Gẫm & Bình

Nghệ thuật ý niệm: để nhìn hay để trải nghiệm? 12. 12. 12 - 7:29 am

Nguyễn Mạnh Hùng

SOI: Đây là cmt cho bài “Trần Dần ơi, ông sẽ còn phải khóc rất lâu“. Soi xin đưa lên thành bài để các bạn dễ theo dõi. Tên bài do Soi đặt. Hình ảnh trong bài do Soi tìm thêm trên internet.

Khách tham ăn các món do Rirkrit Tiravanija nấu-trình diễn tại MoMA

Đã từ lâu, những người làm nghệ thuật lấy tiêu chí “cái đẹp nằm sau cái nhìn thấy” làm quan điểm sáng tác. Tôi còn nhớ hồi năm 2000 có triển lãm QUOBO của Đức tại Vân Hồ – Hà Nội cũng in câu khẩu hiệu đó trên áo phông bán cho khách. Và triển lãm đó hầu hết là nghệ thuật khái niệm, dùng cái nhìn thấy để chuyển tải ý tưởng.

Năm 1992 nghệ sỹ người Thái Rirkrit Tiravanija dựng một gian bếp trong gallery “303 Gallery” ở New York làm tác phẩm trình diễn bằng việc nấu ăn cho tất cả khán giả tới dự hôm đó, tất cả được ăn miễn phí. Sau hôm đó tất cả hiện trường được giữ nguyên để triển lãm. Sau này ông làm nhiều lần tác phẩm này ở nhiều nơi. Nếu thông tin về triển lãm đến với bạn như tôi vừa đưa ra thì chắc không ít người cho rằng đó là vớ vẩn và ném đá không tiếc. Nhưng câu chuyện nó khác cơ. Rirkrit không nấu cho mọi người ăn những món mà người ta vẫn ăn hay những món mà người ta vẫn nấu thông thường. Ông có một menu với tên các món ăn là cảm xúc và trạng thái của con người và khi khách yêu cầu món gì trong menu thì ông cố gắng nấu sao cho khi ăn vào người ta có cảm giác giống như tên của món đó. Ví dụ khách yêu cầu món “say sóng”, ông sẽ nấu một món vừa có nước, vừa có cảm giác nôn nao bất ổn. Những điều này tôi nghe được từ chính ông khi ông tới Việt Nam làm việc.

Rirkrit Tiravanija chuẩn bị xào mì

Nhiều nghệ sỹ Việt Nam cũng biết điều đó, có người nhớ có người quên nhưng lịch sử nghệ thuật đã xác nhận sự thật rồi.Vấn đề không còn là chuyện ăn ngon hay không nữa mà nghệ sỹ đã dùng hình thức performance art để chuyển tải ý tưởng qua văn hóa ẩm thực, qua vật liệu là thực phẩm, qua thói quen ăn uống miễn phí khi đến dự khai mạc triển lãm… Tôi tin rằng đây là một thành tựu mà MoMA, Hugo Boss, Guggenheim… đã và đang cùng đánh giá cao trong sự nghiệp của ông. Bạn có thể thấy tên Rirkrit Tarivanija trong cuốn ARTNOW volume 1 (có ở Việt Nam).

Bếp của Rirkrit Tiravanija

Lại nói đến tác phẩm của bạn Ngọc trong dự án “Chân trời có người bay”, tôi chưa được ăn món nào vì đang ở xa 2000km nhưng thấy cách đặt tên món ăn trong menu thì có vẻ có suy nghĩ tương đồng với ông Rirkrit chăng? Nếu bạn đã tới triển lãm thì cách tiếp xúc với tác phẩm chỉ có thể là trải nghiệm nó thôi. Chỉ có điều bạn có quyết định muốn thử nó hay không.

Những người làm nghệ thuật khái niệm thường đưa ra các tác phẩm không mấy bắt mắt, chẳng lôi cuốn gì về mặt thị giác. Họ biết rằng nó sẽ gặp rủi ro nhiều hơn khi tiếp xúc với công chúng nhưng đó là điểm đặc biệt của nó. Nếu khán giả tiếp xúc với nó ở vẻ bề ngoài (cái nhìn thấy) rồi dừng lại khi không nhận ra điều gì, thì họ sẽ thôi không đi tiếp vào lớp trong. Và tác phẩm đó đối với họ là “chỉ có như vậy”. Một thất bại thảm hại mặc dù ta đã đứng trước nó với thông điệp gì đó bên trong. Nghệ sỹ luôn chất chứa những ý tưởng trong lòng và vì họ cũng như người khác, nên khi làm ra tác phẩm tức là có lý do của nó. Yoko Ono bị các fan của Beatles và John Lennon ném đá vì họ không hiểu những cái mà bà ta làm, lại còn gây ảnh hưởng, can thiệp gián tiếp vào sự nghiệp của thần tượng của họ. Nhưng John xứng đáng là thần tượng của họ vì John có tầm nhìn văn hóa rộng hơn khi ông hiểu cả văn hóa của họ và hiểu cả văn hóa của Yoko, trong khi đám fan kia chỉ hiểu được mỗi sở thích của chính mình mà cũng chẳng hiểu John lẫn Yoko.

Nói đến đây cũng quá dài dòng nhưng không nhằm bênh vực tác phẩm của bạn Ngọc cũng như chưa có ý định tranh luận với bạn Hoàng Nguyên Vũ. Chỉ là một comment về việc bạn quyết định tiếp xúc với nghệ thuật đương đại ra sao?

Chia sẻ:

Bài đã đăng

• Ballet Kẹp Hạt Dẻ: Giáng Sinh mới có, năm nào cũng phải xem - Willow Wằn Wại (20/12/2023)
• HỎA MÙ NFT VIỆT: lạm thuật ngữ, lạm danh xưng, lạm định giá - Ace Le (15/08/2021)
• Điệu nhảy chết người (phần 2):
  Múa bụng mỗi người một phách - Willow Wằn Wại (11/08/2021)
• “XEM ĐÊM” để thấy những điều không thấy được trong ánh sáng ban ngày - Phó Đức Tùng (15/07/2020)
• Về SKETCH phác thảo, SKETCH ký họa, và SKETCH+ - Hải Kiên (13/06/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 5: Đám cưới - lui lược dịch từ trang của Sotheby’s (21/02/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 4: Buổi triển lãm ở New York - lui lược dịch từ trang của Sotheby’s (28/01/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 3: Buổi diễn tại Luân Đôn - Lui dịch từ Sotheby’s (10/01/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 2: Mổ tử thi trong trường Y - Soi lược dịch từ trang của Sotheby's (04/01/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 1: Young Sen rời quê - Soi lược dịch từ trang của Sotheby's (26/12/2019)

» Xem tiếp...