Nghệ sĩ thế giới

Lady Gaga có đạo tác phẩm của Orlans? 20. 06. 13 - 1:05 pm

Phạm Phong dịch

Lady Gaga và Orlan (đeo kính)

Nghệ sĩ Pháp Orlan vừa đệ đơn lên một tòa án ở Paris, kiện Lady Gaga vì đã ăn cắp ý tưởng của bà cho album và video “Born This Way”.

Orlan đòi 31.5 triệu USD tiền bồi thường thiệt hại, tức 7.5% lợi nhuận từ album này.

ARTINFO đã có một cuộc nói chuyện với luật sư người Pháp của Orlan, ông Philippe Dutilleul – cũng là một chuyên gia về luật thị trường nghệ thuật, về những nét đặc biệt của vụ kiện này, cơ sở của nó trong luật của Pháp, và vì sao Orlan đợi lâu thế mới đưa ca sĩ này ra tòa.

Chính xác thì Orlan đang kiện Lady Gaga về cái gì?

“Bump-Load”, tác phẩm điêu khắc của Orlan được bày tại bảo tàng Grévin (Paris, hồi 2009)

Chúng tôi đang kiện ca sĩ Mỹ này tại một tòa dân sự ở Paris vì đã giả mạo (forging) hai tác phẩm của Orlan. Đầu tiên là tác phẩm điêu khắc Bumpload (1989), vô cùng giống với bìa album “Born This Way” của Lady Gaga. Trên bìa có một ảnh khỏa thân của ca sĩ này như một cá thể lai, với những cái chồi nhú ra từ mặt, từ vai, hệt như trong Bumpload của Orlan. Bạn chỉ việc so sánh chúng, đặt cạnh nhau, là thấy rõ ngay.

.

Tác phẩm thứ hai là Woman With Head (1996), được Lady Gaga dùng trong những giây đầu tiên của một video trong “Born This Way.” Trong video này, chúng ta thấy đầu của ca sĩ được nhô lên trên một bồn kiếng nhựa Plexiglas, vây quanh là những cái đầu bị chặt, giống như cái đầu trong tác phẩm Woman With Head của Orlan. Cũng một kiểu tóc cắt, cùng những mấu cấy trên trán (forehead implants), cùng kiểu trang điểm. Nhưng nhớ rằng chúng tôi không tấn công Lady Gaga vì đã copy vẻ ngoài của Orlan, đó thuộc vấn đề đạo đức rồi chứ không phải là vấn đề về luật. Chúng tôi kết tội Lady Gaga ở đây vì đã làm giả tác phẩm của Orlan, tức là, tái sản xuất những tác phẩm đó một cách bất hợp pháp. Mọi tác phẩm nghệ thuật nguyên bản đều có một “nghị trình” (protocol) chặt chẽ cho nó, theo đó tác phẩm có thể được sử dụng như thế nào. Đấy là một phần của luật sở hữu trí tuệ.

Trong video của Lady Gaga

Tác phẩm của Orlan

Bên các vị sẽ dẫn ra điều luật nào để kiện?

Điều L 335 2, theo đó: “bất kỳ sự sản xuất nào bất chấp luật và các điều khoản liên quan tới sở hữu của tác giả đều là làm giả, và mọi sự làm giả đều là phạm tội.”

Ông vừa nói đến hai tác phẩm cụ thể, nhưng cũng có nói đến sự ‘đạo” cái vũ trụ nghệ thuật của Orlan. Nghĩa là sao?

Lady Gaga không chỉ tái sản xuất tác phẩm của Orlan, mà còn lấy cảm hứng từ những ý niệm của Orlan. Toàn bộ cái vũ trụ của lai tạo (universe of hybridizations) mà Orlan làm ra đã bị Gaga copy lại trong album “Born This Way”, thí dụ việc tự sinh ra mình mà mọi người từng xem trong loạt ảnh “Orlan accouche d’elle-m’aime” (1964-66- Bạn nào biết tiếng Pháp dịch giùm, ở đây chơi chữ, có phải là “Orlan tự-ái-sinh? – nd). Cảm hứng này đã đi quá xa. Nhiều nhà báo đã nhận thấy điều đó khi album ra đời.

