Văn & Chữ

Nghĩa của tiếng Việt: Lạp là hạt, là chạp, là sáp… 07. 07. 15 - 1:03 pm

Cùng học tiếng Việt

Khi học Sinh học ở phổ thông, chúng ta hay gặp chữ lạp khi học về tế bào, nào là lục lạp, rồi lạp thể, khá là khó hiểu. Chữ lạp ở đây là một chữ Hán Việt, nghĩa là hạt (hạt cát, hạt gạo…) viết là 粒, có hình bông lúa bên trái. Lục lạp nghĩa là cái hạt màu xanh lá cây, trong tế bào thực vật, có chứa chất diệp lục, để cho cây quang hợp.
 

Một chữ lạp khác, 臘, nghĩa là thịt muối, thịt khô, chúng ta gặp trong từ lạp xưởng (lại nhiễm cách đọc của người Hoa Quảng Đông), đọc đúng âm Hán Việt là lạp trường, nghĩa là ruột khô (thịt tẩm gia vị nhét vào ruột heo rồi sấy khô).

Chữ lạp này cũng là một tháng của năm âm lịch. Người ta giải thích là do người Trung Quốc ngày xưa đi săn, thường làm thịt khô trước dịp năm mới nên gọi là tháng lạp (tháng phơi thịt). Tháng chạp trong tiếng Việt là từ chữ lạp này ra (chạp có thể là âm Hán Việt cổ của lạp).
 

Trong 12 tháng âm lịch, có 10 tháng được đánh số, và hai tháng được gọi bằng tên. Thứ tự là như sau: Một, Chạp, Giêng, Hai, Ba, Tư, Năm, Sáu, Bảy, Tám, Chín, Mười.

Thứ tự 4 tháng đầu được gìn giữ trong câu “Một Chạp Giêng Hai” thường nghe ở miền Bắc. Nếu xét cho đúng thì chúng ta không có tháng Mười Một âm lịch, mà đó là tháng Một. Tháng có Tết phải là tháng Giêng, chứ không được gọi là tháng Một. Đây không phải là cách nói vắn tắt từ “mười một” thành “một” mà chính xác đây là cách quy ước của âm lịch. Tháng Một này chính là tháng Tý, là tháng đầu tiên và phải có ngày Đông Chí.

Một chữ lạp nữa, viết như thế này 蠟, nghĩa là sáp ong. Chiếu theo kiểu biến đổi âm l-s-ch, nhiều nhà nghiên cứu cũng cho rằng chữ sáp là âm cổ của lạp luôn. Lạp là sáp, và cũng là nến (đèn cầy), do đó nếu bạn gặp chữ bạch lạp cũng có thể tự suy ra nghĩa là nến trắng.
 

 

*

Cùng học tiếng Việt:

- Nghĩa của tiếng Việt: Đỗ và Đậu. Chưng và Chưng cất

- Nghĩa của tiếng Việt: Phù tang và Câu lạc bộ

- Nghĩa của tiếng Việt: Trẩy và Nhặt

- Nghĩa của tiếng Việt: “Khinh” và “Mọn”

- Nghĩa của tiếng Việt: “Nhũn như con chi chi”

- Nghĩa của tiếng Việt: “Muông” và “Mân côi”

- Nghĩa của tiếng Việt: “Ngoan” và “Thực dân”

- Nghĩa của tiếng Việt: “Tang bồng” và “Con ghệ”

- Nghĩa của tiếng Việt: Cam và Khổ và Hợp chúng quốc

- Nghĩa của tiếng Việt: Chữ “mặc” – mực vẽ, im lặng và bom nguyên tử

- Nghĩa của tiếng Việt 10: Chim nhạn – Hãy trả lại tên cho ngỗng

- Nghĩa của tiếng Việt: Lạp là hạt, là chạp, là sáp…

- Nghĩa của tiếng Việt: Dày thế mà gọi là “tiểu thuyết”? Bò bía nghĩa là gì?

- Nghĩa của tiếng Việt: Chiêm tinh với thiên văn, can đảm với gan ruột

- Nghĩa của tiếng Việt: vì đâu nên “tá”?

- Nghĩa của tiếng Việt: Cứu cánh –
do ta dùng sai chứ không ai cứu ai cả

- Nghĩa của tiếng Việt: Gác – từ trên lầu đến xưng hô lễ phép

- Nghĩa của tiếng Việt: “dâm bụt” hay “râm bụt”?

- Nghĩa của tiếng Việt: Điền kinh nghĩa là gì? Việt dã nghĩa là sao?

- Nghĩa của tiếng Việt: “Băng” – từ nước đá cho tới chuyện cưới hỏi

- Nghĩa của tiếng Việt: Đào xuống rễ mà tìm chữ căn

- Nghĩa của tiếng Việt: chữ “hộ” giúp đỡ, chữ “hộ” cửa nẻo

- Nghĩa của tiếng Việt: Tam Bành –
ba con ma của Đạo giáo làm người ta nổi giận

- Nghĩa của tiếng Việt: Lãnh cổ áo, lãnh thời tiết

- Nghĩa của tiếng Việt: Tằm-tang-tơ, bộ ba nối kết Đông-Tây

- Nghĩa của tiếng Việt: Vì sao lại gọi là nhiễm sắc thể?

- Nghĩa của tiếng Việt: Cộng hòa là thế nào? Đại Chủng viện là nơi làm gì?

- Nghĩa của tiếng Việt: bánh trưng hay bánh chưng?

- Nghĩa của tiếng Việt: Nguyên là gì, tiêu là gì, và Nguyên Tiêu là gì?

- Nghĩa của tiếng Việt: Đồng hồ –
nhỏ nước trước rồi mới hiện đại sau

- Nghĩa của tiếng Việt: Có phải cứ có vua thì gọi là “phong kiến”?

- Nghĩa của tiếng Việt: Hoàng, Đế, Vương, Vua, xưng gì thì cũng là.. vua

- Nghĩa của tiếng Việt: từ cắm (hoa) cho tới sáp nhập

- Nghĩa của tiếng Việt: Tên các nguyên tố hóa học trong tiếng Việt

Bài đã đăng

• Truyện ngắn: CÔ Y TÁ - Từ trang Jenskaya Mudroch (Sự thông thái của phụ nữ) - Trần Hiên st và dịch (25/11/2023)
• Truyện ngắn: NHẬT KÝ - Galina Dakharova - Trần Hiên sưu tầm và dịch (13/11/2023)
• Truyện ngắn: TRÁI TIM LẠ - Truyện ngắn của Irina B. - Trần Hiên sưu tầm và dịch (12/10/2023)
• Truyện ngắn: THỪA KẾ - Truyện ngắn của Tachiana V. - Trần Hiên sưu tầm và dịch (28/09/2023)
• Truyện ngắn: CHO ĐI VÀ NHẬN LẠI - Truyện ngắn của Svetlana Yufereva - Trần Hiên dịch (22/09/2023)
• Bữa tối tử tế: Gà luộc năm 2000 - Thạch Duy (30/12/2022)
• Nghĩa của tiếng Việt: Tên các nguyên tố hóa học trong tiếng Việt - Cùng học tiếng Việt (31/01/2021)
• Về một chữ ký của Tạ Chí Đại Trường - Nhã Nam (22/09/2020)
• "Thi pháp nhập môn" - giấy dòn acid, thông điệp còn nguyên - Nhã Nam (31/07/2020)
• Căn phòng “dâm tình và chết chóc”
  Phần 3 – Từ giường báu tới màn châu - Willow Wằn Wại (07/04/2020)

» Xem tiếp...