Gẫm & Bình

Gửi Kit & Kat: Không chỉ “nhõn một cái đạp” 27. 05. 12 - 3:06 pm

Phạm Quang Hiếu

SOI: Đây là cmt của tác giả Phạm Quang Hiếu cho bài Xem Pháp Giới: Khi không muốn người ta hiểu…. Soi xin đưa lên thành bài. Tên bài do Soi đặt. Cảm ơn anh Phạm Quang Hiếu nhiều.

 


 Chào Kit & Kat, tôi là Phạm Quang Hiếu. Trước tiên, tôi phải cảm ơn bạn vì đã giúp tôi có dịp được giải thích về tác phẩm và ý niệm Pháp Giới. Thú thật, tôi đã rất muốn được viết một cách dễ hiểu nhất trong bản giới thiệu. Nhưng ngặt vì sự giới hạn của bản giới thiệu, theo CDEF thì chỉ nên viết một trang, nên không thể làm cho dễ hiểu những ý niệm mà tự thân chúng đã khó hiểu.

 Bạn đã viết: “Một kẻ ú ớ chỉ tra trên Wikipedia thôi cũng đã biết đại khái như thế, về quan niệm “nhất thể” của phái Hoa Nghiêm, nhưng Phạm Quang Hiếu, tự coi là người hiểu Phật giáo, vẫn đặt lại câu hỏi… thừa: ‘Bản chất thật của các sự vật, hiện tượng là gì?… Liệu đằng sau, hay ở bên trong những đám mây đa sắc của hiện tượng có tồn tại một sự thật chung nào không? Hay chẳng có sự thật nào cả?’ Làm mất cả công kinh Hoa Nghiêm giảng giải!”

Tôi xin trả lời: Có lẽ, bạn cũng hơi “ú ớ” thật (đừng giận nhé, hì hì!) khi nhầm lẫn giữa nhân và quả, giữa tiền đề và kết luận, giữa câu hỏi và câu trả lời. Câu hỏi mà tôi nêu trong bài giới thiệu là tiền đề, là bước khởi đầu, là sự thắc mắc đến ám ảnh để từ đó người ta khởi hành kiếm tìm chân lý. Còn kinh Hoa Nghiêm nói chung và phẩm Nhập Pháp Giới nói riêng được sáng tạo bởi một người đã giác ngộ, đã tìm được câu trả lời. Bạn nhầm vì coi tiền đề là kết luận và ngược lại nên mới cho câu hỏi ấy là “thừa”! Chẳng lẽ vì tôi viết câu hỏi ấy ở dưới trích đoạn kinh mà làm cho bạn nhầm chăng? Xin giải thích luôn là vì khái niệm “Pháp Giới” không phải là một khái niệm quen thuộc trong đời sống xã hội hiện thời nên tôi phải đưa đoạn trích dẫn lên trước, sau đó mới nêu cái thắc mắc đã dẫn tôi đến với Đạo Phật.

***

Bạn viết  “Và để khoét được cái lỗ đó, Phạm Quang Hiếu chọn luôn lối ‘đi tắt đón đầu’: không cần tu tập nhiều, không cần một Bồ tát Di Lặc nào, chỉ cần suy luận và tưởng tượng, mời các bạn đến studio uống rượu, ăn hoa quả, và xem… Pháp giới.

Bạn không nên nói về một người mà bạn chưa biết như thế. Vả lại, nếu cần phải công kích thì chỉ nên công kích tác phẩm nếu nó dở, không nên công kích cá nhân. Nhất là khi bạn chưa biết một chút gì về người đó.

***

Bạn đã viết: “Những màn hình kia nào có khác gì mấy những thứ hàng ngày ta vẫn hay gặp trong các siêu thị điện máy, nơi có gian hàng bán màn hình. Cũng một dãy những màn hình đặt liền nhau như thế, cùng phát một chương trình”.

 

Tôi xin trả lời: Có khác với các siêu thị điện máy đấy ạ! Ở chỗ: Dãy màn hình ở các siêu thị cũng được kết nối với nhau và cùng nối nới một đầu DVD. Kết quả của nó là một loạt hình ảnh tương tự nhau xuất hiện ở mỗi tivi. Tương tự như vậy, khi quay trực tiếp cảnh sân khấu, camera của đoàn làm phim cũng luôn được kết nối với một hay nhiều màn hình. Kết quả quay được từ camera sẽ phát trực tiếp lên một hay nhiều màn hình ấy.

