Chính trị

Kẹo lạc cho họa sĩ: Thụy Điển –
Địa đàng bắt đầu phức tạp 30. 05. 13 - 6:38 am

Sáng Ánh

(SOI: Mấy ngày qua, các báo Việt đưa tin “Bạo loạn lan rộng ở Thụy Điển“. Để các bạn hiểu hơn điều gì đang diễn ra, Soi đã đặt Sáng Ánh viết một bài về đất nước mà bản thân người viết có rất nhiều kỷ niệm)

Ở các thành phố lớn Âu châu, việc đỗ xe vào giờ cao điểm còn phức tạp hơn là việc di chuyển. Nhà vua Thụy Điển, một hôm bực mình sau khi không tìm ra một chỗ, bèn viết thư cho Hội đồng Thành phố Stockhlom xin được dành một chỗ riêng ở khu mua sắm để tiện việc đi chợ cho vợ (tức Nữ hoàng). Ông này là vua nhưng quên mất ông là vua Thụy Điển, và Hội đồng Thành phố lạnh lùng trả lời ông rằng, ai thì cũng thế thôi chứ không có chuyện cấp cho bệ hạ một đặc quyền.

Học được bài học này, ở một nước được cho là văn minh và tự do nhất thế giới, quân vương bèn xách xe con sang nước láng giềng rú ga quá tốc độ ấn định trên những con đường vắng. Tại Đan Mạch thì ông không phải là vua, nên ông bị cảnh sát giao thông bắt phạt tại trận. Ở Đan Mạch thì cũng giản dị lắm, ngay phu quân của nữ hoàng chúng tôi, khi muốn tắm nắng cũng quần đùi khăn lông ra công viên trước của dinh mà nằm phơi tênh hênh.

Ở Na Uy bên cạnh cũng có một ví dụ về tính xuề xòa của Hoàng gia: một cặp nhân viên làm việc trong Hoàng cung nhận ‘con nuôi’ ở Ấn Độ mà không xin kịp thị thực nhập cảnh khi hai đứa bé song sinh này ra đời. Con ra, mà cha chưa tới, thế thì ai chăm sóc nó đây và cần một bà giữ trẻ đáng tin cậy. Thế là Công chúa vợ của Thái tử bèn lén lút dùng hộ chiếu ngoại giao bay sang ngay đến bệnh viện và tự nhận là ‘bà giữ trẻ’ để thay tã một hai tuần cho hai đứa bé có phước này. Nếu về sau chúng lớn lên, không trở thành Phó thủ tướng… Đức, thì mới lạ. Nhưng chuyện này gây phiền toái khi công chúa bị phát hiện, vì Na Uy chưa có luật cho phép ‘thuê dạ con’ của một phụ nữ khác trong trường hợp hiếm muộn (mà trong trường hợp này, cặp ‘cha mẹ’ nhân viên của Hoàng cung là giới nam đồng tính, và cả ‘cha’ lẫn ‘mẹ’ đều không có tử cung nên mới phải thuê một phụ nữ Ấn cho mượn tạm).

Hoặc ở Iceland (cũng thuộc khu vực Scandinavia này) tính bình đẳng, hòa đồng cũng là phổ biến. Một nhà báo Mỹ dạng tầm tầm liên hệ với Tổng thống nước này để sang đến nơi phỏng vấn. Trong khi trao đổi trên điện thoại, Tổng thống Iceland hỏi thế chuyến bay anh đến lúc mấy giờ? À, thế thì hay quá, vợ tôi khoảng đó cũng ra trường bay tiễn một người bạn, để bà đón anh và lái xe đưa về thành phố. Đây là để cho tiện chứ chẳng phải vì xe khách Iceland hay thách giá người nước ngoài nên mới cần đến Đệ nhất phu nhân cầm lái. Nhà ông bà này, chẳng có bảo vệ, công an gì canh gác cả, nhưng thế thì cũng có khi nguy hiểm.

Thủ tướng Thụy Điển Olof Palme bị ám sát vào một đêm sau khi ông đi xem phim ra khỏi rạp hát và đang trên đường đến trạm tàu điện để về nhà cùng với vợ. Lý do là như đã thấy, chuyện đỗ xe đối với nhà vua còn khó khăn thì nói gì đương kim Thủ tướng, dùng phương tiện công cộng vừa nhanh vừa rẻ. Tất nhiên, lúc ông bị bắn chết (và bà bị thương) thì không có an ninh, cận vệ nào lai vãng ở gần, Thủ tướng Thụy Điển hay Tổng thống Iceland thì cũng thế.

