Văn & Chữ

Nghĩa của tiếng Việt: Có phải cứ có vua thì gọi là “phong kiến”? 25. 03. 16 - 6:17 am

Cùng học tiếng Việt

Phong kiến vốn là gọi tắt lại của “phong tước kiến địa” (ban tước hiệu và đất đai).

Chữ này bắt nguồn từ chế độ ban đất Trung Quốc thời Chu với các nước chư hầu dưới thiên tử. Các chư hầu thời ấy được chia làm 5 tước, từ cao xuống thấp: Công, Hầu, Bá, Tử, Nam. Nhà Chu phong đất và tước cho con cháu họ hàng và công thần, làm thành các nước chư hầu bao quanh đất của Thiên tử nhà Chu.

Vị trí của nhà Chu so trên bản đồ Trung Quốc ngày nay

Như vậy tương đương trong tiếng Tây, chữ phong kiến là feudalism – một chế độ xã hội châu Âu thời Trung đại, khi các nước được chia thành các lãnh địa, cai trị bởi các Lãnh chúa được nhà vua ban tước (các lãnh chúa được phong làm 5 hoặc 6 bậc tùy theo hệ thống từng quốc gia).

Thứ bậc trong chế độ phong kiến ở Âu châu. Trên cùng là tăng lữ, kế là vua, kế nữa là lãnh chúa. Hình từ Internet

Ở Nhật Bản, chế độ phong kiến là các daimyō lãnh chúa địa phương dưới Thiên hoàng hoặc Shōgun. Sau cải cách Minh Trị, chính quyền Nhật cận đại đã dẹp bỏ chế độ này, phân chia lại đẳng cấp quý tộc theo 5 bậc của hệ thống triều đình Anh quốc, nhưng dùng các chữ Hán của nhà Chu Công-Hầu-Bá-Tử-Nam để dịch các tước hiệu.

Chế độ phong kiến xưa ở Nhật: trên cùng là vua, kế là Shōgun, dưới là các daimyō, dưới nữa là nông dân. Các samurai phục vụ cho cả hai tầng lớp shogun và daimyo. Hình từ Internet

Khi chủ nghĩa Marxist phát triển ở Việt Nam, chữ “phong kiến” được dùng quá nhiều đến nỗi bây giờ chúng ta thường hiểu một cách nhập nhằng “phong kiến” là “quân chủ”. Quân chủ là hình thái nhà nước có ông vua cai trị. Còn phong kiến là khi ông vua chia đất và phong tước cho các quý tộc, mỗi vùng được phong đất giống như một nước riêng. Nhiều học giả nước ta đầu thế kỷ 20 (điển hình là Phan Khôi, xem link [2]) cho rằng Việt Nam không có chế độ phong kiến nếu xét đúng về mặt xã hội. Thời kỳ gần giống “phong kiến” nhất có lẽ là Loạn 12 sứ quân trước thời Đinh và thời Trần lúc các vương gia được phong thái ấp.

Trong các nước quân chủ hiện nay, không còn nước nào là “phong kiến”. Chế độ “phong kiến” vừa mới được chính thức bãi bỏ ở Scotland về mặt pháp lý năm 2000, sau khi đạo luật “Bãi bỏ Chiếm hữu Phong kiến năm 2000” được thông qua.

Lâu đài Eilean Donan ở Scotland có từ thế kỷ 13, giờ thì có thể thuê để trú thử vài đêm hưởng cảm giác. Hình từ trang này

Tuy nhiên “tàn dư” phong kiến vẫn còn sót lại trong tên của một số nước châu Âu như “Công quốc Monaco”, “Công quốc Liechtenstein” (đều là dịch từ chữ Principality) hay “Đại công quốc Luxembourg” (Grand Duchy). Người đứng đầu Luxembourg không phải là Hoàng đế hay Vua mà là một vị đại Công tước (Grand Duke hay Großherzog). Người đứng đầu Monaco hay Liechtenstein là một vị mang tước Prince. Tước vị Prince đáng lẽ dịch đúng thì phải là Vương tử, hay Thân vương, ở dưới vua một tí và cao hơn Công tước một tí, khi dịch sang tiếng Việt thì gặp một số trục trặc vì dịch là Vương thì bị nhầm với vua (“vương quốc” thì dùng để dịch chữ kingdom rồi), nên người ta hay gom Prince với Duke vào chung và dịch là Công tước hết. Vài chỗ (ví dụ wikipedia tiếng Việt) gọi là Thân vương quốc, nhưng chữ này có vẻ rất luộm thuộm.

Prince Alois và Princess Sophie của Liechtenstein đến dự lễ lên ngôi của Vua Willem Alexander và Hoàng hậu Maxima của Hà Lan tại New Church, 30. 4. 2013, Amsterdam, Hà Lan.

Anh là một nước có người đứng đầu là vua nên gọi là vương quốc. Trong liên hiệp Anh có nước Wales, và trên danh nghĩa thì thái tử nước Anh luôn được ban tước Thân vương xứ Wales (Prince of Wales), tức là người đứng đầu xứ Wales, nên về mặt lý thuyết, Wales cũng có thể coi là một Công quốc, nằm trong Vương quốc Anh.