Vậy sao Orlan phải đợi lâu thế mới kiện Lady Gaga? Album ra đời từ 2011, hai năm trước rồi…

Orlan đã lưỡng lự một thời gian dài trước khi đưa ra quyết định này. Trước khi kiện ít lâu bà đã liên hệ với tôi. Quyết định đưa ra tòa một nhân vật nổi tiếng như Lady Gaga dĩ nhiên là một việc khó khăn. Orlan thực sự shock khi thấy Lady Gaga rút tỉa từ tác phẩm của bà quá thoải mái mà không hề xin phép. Thậm chí một cuộc điện thoại cũng không.

“Tạo hình” của Orlan

Lady Gaga và Orlan đã bao giờ nói chuyện với nhau chưa?

Tôi không nghe nói tới chuyện đó. Và Lady Gaga cũng chưa bao giờ nhắc đến tác phẩm của Orlan.

Mọi người hơi shock một chút trước số tiền quá lớn mà Orlan đòi được bồi thường.

(Trong chuyện này), chúng tôi không thể đòi hỏi một đồng euro mang tính biểu tượng. Tôi đã nghiên cứu và thấy, lợi nhuận của Lady Gaga từ album “Born This Way” là hơn 400 triệu USD.

Ý ông là trong thành công của Lady Gaga, cô ấy đã mắc nợ Orlan?

Đúng, cô ấy mắc nọ vì đã dùng vũ trụ/hệ thống nghệ thuật của Orlan. Đáng ra Lady Gaga nên mời Orlan cùng hợp tác, nhưng cô ấy phủ nhận nguồn cảm hứng này, chắc do cô ấy biết mình đã làm gì.

Orlan trong một triển lãm của bà

Lady Gaga phản ứng ra sao với vụ kiện?

Tôi chưa nghe nói gì từ cô ấy, hoặc từ luật sư của cô ấy, hoặc từ hãng thu của cô ấy là Universal Music France. Chúng tôi đang đợi.

Ông nghĩ bên ông có cơ thắng không?

Hiển nhiên rồi! Nếu không chúng tôi đã chẳng bao giờ nhận một vụ như thế này.

*

Bài liên quan:

– Nghệ sĩ Orlan kiện Lady Gaga đạo tác phẩm
– Họ đã sử dụng quyền lực phụ nữ như thế nào?

Chia sẻ:

Bài đã đăng

• Vicente Blanco Mosquera: vẽ chuyện gì mà vui thế? - . (21/03/2024)
• Gazan Fathi Ghaben: sinh trong lều và ra đi uất ức trong lều - Từ Hyperallergic (29/02/2024)
• Robert Ryman: trắng tự nhiên nên dừng rất đúng lúc - Từ The New York Times (09/01/2024)
• Daniel Lind-Ramos: nghệ thuật như một củ hành lộng lẫy - Soi dịch (28/08/2023)
• Tác phẩm bị ăn vì người xem bị đói - Pug dịch từ CNN (03/05/2023)
• Xóa hết graffiti trong đường hầm: kẻ ngỡ ngàng, người nhẹ nhõm - Soi tổng hợp và dịch (29/01/2023)
• Tsukioka Yoshitoshi (bài 4): Người tài máu me và sa đọa - Candid (02/08/2022)
• Artemisia Gentileschi (bài 3): Tài năng xuất chúng suýt bị lãng quên - Willow Wằn Wại (07/07/2022)
• Artemisia Gentileschi (bài 2): Cắt đầu Holofermes phải cần thêm cô hầu gái - Willow Wằn Wại (24/06/2022)
• Artemisia Gentileschi (bài 1): Vì sao lại vẽ Judith cắt đầu Holofermes? - Willow Wằn Wại (21/06/2022)

» Xem tiếp...