 

Còn ở tác phẩm Pháp Giới, camera và dàn tivi cũng được kết nối với nhau, nhưng chúng được đặt quay mặt vào nhau. Vì thế, hình ảnh mà camera thu được chính là cái mà nó đang phát ra. Và bởi sự thu và phát của camera liên tục và đồng thời nên mỗi vòng thu phát nó lại tạo thêm một hình ảnh đồng dạng với hình ảnh đã có tạo nên sự trùng điệp của hình ảnh ở mỗi tivi (chứ không phải chỉ do tổng số tivi cộng lại). Như thế, trong một tivi lại có những tivi khác. Trong mỗi tivi trong tivi lại có những tivi khác nữa. Và ngọn nến xuất hiện ở tất cả những tivi, dù là tivi thật hay hình ảnh tivi trong tivi.

.

 

Có lẽ bạn đã không xem xét kỹ tác phẩm cũng như trích đoạn kinh trong bản giới thiệu nên không nhận thấy sự tương đồng giữa tác phẩm và ý niệm của kinh. Đồng thời lại cho rằng nó giống như hình ảnh ở siêu thị điện máy. Sự khác nhau căn bản giữa tác phẩm với siêu thị điện máy cũng tương tự như sự khác nhau giữa nhìn ra ngoài với nhìn vào trong. Để rõ hơn về sự khác nhau này, các bạn có thể tham khảo thêm tại:

link này
link này… 
và link này

Hãy thử tưởng tượng camera chính là tâm trí của bạn, ngọn nến là một vấn đề bất kỳ, dàn tivi phản ảnh cái mà bạn thấy. Khi tâm trí tương tác với vấn đề, tùy góc độ nhìn mà ta nhận được những hình ảnh (kết quả) khác nhau. Nếu không mải theo đuổi một kết quả nào đó (do góc nhìn của ta sinh ra) ta sẽ nhận thấy mỗi một vấn đề đều có vô số góc độ khác nhau. Và không có hình ảnh nào là tuyệt đối đúng, tuyệt đối bất biến. Thực chất, dù nhìn theo cách nào thì kết quả của cái nhìn ấy cũng chính là một ảo tưởng được sinh ra do sự tương tác giữa cấu tạo vật chất của cơ thể người, kinh nghiệm của tâm trí và các đối tượng trong đời sống, tự nhiên.

Dàn tivi và camera quay mặt vào nhau cũng tương tự như một cái nhìn quán chiếu vào nội tâm của chính mình. Sự tương tác của chúng cũng giống như sự tương tác của ta và cái thấy của mình. Trong những khoảng lặng của đời sống, khi không còn bị trôi lăn theo những ảo ảnh do chính mình tạo nên, người tự quán tâm mình sẽ nhận thấy rằng: Mỗi một vấn đề (do đời sống tạo ra) đều không tự có. Chúng được sinh ra do sự tương tác (đã nói ở trên) và được đánh giá dựa theo tương quan. Bất kỳ sự vật, hiện tượng nào đều không hề có một bản chất tuyệt đối. Chúng được nhận dạng là thế này hay là thế kia tùy thuộc nhu cầu, quan điểm, sở thích…của con người. Có thể nói mọi sự vật hiện tượng, đạo Phật gọi là “pháp”, đều trống rỗng, không có bản chất, không có tự tính.

Tiến sâu hơn một chút nữa, trong chiêm nghiệm và tự quán, ta sẽ biết rằng: chính vì không có bản chất, bản thể tuyệt đối, nên mỗi “pháp” hiển hiện bằng vô số hình thức khác nhau. Mỗi “pháp” đều vô tận. Trong mỗi “pháp” đều tồn tại vô số những “pháp” khác. Nhưng sự vô tận của chúng không phải là tự có mà do sự tương tác liên tục và đồng thời thu-phát của “cái thấy” và “cái được thấy”, cũng như sự xoay đảo của các cách nhìn, góc nhìn.

Như thế, cặp bài trùng “vô tận” và “trống rỗng” là những ý niệm đứng ngay trên ranh giới của cái có thể nói được và cái bất khả diễn ngôn. Cho nên, thưa bạn, tôi chỉ có thể “dừng được đúng ở đó”.

