Văn & Chữ

Nghĩa của tiếng Việt: “Băng” – từ nước đá cho tới chuyện cưới hỏi 17. 11. 15 - 2:24 pm

Cùng học tiếng Việt

 1. Băng nhân – nhà băng

Băng là từ Hán-Việt chỉ nước đá. Mùa đông ở nước ta thường không đủ lạnh để sông đóng thành băng, nhưng ở vùng núi cao, nhiệt độ có thể đủ lạnh để sương móc trên cây, trên cỏ đóng thành đá, chúng ta còn gọi là giá, hay sương muối.

Băng, nhất là băng tảng, thường trong suốt. Do đó trong thành ngữ, người ta thường ví von băng với sự trong sạch, thanh cao: băng thanh ngọc khiết (trong như băng, sạch như ngọc) hay băng cơ ngọc cốt (thịt như băng, xương như ngọc).

Ngày trước, những người mai mối được gọi là băng nhân, hay nhà băng. Vốn là từ một điển tích của Trung Quốc thời Tấn, có một ông gọi là Linh Hồ lão nhân nằm mơ thấy mình đứng trên băng, nói chuyện với người ở dưới băng. Ông này đi giải mộng thì được bảo đó là điềm báo ông nên đi làm người mai mối, sẽ rất thành công, cứ mai mối xong, sau khi băng tan thì sẽ nên chuyện. Sau có người nhờ ông mai mối cho con gái nhà đại gia, ông làm thì đúng sau khi băng tan, hai người kia cưới nhau.

Trong Truyện Kiều có dùng chữ nhà băng theo nghĩa trên. Hiện giờ không ai dùng theo nghĩa này nữa mà nhà băng là cái ngân hàng. Một số câu trong Kiều, đều là trong phần Mã Giám Sinh mua nhờ người mối để tới mua Thúy Kiều:

“Sự lòng ngỏ với băng nhân
Tin sương đồn đại xa gần lao xao.”
và
“Trước thầy sau tớ lao xao
Nhà băng đưa mối rước vào lầu trang.”

 

2. Môi, mai, mối

Vậy còn cái chữ mai mối thì sao? Mai hay mối đều là các âm của cùng một chữ Hán môi, nghĩa là việc làm trung gian, dẫn truyền, hay xúc tác để các việc khác xảy ra thuận lợi, hay hẹp nghĩa hơn, nó còn chỉ việc kết đôi trai gái với nhau nhằm mục đích hôn nhân.

Trong nhiều nền văn hóa, từ Á Đông tới Ấn Độ, tới Trung Đông, cả Ả Rập hay Do Thái, qua tới cả Âu, nghề làm mối trở thành một nghề được chuyên nghiệp hóa. Thường người làm mối kiêm luôn cả coi bói, tử vi, xem sao đoán vận vân vân, hay đối với các cộng đồng thiên về tôn giáo thì các chức sắc tôn giáo, như cha đạo trong nhà thờ, hay thầy tế bên Do Thái sẽ có trách nhiệm mai mối.

Vào thời kì mà giao thông giữa các vùng khó khăn, những người trẻ lớn lên sẽ chỉ được bao quanh bởi một cộng đồng nhỏ quanh mình, mà phần lớn là họ hàng, gia tộc, thì cần phải có người làm mối để có thể lập gia đình dễ dàng.

*
Các bạn xem thêm về các từ khác ở FB Cùng học tiếng Việt nhé

*

Cùng học tiếng Việt:

- Nghĩa của tiếng Việt: Đỗ và Đậu. Chưng và Chưng cất

- Nghĩa của tiếng Việt: Phù tang và Câu lạc bộ

- Nghĩa của tiếng Việt: Trẩy và Nhặt

- Nghĩa của tiếng Việt: “Khinh” và “Mọn”

- Nghĩa của tiếng Việt: “Nhũn như con chi chi”

- Nghĩa của tiếng Việt: “Muông” và “Mân côi”

- Nghĩa của tiếng Việt: “Ngoan” và “Thực dân”

- Nghĩa của tiếng Việt: “Tang bồng” và “Con ghệ”

- Nghĩa của tiếng Việt: Cam và Khổ và Hợp chúng quốc

- Nghĩa của tiếng Việt: Chữ “mặc” – mực vẽ, im lặng và bom nguyên tử

- Nghĩa của tiếng Việt 10: Chim nhạn – Hãy trả lại tên cho ngỗng

- Nghĩa của tiếng Việt: Lạp là hạt, là chạp, là sáp…

- Nghĩa của tiếng Việt: Dày thế mà gọi là “tiểu thuyết”? Bò bía nghĩa là gì?