Tóm lại, các mẩu chuyện thế này cho thấy Scandinavia là một khu vực an bình, phóng khoáng, bình đẳng ra phết đấy. Đây cũng là khu vực phát triển hàng đầu thế giới, và rộng rãi với đồng tiền của quốc gia. An sinh xã hội ở đây thì cũng nhất luôn, về trợ cấp thất nghiệp, y tế, giáo dục. Sinh viên Đan Mạch (19-25 tuổi) chẳng những không phải trả tiền trường mà còn được nhà nước cấp ‘lương’ mỗi tháng để mài mực (1.000 USD/ tháng), nếu có nhu cầu cao thì cho mượn thêm tiền (500 USD). Sự rộng rãi này lan ra cả lãnh vực quốc tế. Theo tỷ lệ tổng sản lượng, một đầu người Thụy Điển trợ giúp cho các nước phát triển gấp 7 lần một đầu công dân Hoa Kỳ. Con số viện trợ phát triển này, Thụy Điển đứng số một trên thế giới, thứ nhì là Na Uy sát nách và thứ tư là Đan Mạch. Viện trợ của các nước này lại không có đi kèm hậu ý hay ẩn ý gì hết như trong trường hợp các cường quốc, đây là tiền cho không biếu không.

Và tuy không có nợ tiền kiếp với các thuộc địa cũ (vì không có thuộc địa cũ, ngoài Phần Lan ra), Thụy Điển cũng là nơi nhận lắm di dân nuớc ngoài tứ xứ ra đi vì hoàn cảnh; ở châu Âu chỉ đứng sau có Cyprus và Malta là hai trường hợp cá biệt (đây là hai hòn đảo giữa biển Địa Trung, nằm ngay giữa ngã tư thuyền bè qua lại. Malta còn có biệt danh là ‘quốc gia gồm toàn con hoang của những người đi biển’). Theo thống kê 2011, 27% dân Thụy Điển là gốc nước ngoài, tức hoặc sinh ra tại nước ngoài, hoặc sinh ra tại Thụy Điển nhưng cha mẹ sinh ra ở nước ngoài, hoặc có một cha hay một mẹ sinh ra ở nước ngoài. Trong số nước ngoài này, 19% là từ khu vực Scandinavia hay Âu, 8% là từ các phần còn lại của thế giới. Ở Thụy Điển, số người Mỹ (chắc là vì tại Hoa Kỳ sinh viên phải đóng tiền đi học nên chạy sang đây) ngang với số người Afghanistan (18.000), số người Việt là 15.000, ngang với lại số người Nga (16.000).

Trong khi Âu Mỹ đang trải qua cơn khủng hoảng kinh tế, với 10% thất nghiệp ở Anh, Mỹ hay Pháp, thì con số này ở tại Thụy Điển chỉ nhấp nhô có 3%. Thường bạo loạn xảy ra tại các thành phố Âu Mỹ là:
– Ở những khu vực nhiều di dân và thu nhập kém (Anh, Pháp)
– Ở những khu vực người bản xứ hẳn hoi nhưng chiếm thiểu số và lợi tức kém (da màu Mỹ, Đông Đức cũ ở Đức)
– Người bản xứ chiếm đa số nhưng lợi tức tồi (như ở Hy Lạp, Tây Ban Nha)

Nhưng khi lửa nổi lên ở Husby thuộc ngoại thành thủ đô Stockholm thì mọi người đều ồ thế ngạc nhiên. Husby khang trang và sạch sẽ hơn là những khu nghèo di dân hay thiểu số Anh, Pháp, Mỹ. Theo chính các di dân đã từng có cơ hội lưu lạc tại Hoa Kỳ hay Anh quốc và tìm sang an cư tại Husby thì đời sống Thuỵ Điển lại hơn hẳn Anh hay Mỹ nhiều phần.

Thế thì tại sao lại có bất mãn, truyền thông các nơi khác vừa ồ kinh ngạc vừa tự xoa lấy rốn. Thông điệp ngầm là đó thấy chưa, chăm cho chúng nó lắm rồi rốt cuộc cũng có vấn đề. Năm 1960, khi ám chỉ quốc gia khó chịu này, Tổng thống Mỹ Eisenhower đã phê bình là “con người thì không có tham vọng cầu tiến, tỷ lệ tự sát thì cao gấp đôi của ta và be bét nghiện rượu”. Nhưng Husby nếu có mát mắt hơn La Courneuve (Pháp) hay Hackney (Anh) thì thật ra cũng là một nơi thu nhập thấp và nhiều di dân. Nói chung, người thấp thì hay làm loạn, ở Thụy Điển hay ở đâu cũng vậy.

Trước hết, tuy bạo loạn nhưng so với các nơi khác vẫn giới hạn chán. Ở Husby, số thanh niên thích xài hộp quẹt và tay kia cầm cục đá khoảng 300 người. Những thanh niên này, lớn lên tại đây, họ không so sánh hoàn cảnh của mình hiện nay với hoàn cảnh của thanh niên tại Anh hay tại Pháp, Mỹ. Họ lại càng không so sánh với xa vời hoàn cảnh tại quê nhà của cha mẹ họ là Turkey hay Iraq, Somalia. Có so sánh là họ so sánh mình với những khu phố ngay bên cạnh. Tỷ lệ thất nghiệp tại Husby cao gấp 3 lần tỷ lệ chung của quốc gia, thu nhập tại đây thấp hơn thu nhập trung bình 40%.

