Elorrio: quả táo gai đỏ của xứ Basque

Đi và Ở

Tin tức

Nghệ sĩ

Soi học

Bài mới đăng

Bàn luận

Nhân phim đam mỹ bị cấm, nghĩ về tình tri kỷ

Chỉ anh hùng mới có tri kỷ, không có tình bạn giữa kẻ cướp.

Đi & Ở

Elorrio: quả táo gai đỏ của xứ Basque 03. 04. 17 - 6:27 am

Pha Lê

Nếu hỏi thích gì nhất ở Elorrio, câu trả lời sẽ là: không có nhất, cái gì cũng thích, mỗi cái thích một tí.

Elorrio là một thị trấn nhỏ nằm ở phía bắc, thuộc xứ Basque, Tây Ban Nha. Nó có khu trung tâm, nhưng không hề sầm uất, cả thị trấn có đúng một khách sạn, còn chịu khó đi xa hơn sẽ có chừng hai nhà trọ ở phía ngoại ô thị trấn.

Điều thú vị nho nhỏ đầu tiên là người dân tại đây vô cùng dễ thương. Các anh chị nhân viên khách sạn tận tình chỉ cho bất cứ ai hỏi về thị trấn, phát cho họ bản đồ, kể về lịch sử, đường đi nước bước từ khách sạn để đi thăm quan nơi này, nơi kia. Không có khách nào cần phục vụ là thấy các anh chị chạy luôn ra khoảnh vườn của khách sạn để… trồng rau.

Khách sạn Villa de Elorrio. Hình từ đây

Nào hành, nào bí ngô bí ngòi mọc dây leo lung tung, quấn vào cả cây khách sạn trồng để làm cảnh. Hỏi anh nhân viên tại sao khách sạn lại trồng rau ngay sân, anh trả lời “vì vui”. Nhân viên cao tuổi ở đây thích làm vườn, nhân viên trẻ tuổi cũng thích làm vườn. Những gì thu hoạch được họ chia nhau đem về, phần còn lại chia cho nhà bếp khách sạn, dùng đãi khách.

Sân ngoài khách sạn, bên trong “hàng rào cây cảnh” trồng hành, bên ngoài trồng bí. (Hình: Pha Lê. Toàn bộ hình không chú thích tác giả hay dẫn link từ đây trở xuống là do Pha Lê chụp)

Bí đỏ khách sạn trồng, rất to nhưng còn xanh, họ bảo trái ấy sẽ còn lớn to nữa.

Bí ngòi trong vườn.

Phía bên trái khu vườn, thấy các anh chị nhân viên còn trồng cả ớt, cà chua, rau thơm. Mé bên ấy của khách sạn còn giáp một ngôi nhà miền quê nho nhỏ, nhà bé nhưng vườn to như trang trại. Ngó vào bên trong thấy có gà, có cây ăn trái và rau. Sát bên hàng rào của ngôi nhà mọc vài bụi việt quất trĩu quả, nhìn chỉ muốn thò tay hái trộm.

Luống ớt xinh nhân viên khách sạn đang trồng.

Mé bên trái của vườn trong khách sạn, trồng ớt và cà chua, nhìn ra xa thấy có ngôi nhà nhỏ.

Bụi việt quất trong ngôi nhà nằm kế bên khách sạn.

Hỏi anh nhân viên hướng ra trung tâm Elorrio, anh bảo đi theo đường chính độ mươi phút là tới, nhưng thích ngắm cảnh quê, xem nông trại thì đi đường nhỏ vòng bên tay trái sẽ thú vị hơn. Đường bé thú vị hơn thật, vừa đi vừa nhìn thấy đồng cỏ, thấy đồi núi trập trùng với lác đác vài ngôi nhà mái ngói, nom cứ như cảnh phim cổ trang từ thời thế kỷ trước. Nơi này còn thoảng hương thơm của cây quế và cây táo gai, quay đi quay lại tìm thì không thấy hai cây ấy đâu, chỉ thấy quá trời bụi mâm xôi đen mọc dại bên đường, cho quả chín ngọt ê cả răng.