- Nghĩa của tiếng Việt: Chiêm tinh với thiên văn, can đảm với gan ruột

- Nghĩa của tiếng Việt: vì đâu nên “tá”?

- Nghĩa của tiếng Việt: Cứu cánh –
do ta dùng sai chứ không ai cứu ai cả

- Nghĩa của tiếng Việt: Gác – từ trên lầu đến xưng hô lễ phép

- Nghĩa của tiếng Việt: “dâm bụt” hay “râm bụt”?

- Nghĩa của tiếng Việt: Điền kinh nghĩa là gì? Việt dã nghĩa là sao?

- Nghĩa của tiếng Việt: “Băng” – từ nước đá cho tới chuyện cưới hỏi

- Nghĩa của tiếng Việt: Đào xuống rễ mà tìm chữ căn

- Nghĩa của tiếng Việt: chữ “hộ” giúp đỡ, chữ “hộ” cửa nẻo

- Nghĩa của tiếng Việt: Tam Bành –
ba con ma của Đạo giáo làm người ta nổi giận

- Nghĩa của tiếng Việt: Lãnh cổ áo, lãnh thời tiết

- Nghĩa của tiếng Việt: Tằm-tang-tơ, bộ ba nối kết Đông-Tây

- Nghĩa của tiếng Việt: Vì sao lại gọi là nhiễm sắc thể?

- Nghĩa của tiếng Việt: Cộng hòa là thế nào? Đại Chủng viện là nơi làm gì?

- Nghĩa của tiếng Việt: bánh trưng hay bánh chưng?

- Nghĩa của tiếng Việt: Nguyên là gì, tiêu là gì, và Nguyên Tiêu là gì?

- Nghĩa của tiếng Việt: Đồng hồ –
nhỏ nước trước rồi mới hiện đại sau

- Nghĩa của tiếng Việt: Có phải cứ có vua thì gọi là “phong kiến”?

- Nghĩa của tiếng Việt: Hoàng, Đế, Vương, Vua, xưng gì thì cũng là.. vua

- Nghĩa của tiếng Việt: từ cắm (hoa) cho tới sáp nhập

- Nghĩa của tiếng Việt: Tên các nguyên tố hóa học trong tiếng Việt

Bài đã đăng

• Truyện ngắn: CÔ Y TÁ - Từ trang Jenskaya Mudroch (Sự thông thái của phụ nữ) - Trần Hiên st và dịch (25/11/2023)
• Truyện ngắn: NHẬT KÝ - Galina Dakharova - Trần Hiên sưu tầm và dịch (13/11/2023)
• Truyện ngắn: TRÁI TIM LẠ - Truyện ngắn của Irina B. - Trần Hiên sưu tầm và dịch (12/10/2023)
• Truyện ngắn: THỪA KẾ - Truyện ngắn của Tachiana V. - Trần Hiên sưu tầm và dịch (28/09/2023)
• Truyện ngắn: CHO ĐI VÀ NHẬN LẠI - Truyện ngắn của Svetlana Yufereva - Trần Hiên dịch (22/09/2023)
• Bữa tối tử tế: Gà luộc năm 2000 - Thạch Duy (30/12/2022)
• Nghĩa của tiếng Việt: Tên các nguyên tố hóa học trong tiếng Việt - Cùng học tiếng Việt (31/01/2021)
• Về một chữ ký của Tạ Chí Đại Trường - Nhã Nam (22/09/2020)
• "Thi pháp nhập môn" - giấy dòn acid, thông điệp còn nguyên - Nhã Nam (31/07/2020)
• Căn phòng “dâm tình và chết chóc”
  Phần 3 – Từ giường báu tới màn châu - Willow Wằn Wại (07/04/2020)

» Xem tiếp...