Theo tổ chức OECD, chính quyền trung hữu trong 10 năm qua đang cắt xén bớt những thành quả của 70 năm Xã hội Dân chủ và cách biệt giàu nghèo tại Thuỵ Điển đang có đà tăng, dù cách biệt này có ít hơn ở những nơi khác (nhưng đó lại là một chuyện khác). Họ đang ở Thụy Điển chứ họ không đang ở những nơi khác. Họ phản đối việc phân biệt ở ngay trong nhà chứ đừng có mang ra mà ví với Mỹ tận đâu đâu (‘Mày sang Mỹ mà xem nó đối xử với mày ra sao’). Bất mãn này, là vì an sinh và công bằng xã hội bị đe dọa ngay tại Thuỵ Điển, tuy là vẫn còn tốt hơn tại khối nước phát triển, hay là tốt nhất thế giới. Với thế giới, họ là những công dân nhiều quyền lợi nhất. Tại ngay trong nước, họ là những công dân hạng nhì. Đây cũng chính là điều mà dư luận nước ngoài thấy khó hiểu khi đọc tin bạo loạn nổ ra ở Thụy Điển, vì dư luận này cứ đem so sánh với hoàn cảnh tại nước mình, rồi hả hê được mẻ, tao thì xấu đấy, mày đẹp hơn nhưng thấy chưa, nào có được gì. Nói cách khác, con gái nhà tao xấu và buồn, con gái nhà mày chân dài thật, nhưng thi trượt hoa hậu về mặt cũng bí xị đòi uống thuốc quyên sinh. Giải pháp, là cắt mẹ nó công bằng và an sinh xã hội đi, đằng nào cũng loạn, vì những lãnh vực này, cũng như tình yêu vậy , chẳng bao giờ lý tưởng hết và chỉ đẹp khi mà dang dở dọc đường.

Theo lô gíc của Eisenhower, Thụy Điển ngày nay hãy thử nghiệm mạnh mẽ hơn nữa trong con đường đổi mới. Tăng cách biệt giàu nghèo để gây chí phấn đấu vượt khó, hủy các chương trình an sinh, giáo dục, y tế, để tiết kiệm quỹ quốc gia. Còn không làm được như thế thì, thôi cha, uống thêm vài ly nữa và tự tử là vừa.

Cuối cùng, tặng thêm họa sĩ một cái kẹo lạc để đưa đẩy nước chè: Một vị không bị phạt vì lái xe quá tốc độ là Tổng thống Haiti ‘Baby Doc’ Duvalier. Để rồ ga chiếc Ferrari, ông cho chặn hẳn con đường từ thủ đô đến trường bay quốc tế những lúc ông muốn xe ông lấy trớn (‘Hôm nay đường ra sân bay bị đóng, Tổng thống đang thử xe con mới’). Sau khi bị lật đổ, ông sang Pháp tỵ nạn chứ không phải Thụy Điển. Phu nhân mỹ miều của ông, một hôm lấy cớ tiễn bạn (trai) nào đó ra phi trường mà mang tư trang và tiền bạc lên phi cơ đi mất tiệt. Bạn bè ông, những người ông từng tặng cho 40 chiếc xe con Mercedes để đến dự đám cưới của ông ngày nào, nay không có ai cho ông được một bình xăng, và ông lâm vào cảnh của Thủ tướng Thụy Điển. Nghĩa là (ở Pháp) ông muốn đi coi hát thì đi bộ ra tàu điện đơn côi một mình. Ông về sống trong một khu hộ tập thể bình dân với bà vú của ông ngày trước vì bà được cấp cho căn hộ xã hội. May cho ông, là ở Pháp cũng có an sinh và trợ giúp người thiếu thốn, cho nên ông sống bằng tiền trợ cấp này vì cái ngữ ông chẳng lao động được việc gì ra tiền. Không nói đến chuyện thanh niên bạo động, thì rốt cuộc, thấy chưa, thà làm vua Thuỵ Điển và cắn răng ôm tay lái mà chịu nhục trước luật giao thông, còn hơn là làm vua Haiti nghênh ngang và ôm nhiều kỳ vọng cầu tiến.

Bài đã đăng

• Sử-Địa dễ thuộc: Những chuyện nho nhỏ của nước tí hon Équatorial Guinéa - Sáng Ánh (12/01/2023)
• Sử-Địa dễ thuộc: Nên tin lời em bé ngây thơ? - Sáng Ánh (11/03/2022)
• Viễn giao cận công quên mẹ phần chú thích - Berberin (26/02/2022)
• Afghanistan: thánh chiến thăng trầm không như màn ảnh bạc. - Sáng Ánh (07/10/2021)
• Một cuộc đánh chiếm Quốc hội thành công: chiến dịch “Chuồng heo” - Sáng Ánh (18/01/2021)
• Làm gì với Iran sắp tới: rút kinh nghiệm trớ trêu ngày trước tại Syria - Sáng Ánh (25/12/2020)
• Lại phải đố vui, đố buồn - Sáng Ánh (02/06/2020)
• Có Do hay không có Do? Trả lời bạn hung898 - Sáng Ánh (02/02/2020)
• Ấn Độ: một câu chuyện ngu bắt đầu - Sáng Ánh (21/12/2019)
• Kể bằng hí họa: Iran mà chết là chết tất - Sáng Ánh (06/10/2019)

» Xem tiếp...