Gẫm & Bình

Nhà buôn cũng là nhà sưu tập –
Nên hay không nên? 02. 01. 12 - 9:52 am

Lindsay Pollock – Như Mai dịch

(SOI: Câu hỏi trên có lẽ chỉ được đặt ra ở những nơi mà ranh giới giữa hai công việc này được phân định rõ ràng. Còn ở ta hình như nhà buôn cũng là nhà sưu tập? Mong bạn nào biết về lĩnh vực này thì tham gia thảo luận thêm).

Hồi giữa năm 2010, Larry Gagosian chuyển một kiện các tác phẩm nghệ thuật giá trị cho tiểu vương quốc Abu Dhabi. Triển lãm do chính phủ này tài trợ, có tiêu đề “RSTW”- viết tắt của Rauschenberg, Serra, Twombly, Warhol và Wool, với những tác phẩm của các nghệ sĩ mà nhà buôn này chuyên bán. Gogosian không hề dè dặt: gửi luôn danh sách triển lãm có đến 21 tác phẩm Warhols, 13 tác phẩm Twomblys và 19 Ruschas. Điều làm cho triển lãm này khác biệt với những show linh đình thường thấy của Gagosian là các tác phẩm lần này được lấy thẳng từ bộ sưu tập cá nhân của ông. Và như thế, triển lãm này đặt ra vài câu hỏi: liệu các nhà sưu tập cảm thấy gì về chuyện các nhà buôn gom góp tác phẩm? Liệu các nhà buôn có cạnh tranh với chính khách hàng của mình? Ở đây có vấn đề đạo đức gì? Và cuối cùng, có khi nào bộ sưu tập của một nhà buôn lại dừng chân trong bảo tàng?

Tại triển lãm RSTW với các tác phẩm được nhà buôn cho mượn.

Chuyện nhà buôn / nhà sưu tập cũng khá dài dòng. Phần lớn các nhà buôn, về mặt bản năng, đều là những người yêu nghệ thuật, thích gom góp. Chính Gagosian đã thừa nhận mối liên hệ này trong catalogue của triển lãm: “Có một sự tương đồng tự nhiên giữa buôn bán nghệ thuật với sưu tầm nghệ thuật.” Ngay tại New York, năm 1967, bảo tàng MoMA từng được hưởng lợi từ những món quà của nhà buôn Sidney Janis; trong khi đó, khoảng từ năm 1991 đến năm 1996, bảo tàng Metropolitan đã nhận các tác phẩm hiện đại và nghệ thuật Phi châu từ nhà buôn Klas Perls trị giá 60 triệu đô. Hai năm trước, nhà buôn người Anh Anthony d’Offay tặng 725 tác phẩm cho bảo tàng Tate và Hệ thống các bảo tàng quốc gia của Scotland. Còn khi Jeffrey Deitch ngừng buôn nghệ thuật để tiếp quản Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Los Angeles, vấn đề lớn nhất lại là số phận của bộ sưu tập nghệ thuật của riêng ông.

Trong quá khứ, các bảo tàng thường tránh triển lãm các tác phẩm thuộc sở hữu nhà buôn, ý là để tránh tình trạng nhờ thế mà nâng giá tác phẩm. Nhưng ngày nay, ranh giới giữa nhà buôn và nhà sưu tập khá là mờ nhạt – nhiều nhà sưu tập cũng mua và bán theo kiểu cơ hội như các nhà buôn. Thực tế là Gagosian không phải là chủ gallery duy nhất cho trưng bày bộ sưu tập của riêng mình. Nhà buôn kỳ cựu Richard Feigen từng cho gallery của Đại học Yale mượn 50 tác phẩm hồi đầu năm. Nhà buôn Chicago Richard Gray thì cho Viện nghệ thuật Chicago mượn đến 100 tác phẩm của Degas, Kandinsky và Rubens để triển lãm.

Nhà buôn Larry Gagosian và nhà sưu tập Dasha Zhukova (Ảnh: Patrick McMullan)

Nhưng vẫn còn một ranh giới chưa bị vượt qua: phần đông các nhà buôn không nằm trong bản quản lý bào tàng. (Không có luật lệ nào cấm chuyện này trong hệ thống bảo tàng Hoa Kỳ hay Hiệp hội các giám đốc bảo tàng, nhưng trên thực tế việc này tùy thuộc vào các tiêu chuẩn đạo đức riêng của từng cơ sở).

Chuyện nhà buôn sở hữu nhiều tác phẩm chẳng có gì bí mật – các nhà sưu tập nghiêm túc đều biết chuyện này và họ không bận tâm lắm. “Ủng hộ các nghệ sĩ cũng là việc khá quan trọng với cánh nhà buôn”, nhà sưu tập người New York Randy Slifka cho biết.