Tác giả Phạm Quang Hiếu

***

Bạn viết “… anh đã dùng lý thuyết Phật giáo để tô điểm cho mình. Thời nay, ai mà chẳng hoảng sợ trước tôn giáo, nhất là trước từ ngữ tôn giáo!” Câu này hơi buồn cười! Chẳng ai lại dùng Phật giáo tô điểm cho mình bao giờ (nếu muốn tô điểm thì phải dùng chủ đề “hot” một tý chứ, nhỉ?) và tại sao lại “hoảng sợ” trước tôn giáo?

Còn về việc có làm cho người xem hiểu được hay không, hiểu được đến đâu… thì bạn ạ, ngay chính Phật Như Lai khi còn tại thế cũng như những đệ tử xuất sắc nhất trong suốt hai nghìn năm trăm năm tồn tại của Phật Giáo cũng không thể làm cho tất cả mọi người hiểu được, nói gì đến tôi, một người thường, một học trò nhỏ của chư Phật! Vả lại, đối với những vấn đề vượt quá khả năng của ngôn ngữ, không dùng suy luận để hiểu được thì cái cách mà bạn tra Wikipedia để nắm thông tin về “Pháp Giới”, kinh “Hoa Nghiêm” và “Đạo Phật” liệu có ăn thua gì không? Có làm cho bạn hiểu thật không?

***

Một lần nữa xin cảm ơn bạn đã cho tôi có dịp giãi bày! Mong bạn đừng giận nếu tôi có gì không phải! Hy vọng, sau cmt này, bạn sẽ nhận thấy tác phẩm không chỉ  “nhõn một cái “đạp”.

 

*

Bài liên quan:

– 22. 5: Tò mò quá video PHÁP GIỚI
– Xem Pháp Giới: Khi không muốn người ta hiểu…

– Gửi Kit & Kat: Không chỉ “nhõn một cái đạp”

 

 

Ý kiến - Thảo luận

9:46 Tuesday,29.5.2012 Đăng bởi:  Phạm Quang Hiếu
Gửi Soi. Cảm ơn Soi! Thân!
...xem tiếp
9:46 Tuesday,29.5.2012 Đăng bởi:  Phạm Quang Hiếu
Gửi Soi. Cảm ơn Soi! Thân! 
9:36 Tuesday,29.5.2012 Đăng bởi:  Phạm Quang Hiếu
Gửi Kit!

1."Nếu bạn nêu câu hỏi: "Bản chất thật của các sự vật, hiện tượng là gì?… Liệu đằng sau, hay ở bên trong những đám mây đa sắc của hiện tượng có tồn tại một sự thật chung nào không? Hay chẳng có sự thật nào cả?" như một câu hỏi, thì rõ ràng, bạn đọc câu trả lời của Hoa Nghiêm rồi mà vẫn không hiểu câu trả lời ấy."

Ối giời! Tôi cũng
...xem tiếp
9:36 Tuesday,29.5.2012 Đăng bởi:  Phạm Quang Hiếu
Gửi Kit!

1."Nếu bạn nêu câu hỏi: "Bản chất thật của các sự vật, hiện tượng là gì?… Liệu đằng sau, hay ở bên trong những đám mây đa sắc của hiện tượng có tồn tại một sự thật chung nào không? Hay chẳng có sự thật nào cả?" như một câu hỏi, thì rõ ràng, bạn đọc câu trả lời của Hoa Nghiêm rồi mà vẫn không hiểu câu trả lời ấy."

Ối giời! Tôi cũng không hiểu vì sao bạn lại cho rằng khi người ta viết câu hỏi trong cùng một văn bản với câu trả lời thì có nghĩa là người ta không hiểu câu trả lời ấy? Xin thưa với bạn rằng: Câu hỏi ấy đã ám ảnh tôi từ...20 năm trước!!! Khi tôi viết câu hỏi ấy trong bản giới thiệu, như là một sự dẫn nhập, vừa nêu (một phần) cái nguyên nhân dẫn tôi đến sự sáng tạo tác phẩm, vừa là một sự gợi ý cho người xem về những ý niệm tiềm ẩn trong tác phẩm.

