Bàn luận

“Maison de musette”: gọi đúng phải là gì? 08. 09. 12 - 4:02 pm

Nguyễn Đình Đăng

SOI: Nhân trong bài Eugène Atget: cả tư liệu lẫn nghệ thuật đều giành ông, Soi dịch “Maison de musette” hết thành “nhà kèn túi” lại thành “nhà của ‘tiểu’ nàng thơ”, họa sĩ Nguyễn Đình Đăng đã có bài cắt nghĩa lại tên gọi của ngôi nhà. Cảm ơn họa sĩ và bạn ECYK rất nhiều.

Elisée Maclet: “La maison de Mimi Pinson”

La Maison de musette còn có tên là La Maison de Mimi Pinson. Mimi Pinson là tên của một nữ nhân vật hư cấu trong tập truyện “Le Diable de Paris” (Con quỷ của Paris) do Alfred de Musset sáng tác năm 1845. Mimi Pinson là một cô gái nghèo làm thợ may, kết bạn với các nghệ sĩ, làm mẫu cho các họa sĩ và say mê một thi sĩ phóng đãng.

Nhân vật Mimi Pison của Musset đã trở nên nổi tiếng như nàng Kiều của Nguyễn Du, đi vào nhiều bài hát, nhạc kịch, điện ảnh sau này.

Mimi Pinson của Alfred de Musset

Điển hình là hai vở opera cùng tên La Bohème (Giới phóng đãng) của Giacomo Puccini (1896) và Ruggero Leoncavallo (1897), dựa trên tiểu thuyết Scènes de la vie bohème (Những cảnh đời phóng đãng) của Herni Murger viết năm 1847 – 1849. Leoncavallo sau đó đã đổi tên vở này thành Mimi Pinson“.

Các cô gái xuất thân từ giới cần lao Pháp (grisettes) như Mimi Pinson thường làm nghề thợ may, thợ giặt, phụ bán hàng, bán hoa ngoài phố, làm mẫu vẽ cho các họa sĩ, cặp bồ với các đại gia, và bán dâm nghiệp dư (Fantine trong Những người khốn khổ của Victor Hugo cũng là một grisette như vậy).

Khi nhà soạn nhạc Pháp Gustave Charpentier (1860 – 1956) thành lập Nhạc viện bình dân (1902) để dạy âm nhạc miễn phí cho các nữ công nhân, ông đã gọi đó là “Nhạc viện của các Mimis Pinsons”. Mimis Pinsons trở thành danh từ chung số nhiều, tương tự như ta nói “các nàng Kiều”.

Từ thế kỷ 19, dân quê vùng Auvergne (miền trung nước Pháp) kéo về Paris mở ra các quán café và bars tại các quận 5, 11 và 12 ở Paris. Trong các quán này có cả phòng nhảy, nơi người ta thường chơi musette (kèn túi) và grelottière (vòng có chuông đeo ở cổ chân phát ra tiếng nhạc khi nhảy). Những quán nhảy như vậy được gọi là các quán musette. Sau khi cư dân Ý kéo tới Paris vào cuối thế kỷ 19, họ mở các quán bars tại quận 19, và thường chơi đàn accordion thay vì musette, nhưng họ cũng vẫn gọi các quán nhảy của họ là musette.

Vald’Es, 1931, Mimi-Pinson Nude Drum Tricolour Cockade (Mimi Pinson khỏa thân đeo trống đội mũ tam tài?)

Tại Hội hóa trang 1897 (La Vachalcade de 1897) do các nghệ sĩ tổ chức tại Montmartre, họ đã làm một cái xe diễu hành trên đó có hình nóc ngôi nhà mà họ đặt tên là “Nhà của nàng Mimi Pinson” (La Maison de Mimi Pinson”). Ngôi nhà số 18 phố Mont Cenis (rue du Mont Cenis) tại Montmartre từ đó mang tên này. Ngôi nhà này đã bị phá bỏ năm 1925. Tại nơi đó nay là một khu nhà mới, trên tường có gắn một tấm phù điêu nhỏ hình của La Maison de Mimi Pinson.

“Maison de musette” ở số 18 Mont Cenis

Cho nên, “La maison de musette” mà chuyển sang tiếng Việt thì có lẽ là “Quán nhảy” hay “Nhà của nàng Mimi Pinson”. Ở Paris có nhiều cái tên với bao bí mật và lịch sử ẩn bên dưới, khi đọc lên cũng gần như nghe một bản nhạc hay xem một bức tranh, có nghĩa là không cảm được cái bí mật và lịch sử đó thì coi như chưa hiểu hết cái hay cái đẹp của tác phẩm.

*

Chú ý: Maurice Utrillo từng vẽ vài bức La Maison de Mimi Pinson trong khoảng từ năm 1914 tới 1938 – 1940, tức là tới tận sau khi ngôi nhà đã bị phá hủy vì sau năm 1935 cụ sống tại Le Visinet ở ngoại ô Paris, sức khỏe yếu, nên chỉ ngồi nhà vẽ từ ảnh trên bưu thiếp hoặc theo trí nhớ.

Tranh của Maurice Untrillo vẽ “Maison de musette”

Tranh của Maurice Untrillo

Tranh của Gazi le Tatar

Tranh của Alfred Renaudin, 1900

*

Mời các bạn đọc thêm:

– Eugène Atget: cả tư liệu lẫn nghệ thuật đều giành ông   
– 5. 11: MAURICE UTRILLO: sinh tại Montmartre, sống nhờ Montmartre, chôn tại Montmartre

Chia sẻ:

Bài đã đăng

• Nhân phim đam mỹ bị cấm, nghĩ về tình tri kỷ - Trịnh Bình An (01/06/2022)
• Giám tuyển là gì? - Ace Le (21/08/2021)
• Tư cách học thuật của Jean-Francoise Hubert hay “con vẹt đến từ phương Tây” - Ace Le (15/08/2021)
• Điệu nhảy chết người (phần 1):
  Hư hỏng thì nổi tiếng hơn - Willow Wằn Wại (22/06/2021)
• Tác phẩm phái sinh: hiểu sao cho đúng? - Hân Hân (13/11/2019)
• Nhân triển lãm về Casanova: phải làm sao trước một triển lãm “bậy bạ”? - Như Mai lược dịch từ Hyperallergic (15/10/2018)
• TOD (bài 2): Lý do 2 và phản biện 2 - Phó Đức Tùng (15/09/2018)
• Xem "Kho báu..." của Damien Hirst: không có duyên, nhưng khiến nảy sinh vài thắc mắc - Di (30/04/2017)
• "Chủ nghĩa Hậu hiện đại" là có hay không hả các bác? - Phó Đức Tùng (28/04/2017)
• Về sự hạnh phúc của người Việt Nam (bài 2): Vì sao người Việt khó hạnh phúc? - Phó Đức Tùng (01/04/2017)

» Xem tiếp...