Gẫm & Bình

Gửi Nobita và các bạn: về con đường của New Form 27. 10. 14 - 4:42 pm

Nguyễn Anh Tuấn

.

Thái Nhật Minh, “Những cánh chim”, mica gương, gỗ, nhôm đúc, kích thước: Đa dạng, tùy thuộc vào không gian trưng bày, 2014

Cảm ơn bạn Nobita, và những bạn khác về những góp ý và trao đổi chân thành đối với dự án New Form. Là curator và người chịu trách nhiệm cho những ý tưởng nghệ thuật, cũng như những tác phẩm được trưng bày trong triển lãm tại manzi lần này, và Module 7 tháng 11 sắp tới, tôi xin có vài dòng trao đổi với mọi người như sau, mong làm rõ hơn về dự án và triển lãm lần này.

Về triển lãm & dự án New Form

– New Form bản chất là một dự án nghiên cứu-thể nghiệm về điêu khắc. Dự án New Form cơ bản có hai định hướng: một là nghiên cứu và thay đổi nguyên lý sáng tạo điêu khắc; hai là đưa điêu khắc kết nối tới các không gian sống của người Việt, hướng đến. Từ hai định hướng này dẫn đến hai kết quả: hình thành các cá nhân sáng tạo mới trong điêu khắc, và hình thành một kênh đưa nghệ thuật tiếp cận với xã hội.

Về định hướng một, chúng tôi phát triển những cách thức tạo hình theo nguyên lý mới, và điều đó được thể hiện trong công việc ở giai đoạn 1: những thử nghiệm về chất liệu, ánh sáng, về khả năng tương tác với không gian, hoặc tự tổ chức không gian. Giai đoạn 2 là đưa những tư duy sáng tạo điêu khắc mới của New Form vào những không gian thực tế, có tính đời sống và công cộng ở mức độ nhất định. Ở những giai đoạn sau, New Form sẽ xuất hiện ở những không gian công cộng đa dạng hơn, và với tính cá nhân đậm đặc hơn, tùy thuộc vào các điều kiện và khả năng của dự án.
 

Thái Nhật Minh, “Những cánh chim”, mica gương, gỗ, nhôm đúc, kích thước đa dạng tùy thuộc vào không gian trưng bày, 2014

– Về triển lãm, có thể nói rằng là bước cuối cùng trong mỗi một giai đoạn để giới thiệu công việc của giai đoạn đó theo định hướng. Triển lãm chỉ là một tiến trình trong toàn bộ dự án, một quá trình giới thiệu sản phẩm sau những thời gian tìm kiếm ý tưởng mới, trao đổi, phát triển và hiện thực hóa ý tưởng bằng ngôn ngữ điêu khắc. Yếu tố thể nghiệm luôn có, và tác phẩm chưa hẳn hoàn thiện, nói đúng hơn chưa hẳn “vừa vặn” vào không gian-ngữ cảnh mà nó được chọn và đặt vào đó. Chưa nói đến việc theo đuổi và đưa ra những hình thức thị giác mới, việc tính toán sự hiện diện của tác phẩm còn phải cân nhắc đến những yếu tố “ngoại vi” như tác phẩm không phải nằm trong không gian “tĩnh” kiểu gallery, phòng trưng bày, bảo tàng hay một không gian chuyên biệt cho nghệ thuật, mà là một không gian có tính sinh hoạt, mở. Không gian đó chịu nhiều tác động của ánh sáng (ngày và đêm, tự nhiên và nhân tạo), tiếng động, không khí và thời tiết, con người (nhiều lứa tuổi, tầng lớp và nhận thức)…
 

Phạm Thái Bình, “Sự dịch chuyển thích ứng”, sắt hàn, xốp, đèn LED, kích thước đa dạng tùy thuộc vào không gian trưng bày, 2014

Vẫn biết nghệ sỹ khi sáng tạo cần phải đặt chủ quan của mình lên trên ngoại cảnh, tuy nhiên, tính thử nghiệm và thiếu hoàn thiện vẫn hiện diện, khi nghệ sỹ chưa nhiều kinh nghiệm trong xử lý tác phẩm ở những không gian công cộng; khi tác phẩm – không chỉ tồn tại nhất thời như những sắp đặt – mà hướng tới việc tồn tại với thời gian dài, có sự liên lạc và hòa nhập vào khung cảnh kiến trúc.

Những đánh giá về sự “nhạt nhẽo”, thiếu truyền cảm, cứng nhắc của không gian bày hay những tác phẩm của nghệ sỹ là “vật phẩm trang trí”… đó là nhận định cá nhân của bạn, tôi không bình luận, bởi nghệ thuật diễn ra ở không gian công cộng khác nhiều so với nghệ thuật trong không gian chuyên biệt (bảo tàng, gallery, phòng triển lãm), hoặc được phép can thiệp nhiều về không gian theo tính chất của mỗi dự án hay triển lãm.

