từ trang của Sotheby's (04/01/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 1: Young Sen rời quê - Soi lược dịch từ trang của Sotheby's (26/12/2019)

» Xem tiếp...