Thái tử Charles, Prince of Wales, và thái tử phi Diana (ở Việt Nam hay gọi là Công nương Diana), Princess of Wales, (1961 – 1997) tại lâu đài Balmoral, Scotland nơi họ hưởng tuần trăng mật. Ảnh Getty

*

Các bạn xem thêm về các từ khác ở FB Cùng học tiếng Việt nhé

*

Cùng học tiếng Việt:

- Nghĩa của tiếng Việt: Đỗ và Đậu. Chưng và Chưng cất

- Nghĩa của tiếng Việt: Phù tang và Câu lạc bộ

- Nghĩa của tiếng Việt: Trẩy và Nhặt

- Nghĩa của tiếng Việt: “Khinh” và “Mọn”

- Nghĩa của tiếng Việt: “Nhũn như con chi chi”

- Nghĩa của tiếng Việt: “Muông” và “Mân côi”

- Nghĩa của tiếng Việt: “Ngoan” và “Thực dân”

- Nghĩa của tiếng Việt: “Tang bồng” và “Con ghệ”

- Nghĩa của tiếng Việt: Cam và Khổ và Hợp chúng quốc

- Nghĩa của tiếng Việt: Chữ “mặc” – mực vẽ, im lặng và bom nguyên tử

- Nghĩa của tiếng Việt 10: Chim nhạn – Hãy trả lại tên cho ngỗng

- Nghĩa của tiếng Việt: Lạp là hạt, là chạp, là sáp…

- Nghĩa của tiếng Việt: Dày thế mà gọi là “tiểu thuyết”? Bò bía nghĩa là gì?

- Nghĩa của tiếng Việt: Chiêm tinh với thiên văn, can đảm với gan ruột

- Nghĩa của tiếng Việt: vì đâu nên “tá”?

- Nghĩa của tiếng Việt: Cứu cánh –
do ta dùng sai chứ không ai cứu ai cả

- Nghĩa của tiếng Việt: Gác – từ trên lầu đến xưng hô lễ phép

- Nghĩa của tiếng Việt: “dâm bụt” hay “râm bụt”?

- Nghĩa của tiếng Việt: Điền kinh nghĩa là gì? Việt dã nghĩa là sao?

- Nghĩa của tiếng Việt: “Băng” – từ nước đá cho tới chuyện cưới hỏi

- Nghĩa của tiếng Việt: Đào xuống rễ mà tìm chữ căn

- Nghĩa của tiếng Việt: chữ “hộ” giúp đỡ, chữ “hộ” cửa nẻo

- Nghĩa của tiếng Việt: Tam Bành –
ba con ma của Đạo giáo làm người ta nổi giận

- Nghĩa của tiếng Việt: Lãnh cổ áo, lãnh thời tiết

- Nghĩa của tiếng Việt: Tằm-tang-tơ, bộ ba nối kết Đông-Tây

- Nghĩa của tiếng Việt: Vì sao lại gọi là nhiễm sắc thể?

- Nghĩa của tiếng Việt: Cộng hòa là thế nào? Đại Chủng viện là nơi làm gì?

- Nghĩa của tiếng Việt: bánh trưng hay bánh chưng?

- Nghĩa của tiếng Việt: Nguyên là gì, tiêu là gì, và Nguyên Tiêu là gì?

- Nghĩa của tiếng Việt: Đồng hồ –
nhỏ nước trước rồi mới hiện đại sau

- Nghĩa của tiếng Việt: Có phải cứ có vua thì gọi là “phong kiến”?

- Nghĩa của tiếng Việt: Hoàng, Đế, Vương, Vua, xưng gì thì cũng là.. vua

- Nghĩa của tiếng Việt: từ cắm (hoa) cho tới sáp nhập

- Nghĩa của tiếng Việt: Tên các nguyên tố hóa học trong tiếng Việt

Chia sẻ:

Bài đã đăng

• Truyện ngắn: CÔ Y TÁ - Từ trang Jenskaya Mudroch (Sự thông thái của phụ nữ) - Trần Hiên st và dịch (25/11/2023)
• Truyện ngắn: NHẬT KÝ - Galina Dakharova - Trần Hiên sưu tầm và dịch (13/11/2023)
• Truyện ngắn: TRÁI TIM LẠ - Truyện ngắn của Irina B. - Trần Hiên sưu tầm và dịch (12/10/2023)
• Truyện ngắn: THỪA KẾ - Truyện ngắn của Tachiana V. - Trần Hiên sưu tầm và dịch (28/09/2023)
• Truyện ngắn: CHO ĐI VÀ NHẬN LẠI - Truyện ngắn của Svetlana Yufereva - Trần Hiên dịch (22/09/2023)
• Bữa tối tử tế: Gà luộc năm 2000 - Thạch Duy (30/12/2022)
• Nghĩa của tiếng Việt: Tên các nguyên tố hóa học trong tiếng Việt - Cùng học tiếng Việt (31/01/2021)
• Về một chữ ký của Tạ Chí Đại Trường - Nhã Nam (22/09/2020)
• "Thi pháp nhập môn" - giấy dòn acid, thông điệp còn nguyên - Nhã Nam (31/07/2020)
• Căn phòng “dâm tình và chết chóc”
  Phần 3 – Từ giường báu tới màn châu - Willow Wằn Wại (07/04/2020)

» Xem tiếp...