Theo bạn thì với một nửa trang A4 (nửa trang còn lại là đoạn trích kinh), có cách nào để làm tốt hơn không? Thiết nghĩ, dù xem hay đọc cái gì, không chỉ là nghệ thuật, thì cũng nên đọc và xem xét một cách kỹ lưỡng trước khi phát biểu. Bất cứ một đoạn văn hay hình ảnh nào, chỉ cần người tạo ra nó không phải là kẻ nông cạn, cũng luôn tiềm ẩn những tầng nghĩa khác nhau. Trong một văn bản ngắn, sự dồn nén về mặt lượng buộc người viết phải lựa chọn những phương án khác nhau. Tôi hài lòng với lựa chọn của mình khi chỉ trong một câu vừa nêu được lý do của mình, vừa gợi ý được cho người xem.

2. "Bạn nêu câu hỏi ấy như một tiền đề, rồi tác phẩm là một lời giải đáp. Thì thưa bạn, xem tác phẩm của bạn, nếu không được bạn giải thích hôm nay thì sẽ chẳng ai hiểu gì cả. Thế có phải là "lòe" người khác không? "

Một tác phẩm nghệ thuật thị giác là một hiện hữu bằng hình ảnh, vật thể. Nó tương tác với người xem trước tiên là qua đường thị giác, đòi hỏi người xem "cảm nhận" trước, "hiểu" sau (ngoại trừ vài trường hợp cá biệt). Với một nghệ phẩm gọi là "đương đại", thường thì sẽ có những văn bản giải thích bằng ngôn ngữ đi kèm. Tuy nhiên, bạn không thấy là có những tác phẩm được giải thích quá nhiều, quá đầy đủ lại làm mất đi cái hứng thú khám phá nơi người xem?

Với "Pháp Giới", sự giải thích đương nhiên cần thiết. Nhưng, với một vấn đề mà ngay cái khái niệm thôi cũng đã khá xa lạ với nhiều người thì, theo bạn, tôi nên giải thích những ý niệm sâu xa của nó hay là chỉ đơn giản giới thiệu khái niệm đồng thời gợi ý về những ý niệm tiềm ẩn, trong một trang A4?

Ngoài ra, trong triển lãm, cũng có khá nhiều câu hỏi của người xem (về chủ đề, về cấu trúc tác phẩm...) và tôi luôn cố gắng giải thích một cách dễ hiểu nhất có thể. Chắc bạn không nằm trong số những người trực tiếp hỏi tôi.

3. " Nếu bất khả diễn ngôn, cớ sao lại viết một bài giải thích dài đến vậy hả bạn? :-)"

Thưa với bạn rằng, cái mà tôi có thể giải thích được, cái mà chúng ta có thể thảo luận được, cái mà bạn có thể hiểu được, vẫn nằm trong phạm vi của "cái vẫn còn nói được". Vượt qua ranh giới để cảm nghiệm được "cái bất khả diễn ngôn" đòi hỏi một sự tự lực, chiêm ngiệm, tự quán và thiền định.

4. " ...chứ không phải làm những thứ cho mọi người thấy là BẠN hiểu, còn người ta hiểu hay không thì mặc (đúng như bạn nói ở cuối lời giới thiệu CDEF nhé)."

Nguyên văn câu của tôi " Dĩ nhiên, ai dòm thấy cái gì không phải là điều mà tôi có thể tiên lượng!".

Đâu có bỏ mặc, chỉ là không thể dự đoán thôi. Đó là một lời nói trung thực. Bởi, mỗi tác phẩm, dù thế nào đi chăng nữa, vẫn hiện diện bằng nhiều hình ảnh khác nhau nơi mỗi người xem. Đi xem một triển lãm, ra về, mỗi người xem đã tự sáng tạo một tác phẩm trong tinh thần mình. Và bạn sẽ không thể biết được cái tác phẩm ấy như thế nào, trừ khi họ nói ra.

Tôi không biết đích xác những "Pháp Giới" nhân bản (một cách tự nhiên) trong lòng mỗi người xem như thế nào. Nhưng tôi biết chắc những "Pháp Giới" ấy khác nhau và sự nhân bản của nó là vô tận, hệt như mọi sự trên đời!

Thân! 

(Đề nghị gõ chữ tiếng Việt có dấu và không viết tắt)

Mỹ học vị quan hệ (phần 2)

Nicolas Bourriaud - Như Huy dịch

Tìm kiếm

Tiêu đề
Nội dung
Tác giả