Trong giai đoạn 2 với định hướng đưa nghệ thuật vào những không gian công cộng, không ảnh hưởng tới công năng sử dụng của không gian đó, chúng tôi đều nhận thức đánh giá về hình thức này sẽ rất nhiều chiều. Những người xem trong giới nghệ thuật phần lớn đánh giá cao sáng tác của Thái Nhật Minh, hay của Khổng Đỗ Tuyền, trong khi giới kiến trúc và các bạn trẻ lại thích trưng bày của Phạm Thái Bình hay những người bình thường, một số người nước ngoài lại thú vị với sáng tác của Hoàng Mai Thiệp… Tôi không có ý bao biện về điều này, mà chỉ phản ánh một ý rằng khi đưa nghệ thuật ra không gian có tính công cộng, cái nhìn của công chúng cũng vô cùng nhiều chiều và đa dạng, và chỉ là khập khiễng khi đưa ra một định mức chuẩn nào để đánh giá điều đó.
 

Thái Nhật Minh, “Những cánh chim”, mica gương, gỗ, nhôm đúc, kích thước đa dạng tùy thuộc vào không gian trưng bày, 2014

Và ở trong sự đa chiều như vậy, nghệ sỹ lại cần phải đặt cảm quan cá nhân mình lên cao nhất để vượt qua khỏi những nhận thức như vậy, và càng nhận ra rõ hơn mình định làm gì, mình hướng đến cái gì. Ở tư duy ấy, với công việc đã được trưng bày, sẽ quyết định anh ta nhận lại được điều gì từ từ kinh nghiệm và phản biện tự thân lẫn từ bên ngoài. Cách đặt vấn đề của mỗi nghệ sỹ trong triển lãm sẽ quyết định hướng đi của họ và nhận thức ngược lại từ tác phẩm và khán giả, theo sự nông-sâu của mỗi tác phẩm, theo khả năng dấn thân và dũng cảm của từng người.

Nói vậy cũng không phải sự thiếu trách nhiệm của curator, khi để tác phẩm và nghệ sỹ “muốn ra sao thì mặc nó”, sự vận hành của mỗi dự án có tính đặc thù khác nhau, và vai trò curator trong đó cũng khác nhau. Đối với New Form, curator đưa ra định hướng và cùng nghệ sỹ xây dựng ý tưởng đến tác phẩm. Còn lại là sự tự chứng minh mình của mỗi tác phẩm trước công chúng, và những va đập, phản hồi, yếu kém, “thất bại” đều đem lại nhận thức và phản biện cho nghệ sỹ. Điều này cũng nằm trong dự định và là một phần của dự án khi những phản biện đóng góp vào nhận thức của nghệ sỹ và sáng tác, chuyển biến và khả năng hoàn thiện tự thân của nghệ sỹ.

Sự thiếu hụt của mỗi tác phẩm hay tổng thể triển lãm là điều không tránh khỏi. Bản thân những thiếu sót, yếu kém đều có mặt tích cực, bởi nếu không trưng bày tác phẩm và tương tác, đến bao giờ nghệ sỹ mới có cơ hội để tự hoàn thiện và phát triển bản thân mình? Những trao đổi, thảo luận sẽ chỉ là phù phiếm khi chưa thực sự bắt tay vào công việc. Đây cũng phản ánh một điểm yếu lớn và cố hữu của nghệ sỹ Việt Nam khi sáng tạo thiên nhiều về thao tác, và yếu trong tư duy lập luận logic, tự phản biện, nghiên cứu và phát triển trước khi hiện thực hóa ý tưởng thành tác phẩm. Thói quen cố hữu đó không nằm ở một vài cá nhân, một vài nhóm, mà ở cả một nền nghệ thuật.
 

Khổng Đỗ Tuyền, “Kén”, sắt hàn, dây inox, đèn LED, kích thước đa dạng tùy thuộc vào không gian trưng bày, 2014

Nói thêm về mục đích của dự án, bên cạnh việc theo đuổi những ý tưởng sáng tạo mới về điêu khắc, chúng tôi quan niệm rằng, New Form không phải là việc sáng tác và cố gắng sáng tạo ra những tác phẩm thị giác đẹp mắt, mà là sự thay đổi ý thức và tư duy sáng tác, thói quen thị giác và thẩm mỹ, để từ đó hình thành nên những cá nhân điêu khắc vượt qua khỏi mặt bằng sáng tạo-nhận thức của điêu khắc hiện tại. Sự thay đổi đó phải là tự thân của mỗi nghệ sỹ qua những công việc: suy nghĩ, thể nghiệm, triển lãm, trao đổi… để dần làm mới và hoàn thiện bản thân. Nghệ thuật là một quá trình nhận thức, không thể có sự đột phát khi không có những nền tảng nhất định, có sự trải nghiệm bản thân, tiêu hóa những tư duy mới và biến nó thành năng lực của riêng mình. Từ những định hướng cơ bản của dự án, chúng tôi nhằm tạo ra những không gian và cơ hội để nghệ sỹ có thể thực hành và thể nghiệm những gì mới mẻ, từ đó phát triển nghề nghiệp và bản thân thành những cá nhân độc lập. Những nhân tố này (nếu hình thành được) góp phần động viên, thay đổi và thúc đẩy sự thay đổi của các cá nhân khác, và có một sự tác động nào đó đến sự vận chuyển của điêu khắc nói chung.
 