Nhưng luôn luôn có cơ hội cho hành vi xấu phát triển. Với nhiều người mua, lời than phiền nặng nhất là đám nhà buôn hay giữ những tác phẩm tốt nhất cho bản thân mình, trong khi các tác phẩm đẹp nhất ấy thì họ đã mua được với giá “xa cạ”, nguyên gói. Nhà sưu tập Steve Rosenblum ở Paris không ngại chuyện làm việc với các nhà buôn có sưu tập tác phẩm – nhưng chỉ đến một mức độ nào đó. “Tôi không quan tâm. Tốt cho họ thôi.” Ông nói. “Chuyện không hay duy nhất là họ có thể tiếp cận và mua tác phẩm trước khi khách hàng có thể xem. Câu hỏi ở đây là, họ có gom hết những tác phẩm tốt nhất cho mình trước rồi không? Hay cũng có một sự cân đối nào đó?’.

Một nhà sưu tập New York, người từng mua tác phẩm trong hơn 30 năm và từ chối tiết lộ danh tính, nhớ lại chuyện đến “hang ổ” của một nhà buôn và phát hiện ra người này giữ lại các tác phẩm đẹp hơn những tác phẩm đem ra cho khách hàng.

Rồi còn cả những vấn đề khác nữa. “Tôi không thấy vui vẻ gì khi đi dự hội chợ nghệ thuật mà có các nhà buôn đã đổi chác tác phẩm dưới giá thị trường; đặc biệt là khi phải bay đến những nơi xa xôi, mưa gió, chỉ để biết được tác phẩm đã bán mất rồi, không phải cho bảo tàng, mà cho một tay trong,” một nhà sưu tập thổ lộ.

Về cơ bản, mọi thứ phụ thuộc vào “lương tâm nghề nghiệp” của nhà buôn. Đã có nhiều câu chuyện về nhà buôn thu gom các tác phẩm của nghệ sĩ nổi tiếng mà họ đại diện, nhằm đổ bộ xuống thị trường thứ cấp sau đó. Kiểu đầu cơ rất là Vollard (*) này có vẻ như hơi bị thiếu công bằng với cả nghệ sĩ lẫn nhà sưu tập.

Vậy các nhà buôn phải làm gì đây? Có lẽ Jeffrey Deitch có chiến lược hay nhất – theo như một bài trên tờ New Yorker: các bức tường trong nhà của Deitch đều trống trơn. Tất cả những thứ ông sở hữu, ông đều cất kỹ. Các nhà sưu tập nói rằng có lẽ đây là giải pháp tốt nhất. “Các nhà buôn nên mua tác phẩm của các nghệ sĩ họ ủng hộ, nếu họ thực sự tin vào tiềm năng của các nghệ sĩ này. Coi như là một phần tiết kiệm hưu trí vậy,” một nhà sưu tập phát biểu. “Nhưng đừng cho nhà sưu tập biết, nếu không thì rất khó nói chuyện.”

Nhà buôn Jeffrey Deitch ngừng buôn nghệ thuật để tiếp quản Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Los Angeles.

“Tôi nghĩ vấn đề ở đây luôn luôn là sự trung thực,” Richard Gray, người thường đã tìm cách tránh mâu thuẫn theo hướng đơn giản nhất, phát biểu. Mãi đến gần đây ông mới mời khách hàng đến nhà, hoặc chịu nói về bộ sưu tập của riêng mình. “Trước đây chẳng ai biết tôi sưu tập,” ông tiết lộ.

*

Chú thích: Ambroise Vollard (1866-1939): Một trong những nhà buôn nghệ thuật quan trọng nhất hồi đầu thế kỷ 20 ở Pháp. Người được xem là có công rất lớn đối với nhiều họa sĩ, tiếng tăm lẫn không có tên tuổi, trong đó có Paul Cézanne, Aristide Maillol, Renoir, Louis Valtat, Pablo Picasso, André Derain, Georges Rouault, Paul Gauguin và Vincent Van Gogh (Wiki)

Chia sẻ:

Bài đã đăng

• Ballet Kẹp Hạt Dẻ: Giáng Sinh mới có, năm nào cũng phải xem - Willow Wằn Wại (20/12/2023)
• HỎA MÙ NFT VIỆT: lạm thuật ngữ, lạm danh xưng, lạm định giá - Ace Le (15/08/2021)
• Điệu nhảy chết người (phần 2):
  Múa bụng mỗi người một phách - Willow Wằn Wại (11/08/2021)
• “XEM ĐÊM” để thấy những điều không thấy được trong ánh sáng ban ngày - Phó Đức Tùng (15/07/2020)
• Về SKETCH phác thảo, SKETCH ký họa, và SKETCH+ - Hải Kiên (13/06/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 5: Đám cưới - lui lược dịch từ trang của Sotheby’s (21/02/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 4: Buổi triển lãm ở New York - lui lược dịch từ trang của Sotheby’s (28/01/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 3: Buổi diễn tại Luân Đôn - Lui dịch từ Sotheby’s (10/01/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 2: Mổ tử thi trong trường Y - Soi lược dịch từ trang của Sotheby's (04/01/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 1: Young Sen rời quê - Soi lược dịch từ trang của Sotheby's (26/12/2019)

» Xem tiếp...