Kiến trúc

Nhân ngôi nhà của Võ Trọng Nghĩa thiết kế – xin bàn một chút về thông gió và chiếu sáng trong kiến trúc 24. 06. 13 - 8:09 pm

Nghiêm Toàn

Trong kiến trúc – chốn sinh tồn của con người cũng như các loài sinh vật – điều kiện thông gió và chiếu sáng cho phù hợp với nhu cầu và đặc trưng sinh học của từng loài luôn là một trong những điều kiện quan trọng nhất.

Dễ minh chứng nhất là tổ của loài mối sa mạc, ở đó, kiến trúc kỳ vĩ và dễ nhận biết nhất không phải là phần tổ nằm sâu trong lòng đất mà là những tháp giải nhiệt khổng lồ (đôi khi cao tới vài mét) của phần ourdoor thuộc hệ thống air conditioner này.

Tóm lại hệ thống đó là để làm gì? Là để tôi có thể đón thứ tôi muốn với liều lượng phù hợp, tách bỏ hoặc loại bớt những thứ có hại hoặc tôi không thích ra khỏi không gian sinh tồn của tôi.

Với hiểu biết hạn chế, xin không nói tới các giải pháp thông gió và chiếu sáng của các vùng khí hậu và các dân tộc khác, chỉ xin được gói gọn về Việt Nam, cụ thể là đồng bằng Bắc Bộ.

Với khí hậu đặc trưng nhiệt đới gió mùa, trong năm chia thành bốn mùa và các hướng gió rõ rệt, số giờ nắng trong ngày/ năm cao, vậy thứ tôi cần là gì?

Ánh sáng và bức xạ là thứ tôi cần giảm bớt liều lượng hơn là đón vào. Gió là thứ tôi cần để đối lưu trong mùa nóng và ngăn bớt vào mùa lạnh.

Vậy nhà Việt cổ truyền ứng xử với nó ra sao?

Hướng nhà thường là hướng Nam hoặc Đông Nam để đón hướng gió chính là Đông Nam vào mùa nóng và tránh bức xạ nhiệt trực tiếp vào buổi chiều. Nhà thường thấp, hệ mái lớn để giảm bớt nắng xiên. Đóng góp lớn là phần hiên nhà với giại chắn nắng như một hệ thống vừa để ngăn bức xạ trực tiếp, vừa là không gian đối lưu không khí, trao đổi nhiệt.

Riêng người Pháp, trong các công trình từng thực hiện ở Việt Nam, với kỹ thuật và tài lực vượt trội, họ còn thực hiện những điều trên một cách triệt để hơn. Dạng thức mặt bằng rất phổ biến là các hành lang bao quanh nhà – gần như là một dạng “nhà trong nhà”. Với hệ thống cửa hành lang, lam gió, hầu như có thể nói, các công trình dạng này của người Pháp hoàn toàn có thể điều khiển theo ý muốn cho việc đón, ngắt ánh sáng, bức xạ và hệ thống đối lưu không khí.

Với kiến trúc kiểu “Xã hội chủ nghĩa” trong các năm trước đây, phần thông gió chiếu sáng cho công trình cũng được lưu ý. Tuy vậy, các giải pháp thường thấy thiên về chắn nắng với các dạng thức phong phú của bê tông, từ lam dọc, lam ngang tới các dạng thức khác. Những mặt nạ kỳ quặc hồi trước của nhà bách hóa tổng hợp Thanh Xuân nghe đâu cũng là kết quả của một công trình nghiên cứu kỳ công lắm cho phần thông gió chiếu sáng kiến trúc, ngoài những phần người dân đã phá bỏ để đeo ba lô chuồng cọp thì vẫn còn kha khá . Các hệ thống đối lưu không khí trong công trình kiến trúc thì không có gì nhiều, các hành lang hầu hết là hàng lang đơn, mang tính chất giao thông là chính.

Với kiến trúc thời “doi moi”, hệ thống thông gió điều hòa không khí tiến bộ một cách kinh ngạc và dễ dãi, thuần túy là cưỡng bức. Phần chiếu sáng, nhường chỗ cho diện tích sử dụng và chủ nghĩa hình thức, cũng là cưỡng bức nốt. Đôi chỗ kỳ quặc như hệ thống lam chắn nắng của tòa nhà Dầu khí ở Láng Hạ, nghe đâu đầu tư cho phần này hết mấy triệu USD, thuần túy biến thành khối trang trí vô duyên chứ chả chắn cho tòa nhà được mấy tí nắng.

