Soi học

Nguyên bản “Dụ ngôn về cái hang” – phần 2 02. 12. 12 - 5:35 am

Hoàng Lan dịch

 SOI: Bạn nào đang theo dõi loạt bài của Phó Đức Tùng thì đừng bỏ qua những bài này nhé.

Cảnh trong một vở kịch về cái hang của Platon – Ảnh: Paolairun

(tiếp theo)

Socrates: Và giờ hãy nhìn lại lần nữa, chứng kiến chuyện gì sẽ tự nhiên diễn ra tiếp nếu các tù nhân được thả và thôi không bị trừng phạt vì những lỗi lầm của mình. Đầu tiên, khi bất cứ ai trong số họ được giải phóng và bất thình lình bị thôi thúc phải đứng lên, ngoái cổ lại, và đi tới, nhìn về phía ánh sáng, anh ta sẽ phải chịu những cơn đau buốt; ánh sáng chói lóa sẽ làm anh ta khốn khổ, và anh ta sẽ không thể thấy thực tại của cái thứ mà hồi còn ở trạng thái cũ, anh đã thấy lúc nhìn những cái bóng; và rồi anh ta tưởng tượng có ai đó đang nói với anh, rằng những gì anh thấy trước đây chỉ là ảo ảnh, nhưng lúc này, khi đến gần hơn với hiện tồn, và mắt anh hướng đến một tồn tại cũng thực hơn, anh đã có một cái nhìn rõ hơn, – câu trả lời của anh ta sẽ là gì?

Và anh (Glaucon) có thể tưởng tượng xa thêm nữa: kẻ hướng dẫn cho người này chỉ vào các vật khi chúng lướt qua và yêu cầu anh ta gọi tên chúng, – Liệu anh ta không bị bối rối chứ? Liệu anh ta có không tưởng tượng rằng những cái bóng mình thấy trước kia là thực hơn những vật đang bày trước mặt bây giờ?

Glaucon: Thật hơn nhiều.

Socrates: Và nếu anh ta bị thôi thúc phải nhìn thẳng vào ánh sáng, liệu mắt của anh ta có bị đau, khiến anh ta phải quay mặt đi để chỉ thâu nhận những vật thuộc ảo tưởng mà mắt anh ta có thể thấy, cái ảo tưởng mà anh sẽ cho rằng thuộc một thực tại còn rõ ràng hơn những thứ người ta đang cho anh xem lúc này?

Glaucon: Đúng, giờ thì anh ta như vậy.

Socrates: Và giả định một lần nữa, rằng anh ta miễn cưỡng lết lên một con đường dốc ngược và gồ ghề, bám chắc cho đến lúc buộc phải diện kiến mặt trời, anh ta sẽ đau chứ? khó chịu chứ? Khi tiếp cận ánh sáng, mắt anh ta sẽ lóa, và anh ta sẽ không thể thấy bất kỳ cái gì mà giờ đây được gọi là thực tại.

Glaucon: Trong một lúc là hoàn toàn không – Glaucon nói.

Socrates: Anh ta đòi hỏi phải quen dần với khung cảnh của thế giới bên trên. Và thoạt tiên anh ta sẽ dễ thấy những cái bóng nhất, kế là hình phản chiếu của con người và những vật khác trong nước, rồi mới đến bản thân các vật; xong anh ta sẽ nhìn chằm chằm vào ánh sáng của mặt trăng, của các vì sao, và thiên đường dát vàng dát bạc, và hẳn anh ta sẽ thấy bầu trời và những vì sao vào buổi đêm dễ hơn là ngắm mặt trời và ánh sáng của mặt trời vào ban ngày?

Glaucon: Chắc chắn rồi.

Socrates: Cuối cùng hết, anh ta sẽ có thể nhìn thấy mặt trời, và không chỉ hình phản chiếu của mình trong nước, mà anh sẽ thấy mình tại một nơi xứng hợp với anh, chứ không phải một nơi nào khác; và anh ta sẽ tự ngẫm về bản thân như anh ta, là anh ta.

Glaucon: Chắn chắn thế.

Triển lãm “Cái gương của Platon” – Mischa Kuball, 2011, dựa trên dụ ngôn cái hang.

Socrates: Rồi anh ta bắt đầu tiến tới lập luận rằng chính anh ta đã tạo ra mùa màng và năm tháng, là người bảo hộ của tất cả những thứ thuộc về cái thế giới có thể nhìn thấy đây, và theo cách nào đó, là nguyên nhân của mọi vật mà anh ta và bè bạn của anh ta từng quen nhìn?

Glaucon: Rõ rồi – Glaucon nói – anh ta sẽ thấy mặt trời trước tiên, rồi mới lý sự về bản thân.

Socrates: Và khi nhớ lại nơi ở cũ của mình, và thứ thông thái của cái hang cũng như của các bạn tù, liệu anh (Glaucon) có cho rằng anh ta sẽ tự khen ngợi mình về sự thay đổi này, và thương hại những thứ kia?

Glaucon: Chắn chắn anh ta sẽ thế.

