Chế tác Lân-Sư-Rồng: vinh quang thầm lặng

Từ hơn trăm năm trước nghệ thuật múa Lân-Sư-Rồng du nhập theo người Hoa đến vùng Sài Gòn-Chợ Lớn, nghề làm đầu Lân-Sư-Rồng cũng theo đó phát triển, chỉ với những đốt tre trúc được vót tỉa, uốn ghép nhưng biểu hiện đầy đủ được nét phong tráng, hùng tướng, thần sắc oai vệ, cảm xúc tươi vui… của những con linh thú. Nghề làm đầu Lân-Sư-Rồng với người Hoa là một di sản, một bí truyền bởi thợ nghề đẳng cấp chỉ đếm được trên đầu ngón tay.

Không chỉ là môn nghệ thuật, Lân-Sư-Rồng còn được quan niệm đem lại điềm lành, may mắn, bình an, tài lộc, thế nên ngoại hình luôn được chăm chút tỉ mỉ, từ trang phục, đến kỹ thuật tạo hình; tiếp đến là tuyệt kỹ công phu trong nghệ thuật trình diễn, biểu đạt trọn vẹn các cảm xúc, tính cách, thần thái (trong Lân-Sư) với Hỉ-Nộ-Ái-Ố-Động-Tĩnh-Kinh-Nghi-Thuỵ-Tỉnh.

Sài Gòn có khoảng 100 lò Lân lớn nhỏ, riêng với những lò Lân nổi tiếng, có thể kể tên như Nhơn Nghĩa Đường, Hằng Anh Đường, Thắng Nghĩa Đường… việc tuyển chọn một đầu Lân cần nhiều khắt khe, thường dùng đầu Lân do lò Lân tự làm. Thế mà với những cuộc thi lớn hay biểu diễn quan trọng, vẫn phải nhờ đến các nghệ nhân nổi tiếng trong nghề, tiêu biểu hiện nay có Trương Quốc Tôn – hậu duệ đời thứ 3 của tiệm làm đầu Lân danh tiếng Hồng Hạnh Hiên, do lão tiên sinh Trương Tôn – người Quảng Đông, xưa mở cửa tiệm tại 109 Triệu Quang Phục. Những lò Lân hàng đầu vùng Chợ Lớn xưa đều đặt hàng từ lò sản xuất này.

Chi tiết khó thực hiện nhất của Lân-Sư-Rồng nằm ở bộ khung, mang một kết cấu phức tạp của các mối nối từ tre, trúc. Trương Quốc Tôn giới thiệu: “Các mối nối này đều đi theo cặp, với trung bình hơn 100 cặp mang chi tiết và kết cấu hoàn toàn khác nhau nên không dễ để tháo ráp và bắt chước hoàn hảo được. Tôi thừa hưởng những công thức, kỹ năng này từ cha và ông nội. Đầu Lân-Sư-Rồng khi hoàn thiện ngoài vẻ đẹp của màu sắc, tạo hình, mắt phải quạu (thần sắc), miệng dữ mà tươi, trọng lượng phải gọn, nhẹ, bền chắc, chịu được va đập để các môn sinh có thể thi triển bài diễn độ khó cao như ‘Lân thượng mai hoa thung’, ‘Trúc thanh’, ‘Lân hí cầu’…”

Dựa vào bí kíp và uy tín trong nghề, những sản phẩm đầu Lân-Sư-Rồng của Trương Quốc Tôn nhiều năm nay luôn tháp tùng các đoàn Lân trong những cuộc thi quốc tế, các cuộc trình diễn lớn tại Thái Lan, Malaysia, Hongkong, Macao, Singapore, Nhật Bản, Canada, Mỹ, Úc… Về thứ bậc, môn nghệ thuật Lân-Sư-Rồng của Việt Nam từ chục năm trở lại đây luôn trong nhóm 3 của thế giới. Nghề làm đầu Lân-Sư-Rồng của Trương Quốc Tôn như một nghệ nhân thầm lặng phía sau những hào quang.

*
Nguồn: Sadéc District