Khổng Đỗ Tuyền, “Kén”, sắt hàn, dây inox, đèn LED, kích thước đa dạng tùy thuộc vào không gian trưng bày, 2014

PS: Cảm ơn sự góp ý của Nobita về công việc curatorial của tôi. Bạn nói không sai, và thực chất khi bắt đầu dự án, tôi cũng cố gắng đi theo hướng đó. Tuy nhiên, như đã nói, việc vận dụng quá nhiều lý thuyết vào đời sống sáng tạo ở Việt Nam là thiếu thực tế, bởi nghệ sỹ ta chưa nhiều người có thói quen tư duy trừu tượng và phát triển ý tưởng độc lập để hình thành hệ tư tưởng-tư duy-lý luận của riêng mình. Lý thuyết mới khi áp dụng cần phải chậm, phân nhỏ và kết hợp trực tiếp với những thể nghiệm thực tế. Và tính thể nghiệm ở đây bao gồm cả việc trưng bày và giới thiệu tác phẩm, để nghệ sỹ và tác phẩm va đập trực quan với đời sống thực tại, để tạo ra hiệu ứng hai chiều. Sự tiến bộ, thay đổi hay chuyển biến ngõ hầu đến từ cả hai phía, khi đều có ý tiếp nhận, hoặc chỉ một phía, hoặc không phía nào, thậm chí hiệu quả âm.

Tất nhiên khi xây dựng dự án, việc hoạch định mục đích, hướng đi và lộ trình là có. Sự biến chuyển qua những giai đoạn là không tránh khỏi, khi nghệ thuật không thể là những hằng số, nhưng định hướng chung của dự án vẫn được giữ vững. Những phản biện của bạn là yếu tố tốt để chúng tôi tự đánh giá và nhìn nhận lại mình về dự án, hướng đi và hiệu quả của nó. Cảm ơn bạn đã trao đổi thẳng thắn.

Về Art Talk của New Form trong giai đoạn 2, do chúng tôi sẽ tổ chức hai triển lãm tại hai địa điểm khác nhau trong tháng 10 và 11, vì vậy, buổi Tọa đàm sẽ diễn ra trong thời gian triển lãm thứ hai. Lúc đó mong các bạn cùng đến để chúng ta trao đổi thẳng thắn về những vấn đề khác. Chúng tôi sẽ trình bày rõ hơn về quy mô và phương thức tổ chức, vận hành dự án, lịch sử phát triển… như bạn nói. Sự đóng góp trực tiếp và khách quan của người xem cho nghệ sỹ và curator sẽ trực quan và bổ ích hơn những góp ý vô danh/ẩn danh. Các bạn muốn người khác tiến bộ, thì cũng nên bắt đầu từ bản thân mình, một điều nhỏ như thay đổi thói quen viết comment bằng nick ảo. Thân mến!

*

Đây là cmt cho bài “Gửi các anh New Form 2: Đừng để trở thành Old Form“. Soi xin đưa lên thành bài để dễ thảo luận. Tên bài do Soi đặt.

Chia sẻ:

Bài đã đăng

• Ballet Kẹp Hạt Dẻ: Giáng Sinh mới có, năm nào cũng phải xem - Willow Wằn Wại (20/12/2023)
• HỎA MÙ NFT VIỆT: lạm thuật ngữ, lạm danh xưng, lạm định giá - Ace Le (15/08/2021)
• Điệu nhảy chết người (phần 2):
  Múa bụng mỗi người một phách - Willow Wằn Wại (11/08/2021)
• “XEM ĐÊM” để thấy những điều không thấy được trong ánh sáng ban ngày - Phó Đức Tùng (15/07/2020)
• Về SKETCH phác thảo, SKETCH ký họa, và SKETCH+ - Hải Kiên (13/06/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 5: Đám cưới - lui lược dịch từ trang của Sotheby’s (21/02/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 4: Buổi triển lãm ở New York - lui lược dịch từ trang của Sotheby’s (28/01/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 3: Buổi diễn tại Luân Đôn - Lui dịch từ Sotheby’s (10/01/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 2: Mổ tử thi trong trường Y - Soi lược dịch từ trang của Sotheby's (04/01/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 1: Young Sen rời quê - Soi lược dịch từ trang của Sotheby's (26/12/2019)

» Xem tiếp...