Vì sao mùa thu lá vàng? Vì cây biết tiết kiệm

Đi và Ở

Tin tức

Nghệ sĩ

Soi học

Bài mới đăng

Bàn luận

Nhân phim đam mỹ bị cấm, nghĩ về tình tri kỷ

Chỉ anh hùng mới có tri kỷ, không có tình bạn giữa kẻ cướp.

Nhiếp ảnh

Vì sao mùa thu lá vàng? Vì cây biết tiết kiệm 26. 10. 15 - 7:40 am

Phát Tường sưu tầm và lược dịch

Ảnh của Jay Dickman. Toàn bộ hình trong bài là của National Geographic

Tuần này xin tặng các bạn một câu chuyện khoa học, lấy từ Le Temps. Mong là đọc xong thì việc chụp ảnh, vẽ tranh về mùa thu không vì thế mà khô khan đi.

Mùa thu cây làm gì?

Mùa thu là giai đoạn cây rậm rịch chuẩn bị cho đông về. Đông khắc nghiệt, cây biết mình tốt nhất là nên đi ngủ, giống như một số loài khôn ngoan biêt rúc vào ổ để ngủ cho qua mùa đông. (Bí quyết đầu tiên ở đây là: vào lúc khó khăn, tốt nhất là “bất hoạt”).

Trước khi đi ngủ, cây sẽ thu lại những dưỡng chất quý giá có trong lá, là azote, đường, và phosphore. Thu lại hết rồi mới để lá rời khỏi cảnh, rơi xuống đất.

Những chất dinh dưỡng ấy, cây sẽ đem trữ ở thân cây, dùng dần trong lúc ngủ.

Bị hút hết chất bổ, những phân tử diệp lục trong lá vì thế sẽ bị hủy, cơ chế tổng hợp diệp lục tố ở lá cũng dần dần dừng lại.

Khi cơ chế này dừng lại đến mức chỉ còn tối thiểu, cây bước vào giai đoạn ngủ.

Ảnh của Ron Azevedo chụp ở rừng Aspen, Colorado

Ảnh của Po Chun Hsu chụp ở Queenstown

Nhưng vì sao lá đổi màu?

Đơn giản lắm, khi màu xanh của lá mất đi do không còn tổng hợp diệp lục nữa, những loại sắc tố suốt mùa hè mắt ta không thấy được do bị màu xanh của diệp lục tố át mất khi ấy mới được lộ ra, nào tím, nào vàng, nào đỏ, tạo nên quang cảnh rừng thu đẹp mắt.

Ảnh của Michael Melford chụp ở rừng Adirondack

Ảnh của Al Petteway

Ảnh của Dennis Garcia chụp ở Annapolis, Maryland

Người ta lại nhận thấy, vùng lạnh và ẩm cao thì pha chuyển màu lá kéo dài hơn, tức là pha cây ngủ đến muộn hơn. Vùng nóng và khô thì pha lá đổi màu ngắn, pha cây ngủ đến sớm hơn. Có lẽ do vùng nóng và khô thì nước và dinh dưỡng trong lá ít, cây thu lại những chất ấy cũng nhanh hơn.

Ảnh của Michael Melford

Chưa kể là nếu gặp phải mùa hè khô hạn quá, cây đã khát lá lại không thu được dinh dưỡng, thiếu nước khiến lá rụng mà cây chưa kịp “tịch thu” lại gì từ lá. Mùa thu khi ấy kể như không có màn lá đổi màu để mà chụp ảnh đâu.

Ảnh của Fred An, chụp ở Oregon

Mùa thu rồi sẽ ngắn lại

Trên đây là tổng hợp lời giải thích của chuyên gia về cây cối Nicolas Delpierre thuộc đại học Orsay (Pháp) và nhà khoa học Yingying Xie ở một trường đại học tại Connecticut (Mỹ).

Từ đây có thể suy ra là khí hậu trên trái đất cứ ngày càng biến đổi, thiếu nước, khắc nghiệt, ô nhiễm, thì pha đổi màu của lá sẽ càng ngắn lại. Những nước vốn thu được tiền du khách đến xem lá rụng vào mỗi mùa thu rồi sẽ thất thu khá nhiều, nếu cả đợt đổi màu lá dần dần cứ teo tóp lại, có khi chỉ còn sáng đổi chiều rụng, thực là “Cả đoàn vừa ghé tới nơi/thì đà tan tác rụng rơi bao giờ”.