Bàn luận

Bạn chọn lối nào: Không còn hình nữa là trừu tượng? Chắt được tinh chất là trừu tượng? 10. 11. 12 - 9:38 am

Nguyễn Đình Đăng - Phó Đức Tùng

 SOI: Tiếp diễn cuộc tranh luận về khái niệm trừu tượng (trong hội họa), đây là cmt trong bài Trừu tượng = trừu cái tượng? hay tượng nó trừu? Tuy nhiên, bạn nào muốn đi đến cùng cần đọc thêm bài Ai là cụ tổ của hội họa trừu tượng? Cảm ơn hai anh Nguyễn Đình Đăng và Phó Đức Tùng đã rất kiên nhẫn và chu đáo trong cuộc thảo luận này.

Orange, Red, Yellow (Cam, Đỏ, Vàng) của Marth Rothko

Quan điểm của PHÓ ĐỨC TÙNG:

– Picasso nói, mọi hội họa đều phải có xuất phát từ vật thể, và quá trình làm hội họa là lược bớt hay rút bỏ hình tượng của vật thể đó… Nhưng việc rút bỏ hình tượng của vật thể này phải nhằm tới việc tạo ra một thứ tinh khiết hơn, chứ không phải một loại công việc vô tri vô giác hay cơ học thuần túy, kiểu như đơn giản là bỏ bớt vài bộ phận.

– Không phải cứ không có hình thì đã là abstract. Không có hình mới chỉ là nonfigurative thôi. Muốn là abstract phải có essence (tinh chất), bất kể là essence của sự vật, hay là của một tình cảm, quan điểm.

– Không có hội họa trừu tượng thực sự, mà chỉ có các mức độ trừu tượng khác nhau, tương ứng với độ tinh chế của ý tưởng, đồng thời là mức độ xa với hình mẫu ban đầu. Và khi mức độ trừu tượng đạt tới mức mà không còn nhận ra hình mẫu ban đầu, hoặc dấu vết của hình mẫu đó không còn là trọng tâm của tác phẩm nữa, thì người ta gọi là hội họa trừu tượng.

– Cái tinh chất của vật thể, sự kiện là gì là điều rất mơ hồ và rộng, bởi thế có rất nhiều tranh cãi về tranh trừu tượng. Mỗi người có thể diễn đạt, cảm nhận cái tinh chất đấy một khác.

– Tuy nhiên việc nỗ lực tạo ra bất kỳ một loại tinh chất gì và tài năng làm việc đó cũng có thể gây ra một sự đồng cảm về độ đậm đặc của thông điệp, cho dù nội dung cụ thể của thông điệp đó là gì, và đó là điều khiến một bức abstract có được sự rung cảm của nhiều người, mặc dù mỗi người có thể giải thích nó một cách khác.

Một bức của Frank-Stella vẽ năm 1967

Quan điểm của NGUYỄN ĐÌNH ĐĂNG

Tôi lại không nghĩ như vậy.

Xuất phát điểm của tôi trong vụ này là cách hiểu nghĩa đen của 2 chữ Hán-Việt “trừu tượng”, chứ không phải hội họa trừu tượng là gì. Tuy nhiên tranh luận đã đi sâu vào nội dung thứ hai.
 
Trên phương diện đó, tôi tóm tắt tất cả các cmt trong series này lại thành 3 options như sau:
 
A. trừu, nghĩa là giữ lại; tượng, nghĩa là hình ảnh. Vậy hội họa trừu tượng là một kỹ thuật, một thao tác nhằm “giữ lại” những hình ảnh để nó “không đi vào” trong tác phẩm.
 
B. trừu nghĩa là rút ra, loại bỏ; tượng nghĩa là hình ảnh (của vật trong thế giới khách quan). Vậy hội họa trừu tượng là cái còn lại sau khi mọi hình ảnh liên quan tới vật trong thế giới khách quan đã bị loại bỏ.
 
C. trừu nghĩa là chắt lọc; tượng có nghĩa như (B). Vậy hội họa trừu tuợng là hội họa chỉ giữ lại trong tranh hình ảnh được chắt lọc từ hình ảnh của vật trong thế giới khách quan.
 
Theo tôi,

Option (A) không đúng ở 2 chỗ:
i) hiểu sai nghĩa đen của từ “trừu” trong chữ Hán. Trừu là “rút ra” chứ không phải là “giữ lại”,
ii) cho rằng họa sĩ giữ lại hình ảnh trong mình, mà không để vào tranh. Thực ra họa sĩ giữ lại hình trong tâm hay quên hẳn nó đi là điều không đóng vai trò gì ở đây. Cái người ta quan tâm ở đây là cái gì còn lại trong tranh, chứ không phải còn trong họa sĩ.
Nhưng A) đúng ở kết quả cuối cùng: Trong tranh không còn hình nữa.
 