Cảnh đồi núi thảo nguyên trên đường đi tới trung tâm thị trấn Elorrio. (Hình: Annabel Berrié)

Mâm xôi đen mọc dại.

Elorrio ban đầu là thị trấn nông nghiệp chuyên trồng trọt chăn nuôi, cái tên Elorrio trong tiếng địa phương có nghĩa “quả táo gai đỏ”, gốc của nó là chữ elorri – tức “cây táo gai”. Khoảng thế kỷ thứ nhất hoặc thứ hai Công Nguyên, dân La Mã đến Elorrio xây dựng một số nhà ở, đền đài. Tới thời thế kỷ thứ 9, các con chiên đạo Công giáo tiếp tục xây dựng nhà ở và nhà thờ trên nền móng của những gì còn sót lại sau khi đế chế La Mã suy tàn. Ngay đỉnh ngọn đồi Argiñeta của Elorrio là nhà thờ Thánh Adrian, xây vào khoảng thế kỷ 11 trên móng La Mã cũ, giờ nhà thờ không hoạt động nữa, nên nó trờ thành địa danh cho du khách đến ngắm. Dân La Mã giống dân Hy Lạp, thích xây đền đài trên cao vì cho rằng càng gần trời thì càng gần thần thánh. Các con chiên đạo Chúa sau này dựng nhà thờ theo nền móng người La Mã để lại nên nhà thờ Thánh Adrian nằm trên đồi cao luôn. Kiến trúc nhà thờ rất đơn giản, bao gồm mái ngói, tường đá, cột gỗ chống. Nhà thờ có tháp chuông nhưng tháp đã hư nát và đã mất chuông. Nền của nhà thờ là nền La Mã cũ, với các viên đá nhỏ xíu xếp thành hình hoa văn, nhìn là thấy ngay hai thời đại khác nhau nhưng nằm cạnh nhau.

Nhà thờ Thánh Adrian trên đồi Argiñeta.

Tường đá, cột gỗ của nhà thờ hiện nay bỏ hoang.

Trên nền vẫn sót lại dấu tích xếp đá nhỏ thành hoa văn của dân La Mã. Theo thần thoại, thần tình yêu Cupid của La Mã từng dùng vô số viên ngọc nhỏ xếp thành tranh và lát chúng lên sàn để lấy lòng cô vợ đẹp là Psyche.

Đường lên đồi Argiñeta rất dài và dốc. Một phụ nữ Elorrio sau khi thấy cái mặt châu Á đang loay hoay nhìn bản đồ bèn dừng xe, hỏi có phải cô muốn đi xem nhà thờ thánh Adrian không? Đường lên đồi khó leo lắm, lên xe đi tôi chở tới cho. Thế là tôi nhảy vào xe của người chẳng quen biết gì, vừa ngồi ngắm cảnh vừa nghe người phụ nữ ấy kể về mấy ngôi mộ nằm cạnh nhà thờ tôi sắp viếng thăm. Cô bảo bia mộ nào bằng đá, hình tròn, trên khắc họa tiết sẽ là mộ rất cổ. Vì chúng không có khắc thánh giá hay câu thánh kinh ở trên bia nên chúng là mộ trước khi Thiên Chúa giáo du nhập vào Elorrio. Theo các chuyên gia thì mấy mộ bia tròn là từ thời thế kỷ thứ 6. Còn mộ không bia, nhưng có hòm đá dài dài hình chữ nhật là của các con chiên Thiên Chúa, chúng không cổ xưa bằng, niên đại khoảng từ thế kỷ thứ 9 đến 11.

Bia mộ hình tròn từ thế kỷ thứ 6.

Mộ đá hình chữ nhật, niên đại từ thế kỷ thứ 9 đến 11.

Elorrio chú tâm làm nông cho tới thế kỷ 16 – lúc thị trấn bắt đầu phất lên nhờ ngành công nghiệp rèn kim loại, đặc biệt là rèn sắt. Tài chính dồi dào đã sinh ra khu trung tâm Elorrio, với lắm nhà phố nằm liền kề biệt thự villa của các họ tộc lái buôn, chủ lò rèn giàu có. Nhà cửa tại đây cứ san sát nhau, đa số là nhà tường đá thô, nhưng cũng có căn sơn lại bên ngoài. Từ thế kỷ 16, 17 quy hoạch đường phố như thế nào thì bây giờ hầu như chúng vẫn còn nguyên vẹn vậy, đường rất rộng và thoáng như cái thời xe ngựa chạy hai bên.