Lan man một hồi thì xin quay trở lại ngôi nhà của Võ Trọng Nghĩa, ở Việt Nam hiện tại, các vị trí một mặt là sông, mặt còn lại thông thoáng mà ở đô thị là quá hiếm hoi. Điều kiện thông gió tự nhiên của nó đã quá lý tưởng nên thực ra việc của kiến trúc sư chỉ là tận dụng sao cho tốt mà thôi. Trong trường hợp căn nhà này, bạn Nghĩa đã sử dụng nắng gió có phần thái quá cho tầng 1 và 3, gió gì thì gió, có những lúc tôi cũng cần ngăn hoặc giảm bớt, đôi khi chỉ bằng cách đóng một phần của hệ thống cửa vách của một hoặc hai bên. Với các tầng 2 và 4 thì lại hơi dở với các hệ chắn nắng và hành lang đơn mang tính chất ngăn bức xạ hơn là trao đổi nhiệt-không khí. Với chiều rộng của lô đất, hoàn toàn có thể bố trí hàng lang phụ nối trước sau thì việc đóng mở, điều tiết gió, thông khí là hoàn toàn tùy ý.

Ngoài phần thông gió chiếu sáng, xin nói thêm về cấu trúc chắn nắng của Nghĩa, nói một cách thật lòng thì đơn điệu nếu so sánh với hệ cửa sổ Ronchamp của Le Corbusier, nhất là khi thấy Nghĩa mang rất nhiều ảnh hưởng của ông khi thiết kế căn nhà này. 

Nói một cách cá nhân, các cấu trúc bê tông dù đẹp đẽ thế nào thì cũng… chóng chán lắm, người viết bài thích những thứ thay đổi theo mùa như cây cối hoặc sở thích ngắn hạn như cửa rèm hơn – công dụng chắn nắng thì chắc như nhau, chưa kể là với các cách khác, tôi có quyền thưởng thức một tầm nhìn toàn vẹn hơn khi tôi muốn.

*

Bài liên quan:

– Nhà tích bụi và tốn điện của Võ Trọng Nghĩa
– Tranh luận về kiến trúc: khác cứ khác, nhưng đừng bịt mồm nhau
– Có nhiều thứ rất nên học hỏi từ công trình của Võ Trọng Nghĩa
– Nhân ngôi nhà của Võ Trọng Nghĩa thiết kế – xin bàn một chút về thông gió và chiếu sáng trong kiến trúc
– Góp thêm vài nhận xét về căn nhà do anh Nghĩa thiết kế (cập nhật 2)
– Thực sự là buồn cho cuộc tranh luận này 
– Lạm bàn về thể loại nhà “lạ” 
– Tầng trệt và tầng 1 nhà Bình Thạnh của anh Nghĩa: Khỏe chân thì ngon miệng 
– Tầng 2 và 3 nhà anh Nghĩa: rối tinh giao thông và mất vệ sinh    
– Tầng 4 và 5 nhà anh Nghĩa: lúng túng khi cần cấp cứu 

 

Bài đã đăng

• Đi LX xem WC (bài 16): Tiến về Cung điện Mùa đông - Đặng Thái (25/03/2021)
• Mar-a-Lago của Donald Trump:
  kiếm ra tiền trong mọi hoàn cảnh - Anh Nguyễn (27/02/2019)
• Bốn ví dụ dùng màu đỏ hiệu quả trong kiến trúc  - Tom Dobbins – Như Mai dịch (25/07/2018)
• Đang diễn ra: Làm sao để THÍCH ỨNG được chủ đầu tư (mà vẫn sáng tạo)? - Thông tin từ ban tổ chức (30/05/2018)
• Vì sao thoạt đầu tôi lại ghét thư viện đẹp nhất nước Mỹ - Sara Bliss – Lê Vy dịch (29/09/2017)
• The Breakers (phần 2): không ai long lanh được suốt ba đời... - Anh Nguyễn (30/04/2017)
• The Breakers (phần 1): nhà của Vanderbilt - "người giàu nứt đố đổ vách" - Anh Nguyễn (29/04/2017)
• Sướng và khổ khi ở trong nhà của Frank Lloyd Wright - An Ng dịch (24/04/2017)
• Binh House của Võ Trọng Nghĩa đầy cây xanh giữa Sài Gòn - Phát Tường lược dịch (22/04/2017)
• Làm vườn trên ban công: tìm ra tổ hợp cây tương sinh-tương khắc - Người nông dân ban công Dao Ngo (11/04/2017)

» Xem tiếp...