Option (B) là quan điểm của tôi: đúng theo cả nghĩa đen của chữ Hán trừu, lẫn nghĩa của kết quả: trong tranh không còn hình nữa.
 
Option (C) đúng trong việc hiểu 1 nghĩa đen của chữ Hán trừu, nhưng sai trong việc hiểu hội họa trừu tượng.
 
2) Hội họa trừu tượng một cách tuyệt đối có nghĩa là trong nó không còn vết tích gì của vật thể từ thế giới khách quan nữa. Không phải chắt lọc để giữ lại cái tinh túy mà là loại bỏ hoàn toàn, loại bỏ hết, kể cả cái gọi là bản chất của vật thể nếu có.
 
Vì thế, tác phẩm duy nhất của hộihọa trừu tượng gần với tuyệt đối từng tồn tại từ trước tới giờ là Các bức tranh trắng  của Robert Rauschenberg, vì trong tranh gần như không còn gì nữa: không hình, không màu (màu trắng thực ra vừa không phải là màu vừa là tổng hợp của tất cả các màu – nó là nothingness – hư vô), không đường nét. Tại sao tôi nói “gần như”? Bởi vì khi treo tranh lên, bề mặt trắng của nó vẫn còn phản quang ánh sáng và bóng đổ từ môi trường xung quanh và có thể đổi màu tùy theo ánh sáng trong phòng, tức còn cho ta liên tưởng tới hiện thực xung quanh.

Tranh Trắng của Rauschenberg

 
Nhưng như vậy cũng có nghĩa rằng hội họa trừu tượng tuyệt đối là tận cùng của hội họa, là cái chết của hội họa. Quá trình vẽ các loại tranh trừu tượng là loại bỏ hình thế nào để đạt cái tuyệt đối của trừu tượng. Một khi đạt được cái tuyệt đối đó thì cũng không còn hội họa nữa. Điều này cũng tương tự triết lý của Sigmund Freud:
“Mục đích của toàn bộ cuộc sống là cái chết.”

*

Bài liên quan:

– Hội họa Trừu tượng: người đẹp trăm tuổi 
– Trừu tượng = trừu cái tượng? hay tượng nó trừu ? (cập nhật 1) 
– Ai là cụ tổ của hội họa trừu tượng? (cập nhật 2 và kết thúc)
– Bạn chọn lối nào: Không còn hình nữa là trừu tượng? Chắt được tinh chất là trừu tượng?
– Nếu không có “essence”, Pollock hơn hải cẩu Tuần Châu ở chỗ nào?
– Bài 1: Trong hang động của Platon 
– Nguyên bản “Dụ ngôn về cái hang”, phần 1 
– Bài 2: Khái niệm “đẹp” của Platon
– Nguyên bản “Dụ ngôn về cái hang” – phần 2

Chia sẻ:

Bài đã đăng

• Nhân phim đam mỹ bị cấm, nghĩ về tình tri kỷ - Trịnh Bình An (01/06/2022)
• Giám tuyển là gì? - Ace Le (21/08/2021)
• Tư cách học thuật của Jean-Francoise Hubert hay “con vẹt đến từ phương Tây” - Ace Le (15/08/2021)
• Điệu nhảy chết người (phần 1):
  Hư hỏng thì nổi tiếng hơn - Willow Wằn Wại (22/06/2021)
• Tác phẩm phái sinh: hiểu sao cho đúng? - Hân Hân (13/11/2019)
• Nhân triển lãm về Casanova: phải làm sao trước một triển lãm “bậy bạ”? - Như Mai lược dịch từ Hyperallergic (15/10/2018)
• TOD (bài 2): Lý do 2 và phản biện 2 - Phó Đức Tùng (15/09/2018)
• Xem "Kho báu..." của Damien Hirst: không có duyên, nhưng khiến nảy sinh vài thắc mắc - Di (30/04/2017)
• "Chủ nghĩa Hậu hiện đại" là có hay không hả các bác? - Phó Đức Tùng (28/04/2017)
• Về sự hạnh phúc của người Việt Nam (bài 2): Vì sao người Việt khó hạnh phúc? - Phó Đức Tùng (01/04/2017)

» Xem tiếp...