Một góc của trung tâm Elorrio.

Một trong các phố chính của khu trung tâm Elorrio, với nhà đá thô xây san sát.

Trong ngõ hẻm thấy lác đác vài căn sơn lại bên ngoài, còn đa số vẫn là nhà tường đá.

Nhà nào từng là cơ ngơi của người có “máu mặt” sẽ có gia huy to đùng gắn ngay mặt tiền, còn nhà bình dân sẽ không gắn gia huy. Đếm hết gia huy ở Elorrio cũng ra được 69 cái. Villa to của quý tộc thời xưa giờ thường trở thành cơ quan chính phủ, ví dụ như đồn cảnh sát, tòa thị chính… còn nhà dân thì dân vẫn ở đấy.

Một villa to ở Elorrio với gia huy gắn ngay mặt tiền.

Bên trong nhà, theo lời người địa phương kể, sẽ có nhiều thay đổi so với hồi xưa về cách chia phòng, cách lắp đặt dây điện ống nước để phù hợp với lối sống hiện đại. Do đa số cơ ngơi tại đây vẫn có người ở hoặc đã trở thành cơ quan nên du khách không thể xộc vào thăm, nhưng hội đồng thị trấn có giúp du khách bằng cách gắn bảng thông tin kèm theo hình vẽ bên ngoài, giải thích cho biết thời xưa người dân sống như thế nào, phòng ốc nom ra sao. Du khách có thể tự đi lòng vòng thị trấn đọc thông tin và xem hình vẽ, không cần bỏ tiền thuê hướng dẫn hay mua tour.

Bảng ghi thông tin kèm theo hình vẽ bên trong một ngôi nhà phố Elorrio thời xưa.

Ngày nay, Elorrio vừa có công nghiệp vừa có nông nghiệp. Người dân thị trấn dường như chưa ai quên cái gốc nông dân của mình, vì nhìn đâu cũng thấy vườn, chẳng nhà nào không nuôi hay trồng một thứ gì đó. Nhà nuôi nguyên đàn gà, nhà có vựa bí ngô với quả bí to hơn bánh xe hơi, nhà đầy cà chua. Nhà trồng bụi hoa hồng ở hàng rào để dụ sâu bọ, đằng sau hoa là luống rau, như vậy sâu bọ sẽ bu vào hoa thay vì phá rau của họ. Phố nào có khu nhà liền sát quây thành một tập thể là đằng sau khu nhà sẽ có vườn, và sẽ thấy các hộ gia đình chung tay trồng gì đó trong vườn, có khu trồng cả một hàng cây nho, nhìn vào mà ngỡ đang ở Pháp.

Đàn gà trong một khu vườn.

Vựa bí ngô với trái nào trái nấy to kinh khủng khiếp.

Vườn trồng hoa hồng bên ngoài, rau bên trong.

Nho tại vườn của một khu nhà ở Elorrio.

Nhà nào có người già là sẽ thấy các bác luẩn quẩn trong vườn, mình vẫy tay chào, các bác vẫn tay chào lại, cười rõ tươi. Về đến khách sạn, nhân viên hỏi đi chơi vui không, bảo vui lắm. Elorrio có di tích lịch sử từ thời La Mã, có kiến trúc, có cảnh đẹp, có người dân tự chủ thực phẩm trồng vườn ở khắp nơi. Không cái nào thật sự nổi bật kiểu “to và hoành tráng”, nhưng nhiều thứ nho nhỏ như vậy gộp lại hóa ra thành hay. Đến khách sạn còn trồng vườn nên rất thích.

Anh nhân viên cười, thấy tôi khoái vườn nên ra ngoài cắt cho một trái bí chín, nói thơm lắm, đem về Việt Nam mà nấu canh.