12. 7 là sinh nhật của Amedeo Clemente Modigliani. Là người Ý nhưng ông sống và làm việc chủ yếu tại Pháp. Khởi đầu, ông đi theo hướng figurative (nệ hình), về sau, phong cách của ông trong tranh và tượng hiện đại hơn nhiều, đặc trưng là những gương mặt rất dài, trông như mặt nạ.

Amedeo Modigliani mất tại Paris khi mới 34 tuổi (năm 1920) vì lao màng não. Sinh ra trong một gia đình giàu có với bố là chủ nhà băng rồi sa sút, tài năng của Modigliani là do mẹ ông phát hiện. Dù ông ốm yếu, luôn luôn viêm phổi, bà cũng tìm cách cho ông lên học mỹ thuật tại Florence và Venice. Trong ảnh là bức "Người phụ nữ với khăn choàng xanh", được vẽ năm 1912, khi họa sĩ còn theo lối figurative

Học xong, 17 tuổi, Modigliani bắt đầu cuộc đời nghệ sĩ của mình một cách đáng chán (hay đáng sống?): ngập trong rượu và thuốc, lúc nào cũng túng, lúc nào cũng phải làm việc quá sức, ốm đau liên miên, mỗi lần ốm nặng lại quay về Ý dưỡng bệnh, khỏi bệnh lại về Paris để làm những việc ngông nghênh, như: nhảy đầm giữa trời trăng với một cô gái điếm nổi tiếng Paris, uống say rồi gây gổ để bị cảnh sát bắt giam, vật vờ từ quán này sang quán khác, phí phạm tài năng ngang với phí tiền… Trong ảnh là bức "Act on a sofa - Almaiisa".

Thế rồi Modigliani kết bạn với điêu khắc gia Brancusi – người đã giới thiệu tượng châu Phi cho ông. Modigliani hoàn toàn bị chinh phục trước sự đơn giản của những mặt nạ châu Phi, và ông dùng nó trong những chân dung vẽ sau này. Về điêu khắc, Modigliani không rành về vật liệu cho lắm, ông để lại rất nhiều tượng dang dở, tuy nhiên tranh của ông đã mang rất nhiều ảnh hưởng từ điêu khắc. Trong ảnh: "Lunia-Czechowska", vẽ năm 1919

Rồi Modigliani gặp Jeanne Hebuterne, một họa sĩ trẻ tài năng, cưới cô ngay lập tức và cô sinh liền một con trai. Hào hứng, hai vợ chồng mở một triển lãm đơn của Modigliani vào tháng 10. 1917. Gom góp 32 bức tranh và một số bức vẽ phác thảo để bày nhưng không bán được bức nào, trừ vài bức phác. Một năm sau, Jeanne sinh con gái. Modigliani vui vô cùng nhưng cuộc sống đã khó lại càng khó. Jeanne cuối cùng phải đi vẽ lại, lần này cô dùng chồng làm người mẫu. Trong ảnh: "Chân dung Jeanne".

Nhưng Modigliani càng ngày càng hom hem, càng yếu, tuy vẫn thích vẽ cho những người xung quanh. Ông thích vẽ trẻ con ốm, như tìm thấy một mối đồng cảm với chúng. Ông yêu những con người bình thường, khiêm tốn của đời thường; chiều chiều ông ngồi trước hàng hiên, vẽ chân dung rồi cho không họ, lòng hy vọng họ cho lại chút rượu để uống. Trong ảnh: Bức "Bé gái mặc váy xanh".

Vào một trưa tháng giêng năm 1920, bạn bè tìm thấy Modigliani đã chết trong xưởng vẽ, bên cạnh Jeanne đã mất trí. Ngày hôm sau, Jeanne lao qua cửa sổ nhà bố mẹ, tự tử. Lúc ấy cô đang mang thai 9 tháng đứa con thứ ba. Cả hai mẹ con đều chết ngay lập tức.

Trong tranh Modigliani, chiếm chủ đạo là một cảm thức về đường kẻ (dọc). Ông dùng đường kẻ để dựng hình, dùng biến dạng để làm nổi bật đặc điểm của chủ thể (và có khi là tính cách). Giữa một đám bạn bè nghệ sĩ ai nấy đang thử nghiệm với nào là biểu hiện, siêu thực, lập thể…, Modigliani vẫn đi theo phong cách của riêng ông: những con người với những chiếc cổ cong khẽ cúi xuống như thiên nga, hai vai xuôi, trang nhã và tinh tế, mặc dù trông có vẻ xa cách, như đang mơ ngủ. Modigliani đặc biệt hay vẽ những gương mặt với mũi rất dài, mắt hình quả hạnh, đôi môi nhỏ, có lẽ ông ám ảnh từ vẻ đẹp của chính vợ ông.

Trong ảnh: Một cặp tình nhân đứng cạnh chân dung Amedeo Modigliani trong triển lãm có tên Modigliani hồi tháng 12. 2010 tại Prague. Triển lãm kéo dài tới tận cuối tháng 2. 2011 với những tác phẩm nổi tiếng thế giới của ông. Ảnh: Filip Singer