Socrates: Và nếu trong đám họ vẫn có thói quen suy tôn những ai nhanh nhẹn nhất trong việc quan sát những cái bóng lướt qua lại, trong việc bình xem cái bóng nào tới trước, bóng nào theo sau, bóng nào đi cùng nhau, và đó sẽ là người giỏi nhất, có thể rút ra các kết luận về tương lai; Anh (Glaucon) có nghĩ rằng anh ta có còn quan tâm tới các danh hiệu cũng như vinh quang đó, hoặc ghen tị với những ai đang sở hữu chúng? Liệu anh ta có nói theo Homer

Thà làm một đầy tớ nghèo của một ông chủ nghèo

và chịu đựng mọi thứ, còn hơn là suy nghĩ như đám bạn tù nghĩ và sống, theo cung cách họ?

Glaucon: Vâng – Glaucon nói – tôi nghĩ rằng anh ta thà phải chịu đựng bất kì chuyện gì còn hơn là nuôi dưỡng những quan niệm sai và sống theo cung cách khốn khổ này.

“Cái gương của Platon” 2011, tác phẩm sắp đặt tương tác của Mischa Kuball

*

[Socrates] And now look again, and see what will naturally follow if the prisoners are released and disabused of their error. At first, when any of them is liberated and compelled suddenly to stand up and turn his neck round and walk and look towards the light, he will suffer sharp pains; the glare will distress him, and he will be unable to see the realities of which in his former state he had seen the shadows; and then conceive some one saying to him, that what he saw before was an illusion, but that now, when he is approaching nearer to being and his eye is turned towards more real existence, he has a clearer vision, -what will be his reply? And you may further imagine that his instructor is pointing to the objects as they pass and requiring him to name them, -will he not be perplexed? Will he not fancy that the shadows which he formerly saw are truer than the objects which are now shown to him?

[Glaucon] Far truer.

[Socrates] And if he is compelled to look straight at the light, will he not have a pain in his eyes which will make him turn away to take and take in the objects of vision which he can see, and which he will conceive to be in reality clearer than the things which are now being shown to him?

[Glaucon] True, he now.

[Socrates] And suppose once more, that he is reluctantly dragged up a steep and rugged ascent, and held fast until he ‘s forced into the presence of the sun himself, is he not likely to be pained and irritated? When he approaches the light his eyes will be dazzled, and he will not be able to see anything at all of what are now called realities.

[Glaucon] Not all in a moment, he said.

[Socrates] He will require to grow accustomed to the sight of the upper world. And first he will see the shadows best, next the reflections of men and other objects in the water, and then the objects themselves; then he will gaze upon the light of the moon and the stars and the spangled heaven; and he will see the sky and the stars by night better than the sun or the light of the sun by day?

[Glaucon] Certainly.

[Socrates] Last of he will be able to see the sun, and not mere reflections of him in the water, but he will see him in his own proper place, and not in another; and he will contemplate him as he is.

[Glaucon] Certainly.

[Socrates] He will then proceed to argue that this is he who gives the season and the years, and is the guardian of all that is in the visible world, and in a certain way the cause of all things which he and his fellows have been accustomed to behold?

[Glaucon] Clearly, he said, he would first see the sun and then reason about him.

[Socrates] And when he remembered his old habitation, and the wisdom of the cave and his fellow-prisoners, do you not suppose that he would felicitate himself on the change, and pity them?

[Glaucon] Certainly, he would.

[Socrates] And if they were in the habit of conferring honors among themselves on those who were quickest to observe the passing shadows and to remark which of them went before, and which followed after, and which were together; and who were therefore best able to draw conclusions as to the future, do you think that he would care for such honors and glories, or envy the possessors of them? Would he not say with Homer,

Better to be the poor servant of a poor master,

and to endure anything, rather than think as they do and live after their manner?

[Glaucon] Yes, he said, I think that he would rather suffer anything than entertain these false notions and live in this miserable manner.

*

Bài liên quan:

– Bạn chọn lối nào: Không còn hình nữa là trừu tượng? Chắt được tinh chất là trừu tượng?
– Bài 1: Trong hang động của Platon 
– Nguyên bản “Dụ ngôn về cái hang”, phần 1 
– Bài 2: Khái niệm “đẹp” của Platon 
– Nguyên bản “Dụ ngôn về cái hang” – phần 2 
– Bài 3 – Các khái niệm quan trọng của Platon: Idea, Form và Illusion 
– Bài 4: Theo Platon, trừu tượng là gì?

Chia sẻ:

Bài đã đăng

• Không màng yêu ghét với tỏi confit - Pha Lê (Hình trong bài: Pha Lê chụp) (08/02/2024)
• CHÁO SƯỜN: từ Thọ Xương về Cấm Chỉ, rồi chỉ còn mây khói - An Lê (31/01/2024)
• Bà Hòa nấu ăn: Canh bóng thả cho mâm cỗ Tết - Nội (26/01/2024)
• Bà Hòa nấu ăn: Xào giả hạnh nhân - Nội (22/01/2024)
• Sử-Địa dễ thuộc: Togo - bố anh bố tôi, rồi lại đến lượt anh và tôi - Sáng Ánh (22/10/2023)
• Israel với Hamas: tiếc đã muộn rồi - Sáng Ánh (15/10/2023)
• Bún ốc hành - An Lê - Ảnh toàn bài: An Lê (29/09/2023)
• Bản chất ẩm thực Nam Định là gì? - An Lê (24/09/2023)
• Sử-Địa dễ thuộc: Gabon - xứ sở trong tay một gia tộc lắm ái tình - Sáng Ánh (12/09/2023)
• Sử-Địa dễ thuộc: Người “Da đen” trắng Ba Lan trên đảo Haiti - Sáng Ánh (15/08/2023)

» Xem tiếp...